Της Δέσποινας Βλάχου,
Η Αργεντινή έχει, εδώ και πολλά χρόνια, σημαντικό ρόλο στην ιστορία της ηπείρου. Πρόκειται για την όγδοη μεγαλύτερη χώρα του κόσμου, που καταλαμβάνει μια έκταση μεγαλύτερη από το Μεξικό και την πολιτεία του Τέξας των Η.Π.Α. μαζί. Μετά από τρεις αιώνες ισπανικού αποικισμού, η Αργεντινή κήρυξε ανεξαρτησία το 1816 ως τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών του Rio de la Plata (που περιελάμβανε επίσης τη Βολιβία, την Παραγουάη και την Ουρουγουάη). Έγινε επίσημα γνωστή ως Αργεντινή στο Σύνταγμα του 1926. Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, η εθνική σκηνή κυριαρχήθηκε από περιόδους πολιτικής αναταραχής και πολιτικοστρατιωτικές συγκρούσεις. Για πολλά χρόνια, η χώρα ήταν διχασμένη από διαμάχες και περιστασιακούς πολέμους μεταξύ πολιτικών φατριών, που απαιτούσαν είτε κεντρική εξουσία είτε επαρχιακή αυτονομία. Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σηματοδότησε την αρχή του «Περονισμού», που διαμόρφωσε την επακόλουθη πολιτική τροχιά της χώρας. Ο Peron, παρέμεινε Πρόεδρος από την πρώτη του εκλογή το 1946 έως το 1955, όταν αναγκάστηκε να εξοριστεί από τον στρατό, ο οποίος παρενέβη άμεσα ή έμμεσα στις επόμενες κυβερνήσεις. Η δεκαετία του 1970 εγκαινίασε μια περίοδο στρατιωτικής δικτατορίας και καταστολής. Η εισβολή της Αργεντινής το 1982 στα Νησιά Φώκλαντ οδήγησε στην πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος και στην αποκατάσταση της δημοκρατικής εξουσίας, η οποία από τότε άντεξε παρά τις διάφορες οικονομικές κρίσεις.
Στον οικονομικό τομέα, από το 1885 έως το 1929, η Αργεντινή ήταν μεταξύ των 10 πλουσιότερων χωρών του κόσμου (κυρίως χάρη στις εξαγωγές εμπορευμάτων όπως το βόειο κρέας και τα σιτηρά). Γύρω στο 1930, η οικονομία της άρχισε να υποχωρεί, λόγω, μεταξύ άλλων, των εξωτερικών κραδασμών και του προστατευτισμού, πέφτοντας στην 46η θέση παγκοσμίως το 2008. Αυτή η τάση αντιστράφηκε μόνο για λίγο το 1992-1999. Τα οικονομικά προβλήματα της Αργεντινής δεν έχουν υποχωρήσει. Η Αργεντινή έχει περάσει από αρκετές οικονομικές κρίσεις, συμπεριλαμβανομένης της κρίσης των ετών 2001-2002, που οδήγησε σε βίαιες δημόσιες διαμαρτυρίες και σε παραιτήσεις αρκετών προέδρων. Τα επόμενα χρόνια ήρθε στην προεδρία του Nestor Kirchner (2003-2007), ο οποίος βοήθησε τη χώρα να ανακάμψει προσωρινά από την κρίση. Από το 2015 και εξής, η κυβέρνηση θέσπισε μια σειρά από οικονομικές μεταρρυθμίσεις που είχαν μικρά αποτελέσματα.
Η Αργεντινή έχει μια «ομοσπονδιακή, δημοκρατική, αντιπροσωπευτική μορφή διακυβέρνησης» και είναι οργανωμένη ως ομοσπονδιακό κράτος. Έτσι, η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση συνυπάρχει με 24 αυτόνομες επαρχίες (23 επαρχίες συν την αυτόνομη πρωτεύουσα Buenos Aires). Κάθε επαρχία έχει τη δική της κυβέρνηση, με εκτελεστικά, νομοθετικά και δικαστικά τμήματα παρόμοια με αυτά της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Ο νομοθέτης θεσπίζει τους γενικούς νόμους, οι οποίοι έχουν ισχύ σε όλη τη χώρα. Η επίσημη ή διαδικαστική νομοθεσία, καθώς και τα θέματα που αντιστοιχούν στις επαρχίες, εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των επαρχιακών κυβερνήσεων. Το Σύνταγμα του 1853 βασίστηκε στο πρότυπο των Ηνωμένων Πολιτειών. Το Σύνταγμα που εκδόθηκε το 1994 προβλέπει διαδοχικές προεδρικές θητείες (που δεν επιτρεπόταν προηγουμένως), αλλά λίγες άλλες αλλαγές το διακρίνουν από αυτό του 1853. Στην εν πολλοίς αρχική του μορφή, το Σύνταγμα στήριξε την Αργεντινή, με τουλάχιστον μια ονομαστική μορφή δημοκρατικής, αντιπροσωπευτικής και ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Η χώρα έχει ένα προεδρικό σύστημα με την κλασική κατανομή των εξουσιών μεταξύ της εθνικής εκτελεστικής εξουσίας, που ανατίθεται στον Πρόεδρο του Έθνους, μιας νομοθετικής εξουσίας με δύο σώματα που ανήκει στο Εθνικό Κογκρέσο –με Βουλή των Αντιπροσώπων και Γερουσία– και σε Ομοσπονδιακή Δικαιοσύνη.
Όσον αφορά την εκτελεστική εξουσία στη χώρα, αυτή ανήκει στον Πρόεδρο του Έθνους, ο οποίος είναι, επίσης, αρχηγός κράτους, αρχηγός κυβέρνησης και ανώτατος διοικητής των ενόπλων δυνάμεων και είναι πολιτικά υπεύθυνος για τη γενική διοίκηση της χώρας. Ο Πρόεδρος εκλέγεται για τετραετή θητεία και μπορεί να επανεκλεγεί μία φορά για διαδοχική περίοδο. Η κυβέρνηση της Αργεντινής αποτελείται σήμερα από 20 Υπουργούς συν έναν αρχηγό του Υπουργικού Συμβουλίου. Από τις εκλογές του 2019, ο Alberto Fernández (Κόμμα Δικαιοσύνης) είναι Πρόεδρος. Το νομοθετικό σκέλος αποτελείται από ένα διμερές Κοινοβούλιο, το Εθνικό Κογκρέσο (Congreso de la Nación), που αποτελείται από τη Γερουσία (άνω Βουλή, με 72 γερουσιαστές) και τη Βουλή των Αντιπροσώπων (κάτω Βουλή, με 257 βουλευτές). Ενώ και τα δύο σώματα τηρούν την αρχή της λαϊκής εκπροσώπησης (όλα τα μέλη τους εκλέγονται δημοκρατικά με καθολική, μυστική και υποχρεωτική ψηφοφορία), οι βουλευτές εκπροσωπούν άμεσα τον λαό της Αργεντινής και οι γερουσιαστές εκπροσωπούν τις επαρχίες και το Buenos Aires. Το Κογκρέσο εκτελεί τη νομοθετική του λειτουργία συζητώντας και υιοθετώντας νόμους και μπορεί να αλλάξει την υπάρχουσα νομοθεσία. Η Βουλή των Αντιπροσώπων έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να εκδίδει νομοσχέδια για θέματα όπως τα φορολογικά έσοδα, ενώ έχει και την αποκλειστική εξουσία να διώκει πολιτικά τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο.
Αναφορικά με το σύστημα των πολιτικών κομμάτων στην Αργεντινή, αυτό ήταν ασταθές, ιδιαίτερα από τα μέσα του 20ού αιώνα, με πολλά κόμματα να σχηματίζονται, να συμμετέχουν σε εκλογές και να διαλύονται. Μεταξύ των μεγάλων κομμάτων είναι η Ριζοσπαστική Ένωση Πολιτών (Unión Cívica Radical – UCR), ένα κεντρώο κόμμα με μετριοπαθείς αριστερές τάσεις και το Κόμμα Δικαιοσύνης (Partido Justicialista – PJ), πιο γνωστό ως περονιστικό κόμμα (εξαιτίας του ιδρυτή του Juan Perón). Μεταξύ άλλων, υπάρχει το Μέτωπο για μια Χώρα Αλληλεγγύης (Frente del País Solidario – Frepaso) και η Ένωση του Δημοκρατικού Κέντρου (Unión del Centro Democrático – UCD, ή UCéDé). Το Κόμμα Δικαιοσύνης ελέγχει την κυβέρνηση τις περισσότερες φορές από τότε που αποκαταστάθηκε η πολιτική κυριαρχία στις αρχές της δεκαετίας του 1980, κυρίως υπό τον Πρόεδρο Carlos Menem, τη δεκαετία του 1990.
Στο ζήτημα της δικαστικής εξουσίας στην Αργεντινή, αυτό αποτελείται από το ομοσπονδιακό δικαστικό σώμα και τα δικαστικά σώματα κάθε επαρχίας. Έτσι, από τη μία πλευρά, υπάρχει η Ομοσπονδιακή Δικαιοσύνη με πανελλαδική δικαιοδοσία, η οποία ασχολείται με θέματα όπως η διακίνηση ναρκωτικών, το λαθρεμπόριο, η φοροδιαφυγή, το ξέπλυμα χρήματος και άλλα εγκλήματα που επηρεάζουν το εισόδημα και την ασφάλεια του έθνους. Από την άλλη πλευρά, κάθε επαρχία έχει ένα επαρχιακό δικαστικό σώμα που ασχολείται με κοινά εγκλήματα και έχει τα δικά της δικαστικά όργανα και δικονομική νομοθεσία. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Δικαιοσύνης είναι το ανώτατο δικαστήριο για όλα τα ομοσπονδιακά και συνταγματικά ζητήματα, βρίσκεται στην κορυφή του δικαστικού σώματος και αποτελείται από πέντε δικαστές. Το Συμβούλιο Δικαστών –ένα συλλογικό όργανο που εκπροσωπεί διάφορους τομείς της δημόσιας εξουσίας– είναι υπεύθυνο για καθήκοντα όπως η επιλογή δικαστών, η διασφάλιση της ανεξαρτησίας τους, η επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων και η διαχείριση πόρων. Το επαρχιακό δικαστικό σύστημα περιλαμβάνει τα ανώτατα δικαστήρια, τα εφετεία, τα πρωτοδικεία και τα ειρηνοδικεία.
Σε ένα γενικό πλαίσιο, η Αργεντινή έχει εξέχοντα ρόλο ως κέντρου ξεπλύματος βρώμικου χρήματος και ως σημείου διέλευσης και κατανάλωσης ναρκωτικών ανάμεσα σε χώρες της Λατινικής Αμερικής. Η βαθιά ριζωμένη διαφθορά σε διάφορους κλάδους της κυβέρνησης έχει βοηθήσει να τροφοδοτήσει την επίμονη εγκληματικότητα στη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα της Νότιας Αμερικής. Ενώ τα προηγούμενα έτη υπήρχαν ελάχιστα στοιχεία για εγχώριες εγκληματικές ομάδες στην Αργεντινή, με εθνική ή διεθνή εμβέλεια, αρκετές ομάδες έχουν εξελιχθεί σε πιο περίπλοκες και εξελιγμένες δομές τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, τα σύνορα της Αργεντινής δεν περιπολούνται καλά, καθιστώντας τη μία από τις βασικές χώρες στην περιοχή για το λαθρεμπόριο αγαθών, ανθρώπων, όπλων και ναρκωτικών, ιδιαίτερα μαριχουάνας. Παρόλα αυτά, οι αστυνομικές δυνάμεις της Αργεντινής έχουν τον ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση του εγκλήματος. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, το 2018, η χώρα είχε συνολικά σχεδόν 795 αστυνομικούς για κάθε 100.000 πολίτες – το υψηλότερο ποσοστό για οποιαδήποτε χώρα της περιοχής. Επιπλέον, οι επαρχίες και οι δήμοι της Αργεντινής έχουν τις δικές τους αστυνομικές δυνάμεις, πολλές από τις οποίες αγωνίζονται ενάντια στη βαθιά διαφθορά.
Εν κατακλείδι, η Αργεντινή αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής. Η χώρα «κουβαλά» ένα αποικιοκρατικό παρελθόν, πολιτικές αναταραχές, δικτατορίες, οικονομικές κρίσεις, που αποτελούν τα κύρια στοιχεία που διαμόρφωσαν το πολιτικό και οικονομικό παρόν της. Φαίνεται, ωστόσο, ότι χρειάζονται πολλές προσπάθειες και βήματα μπροστά, ώστε να μπορέσει η χώρα να ξεπεράσει τις πολλαπλές οικονομικές και πολιτικές κρίσεις, που τη βασανίζουν εδώ και χρόνια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Argentina, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Argentina, CIA Factbook, διαθέσιμο εδώ
- Argentina’s Parliament and other political institutions, European Parliament, διαθέσιμο εδώ
- Argentina-Crime, InSight Crime, διαθέσιμο εδώ
- Lederman D., Crime and Violence: Regional Case Studies: Argentina, The World Bank Group, διαθέσιμο εδώ
