Του Μιχάλη Κακούρου,
Η Βραζιλία είναι μια χώρα γνωστή για τον ποιοτικό καφέ, το πάθος του κόσμου για το ποδόσφαιρο, το καρναβάλι του Ρίο ντε Τζανέιρο και τη σάμπα. Παρά το ευχάριστο πρόσωπό της, ωστόσο, η Βραζιλία είναι, επίσης, γνωστή για την τεράστια κοινωνική ανισότητα, τις φαβέλες, το έγκλημα και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Τα τελευταία χρόνια έχει απασχολήσει ιδιαιτέρως την παγκόσμια κοινή γνώμη η εκλογή το 2018 του Προέδρου Jair Bolsonaro και οι πολιτικές τις οποίες έχει ακολουθήσει στη χώρα, αφότου ανέλαβε την εξουσία την 1η Ιανουαρίου 2019. Ο Bolsonaro έχει εκφράσει επανειλημμένα αρκετά εριστικές απόψεις πάνω σε κοινωνικά θέματα (θέση της γυναίκας στην κοινωνία, ομοφυλοφιλία κ.ά.), ωστόσο, στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στη στρατηγική που έχει ακολουθήσει η χώρα, όσον αφορά το περιβάλλον και τις πολιτικές προστασίας του τροπικού δάσους του Αμαζονίου.
Πριν τη διακυβέρνηση Bolsonaro, η Βραζιλία ήταν μια χώρα, η οποία προωθούσε σημαντικές οικολογικές πολιτικές και προχωρούσε με σταθερό ρυθμό προς μια κατεύθυνση βιώσιμης ανάπτυξης. Παραδείγματος χάριν, το 2014 η χώρα κατατάχθηκε 7η παγκοσμίως, όσον αφορά τις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ το 2016 παρήγαγε το 43,5% του ενεργειακού της ισοζυγίου αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές. Ο βασικότερος πυλώνας, στον οποίο στηρίζεται η Βραζιλία, είναι η υδροηλεκτρική ενέργεια, εκμεταλλευόμενη τους μεγάλους ποταμούς της (Παρανά, Ουρουγουάης κ.ά) με το χτίσιμο μεγάλων υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων. Εδώ, αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά το τεράστιο μέγεθός του, ο ποταμός Αμαζόνιος δεν έχει χρησιμοποιηθεί ως πηγή ενέργειας λόγω της θεσμικής προστασίας που απολαμβάνει ως προστατευόμενη φυσική περιοχή.
Στο κομμάτι των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), οι μετρήσεις της Βραζιλίας από το 2014 κι έπειτα έχουν καθοδική τάση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το 2014 η Βραζιλία εξέπεμψε στην ατμόσφαιρα 506,780 τόνους διοξειδίου του άνθρακα, ενώ το 2018 αυτός ο αριθμός είχε μειωθεί στους 427,110 τόνους. Παρόλα αυτά, τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας σταματούν αμέσως πριν τη διακυβέρνηση Bolsonaro. Σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, μελέτες του 2020 δείχνουν τις εκπομπές αέριων ρύπων της Βραζιλίας να έχουν αυξηθεί κατά 9,5% μέσα σε 2 χρόνια και μάλιστα κόντρα στην παγκόσμια πτωτική τάση λόγω της πανδημίας του COVID-19. Κύριο αίτιο αυτής της αύξησης είναι η εκτεταμένη αποψίλωση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, η οποία λαμβάνει χώρα επί της προεδρίας Bolsonaro. Ο νυν Πρόεδρος ενθαρρύνει πολιτικές οικονομικής εκμετάλλευσης του Αμαζονίου, άλλοτε για χάρη της υλοτομίας, άλλοτε της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και άλλοτε για χάρη εξορύξεων μεταλλευμάτων, καταπατώντας, έτσι, συνθήκες και θεσμικά πλαίσια προστασίας του τροπικού δάσους.
Άλλο ένα ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο είναι και η μέτρηση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, προσαρμοσμένη αναλογικά με την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (σε δολάρια) των πολιτών μιας χώρας. Με βάση τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Βραζιλία το 2018 εξέπεμψε 0,139 κιλά ανά κάτοικο βάζοντάς την έτσι στις πρώτες θέσεις ανάμεσα στα κράτη με τις λιγότερες εκπομπές. Για να αντιληφθούμε καλύτερα το μέγεθος αυτό, αρκεί να το συγκρίνουμε με την αντίστοιχη παγκόσμια επίδοση, η οποία ανέρχεται στα 0,27 κιλά ανά άτομο, με χώρες, όπως η Κίνα ή το Ιράν, να κυμαίνονται στο 0,5 και το 0,6 αντίστοιχα, ανεβάζοντας κατά πολύ τον παγκόσμιο μέσο όρο. Από την άλλη, η Βραζιλία βρίσκεται σε παρόμοια επίπεδα με την επίδοση του συνόλου των χωρών της Ε.Ε, η οποία ανέρχεται στο 0,147 και τα τελευταία χρόνια ακολουθεί καθοδική πορεία ως απόρροια της οικολογικής πολιτικής ατζέντας των τελευταίων ετών. Αντίθετα, η Βραζιλία την τελευταία τριακονταετία βρίσκεται σταθερά στο 0,13 με την κατάσταση, ωστόσο, να επιδεινώνεται τα τελευταία 3 χρόνια λόγω των προαναφερθέντων πολιτικών επιλογών της κυβέρνησης Bolsonaro.
Συνοψίζοντας, συμπεραίνουμε ότι η Βραζιλία είναι μια χώρα, η οποία έχει μεγάλες δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης. Η ευρεία χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και οι αναλογικά χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα δείχνουν ότι η χώρα μπορεί να ηγηθεί στον δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης. Παρόλα αυτά, οι πολιτικές επιλογές των τελευταίων ετών μπορούν να αποδειχθούν καταστροφικές και να οδηγήσουν τη Βραζιλία προς την αντίθετη κατεύθυνση. Βέβαια, η αδιαφορία για τις προϋπάρχουσες περιβαλλοντικές πολιτικές ή ακόμα και η αμφισβήτηση της κλιματικής αλλαγής από τον Πρόεδρο και το Υπουργείο Περιβάλλοντος της χώρας έχουν ερείσματα και στην κοινωνία. Κύριο αίτιο είναι η οικονομική ύφεση, στην οποία βρίσκεται η Βραζιλία τα τελευταία χρόνια, κάνοντας την εκμετάλλευση του Αμαζονίου δελεαστική οικονομική λύση στα μάτια των φτωχών Βραζιλιάνων, οι οποίοι στηρίζουν τον Πρόεδρο Bolsonaro. Συνεπώς, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι πολιτική, οικονομία και περιβάλλον είναι τομείς αλληλένδετοι και, προκειμένου να οδηγηθεί μια χώρα στη βιώσιμη ανάπτυξη, πρέπει να υπάρχει καθολική σύμπνοια και των τριών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Brazil, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- Brazil’s greenhouse gas emissions rose 9.5% in 2020 with Amazon deforestation, Reuters, Retrieved from here
- Brazil, OECD Environmental Performance Reviews, Retrieved from here
- Brazil, World Bank Overview, Retrieved from here
- Brazil: Environmental Issues, Policies and Clean Technology, ΑΖΟ Cleantech, Retrieved from here
