Του Μάριου Κριτίδη,
Με τις τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία, η Ρωσία και ο ρόλος της στη διεθνή σκηνή αναδείχθηκαν και πάλι ως το επίκεντρο της επικαιρότητας και των συζητήσεων. Εκτός από το ουκρανικό ζήτημα, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προσπάθειες της Ρωσίας για ενίσχυση της επιρροής της στις χώρες της Αφρικής.
Η αφρικανική ήπειρος παραμένει αδύναμη και πολλές χώρες μένουν εξαρτημένες από τις μεγάλες δυνάμεις, ώστε να μπορέσουν να εξασφαλίσουν μία πολιτική σταθερότητα, ή να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές ανθρωπιστικές κρίσεις που αντιμετωπίζουν. Η Ρωσία, μαζί με την Κίνα τα τελευταία έτη, συνεργάστηκαν με πολλές αφρικανικές χώρες σε πολλούς διαφορετικούς τομείς, σχετικούς με την ενέργεια, τα εξοπλιστικά, τα έργα υποδομών, την τεχνολογική ανάπτυξη και την ασφάλεια. Το 2020, η Ρωσία αποτελούσε τον μεγαλύτερο εξαγωγέα όπλων σε περισσότερες από 15 αφρικανικές χώρες. Από την άλλη, σε πολεμικές επιχειρήσεις, τα περισσότερα πραξικοπήματα που έλαβαν χώρα σε κάποια από αυτά τα κράτη (με σημαντικότερα αυτά στο Σουδάν, στη Μπουρκίνα Φάσο και στη Γουΐνέα Μπισάου) είχαν ρωσική ανάμειξη ως προς την εκπαίδευση των πραξικοπηματικών δυνάμεων.
Ρώσοι παραστρατιωτικοί έχουν επίσης συμμετάσχει ενεργά σε στρατιωτικές επιχειρήσεις σε χώρες όπως η Λιβύη και η Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής. Η λεγόμενη ομάδα Wagner βρίσκεται υπό το μικροσκόπιο των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για συνεχείς, σοβαρές παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων στις χώρες που δρα, κυρίως απέναντι του άμαχου πληθυσμού. Ευρωπαϊκές Αρχές ερευνούν τη μυστηριώδη αυτή ομάδα μισθοφόρων ως προς τα μέλη, τα κίνητρα, τους στόχους και τη χρηματοδότησή τους. Για την ώρα, οι ενδείξεις μιλούν για τη χρηματοδότηση των μισθοφόρων από Ρώσους ολιγάρχες που δεν είναι απίθανο να συνδέονται με τη ρωσική κυβέρνηση.
Στο Σουδάν, η Ρωσία κρατούσε στενές επαφές με τον πρώην ηγέτη της χώρας, Omar Al-Bashir, ο οποίος είπε χαρακτηριστικά σε συνάντησή του με τον Putin το 2018 για τη χώρα του ότι το Σουδάν είναι «Το κλειδί της Ρωσίας προς την Αφρική». Το σχέδιο δημιουργίας ρωσικής ναυτικής βάσης στην Ερυθρά Θάλασσα, στο Σουδάν, αποτελεί πραγμάτωση των λεγόμενων του Al-Bashir. Αν τελικά ολοκληρωθεί το έργο θα είναι η πρώτη ρωσική βάση στην Αφρική στη μετασοβιετική εποχή. Εκτός από τη στρατιωτική παρουσία στο Σουδάν, το πλαίσιο συνεργασίας των δύο χωρών πιθανότατα να περιλαμβάνει και σχέδια για εξόρυξη χρυσού στο Σουδάν από ρωσικές εταιρίες.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει πως, ακόμα και μετά την πτώση του Al-Bashir, το 2019, η Ρωσία κράτησε στενές επαφές με τη νέα στρατιωτική διοίκηση της χώρας, οπότε η πολιτική μεταβολή δεν επηρέασε καθόλου τις σχέσεις των δύο χωρών. Αυτή η στενή συνεργασία, ωστόσο, δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς το Σουδάν έχει τορπιλίσει τις σχέσεις του με τις δυτικές δυνάμεις, ιδιαίτερα το NATO, μετά τη σύγκρουσή του με την Αίγυπτο για το σουδανικό φράγμα στον Νείλο.
Στο διπλωματικό πεδίο, η Ρωσία έκανε ξεκάθαρες τις προθέσεις της για ενίσχυση της επιρροής στις αφρικανικές χώρες με τη διεξαγωγή της πρώτης ρωσοαφρικανικής Συνόδου Κορυφής στο Sochi της Ρωσίας, το 2019. Στη Σύνοδο παρευρέθηκαν ηγέτες από διάφορες αφρικανικές χώρες, όπως η Αίγυπτος, το Σουδάν και η Νιγηρία. Εκεί συζητήθηκαν διάφορα σχέδια συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και των παρευρισκόμενων χωρών σε κάθε πιθανό τομέα: από εκείνον της ενέργειας και του πυρηνικού προγράμματος, έως και την εκπαίδευση και τη γεωργία. Μέχρι σήμερα, η Ρωσία έχει βρεθεί σε συμφωνία με πάνω από δέκα αφρικανικά κράτη σε πυρηνικά προγράμματα, που θα έλυναν το ενεργειακό ζήτημα για πολλές από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής. Η μεγάλη συμμετοχή στην προαναφερθείσα σύνοδο δείχνει και το ενδιαφέρον των αφρικανικών χωρών ως προς τη συνεργασία με τη Ρωσία και την επιτυχία του εγχειρήματός της.
Ως προς τη σκοπιμότητα όλων αυτών των συνεργασιών και συμφωνιών, η Ρωσία και η Κίνα βρίσκουν «πάτημα» στην αντιαποικιοκρατική και ενίοτε αντιδυτική στάση πολλών αφρικανικών χωρών, που στρέφει τις χώρες αυτές προς στις κυρίαρχες αντιδυτικές δυνάμεις, που είναι η Ρωσία και η Κίνα. Αν και η Κίνα παραμένει κυρίαρχος εταίρος σε έργα υποδομής στις αφρικανικές χώρες και πηγή δανεισμού μεγάλων χρηματικών ποσών, η Ρωσία στοχεύει σε μία πολύπλευρη συνεργασία, με κυριότερη βάση το εξοπλιστικό και το ενεργειακό, ενώ στο μέλλον πιθανότατα να προσπαθήσει να επεκτείνει τη στρατιωτική της παρουσία και σε άλλες χώρες, όπως επιχειρεί και στο Σουδάν.
Είναι ξεκάθαρο ότι Ρωσία και Κίνα, εκμεταλλευόμενες τις πολλαπλές κρίσεις που έχουν χτυπήσει την Αμερική και, κατ’ επέκταση κάποιες ευρωπαϊκές δυνάμεις, προσπαθούν να εγκαθιδρύσουν τη δική τους ηγεμονία, κυριότερα εκεί όπου η Δύση δεν έχει πλέον ισχύ. Παράδειγμα αυτού αποτελεί η επιρροή της Κίνας στο Αφγανιστάν μετά την κατάληψη της χώρας από τους Ταλιμπάν. Η επιρροή αυτή εκτείνεται και σε περιοχές όπως η Αφρική, που ένας συνδυασμός συνθηκών και ιδιαίτερων καταστάσεων καθιστούν τις αφρικανικές χώρες ως ιδανικό συνεργάτη για τους δύο αντιδυτικούς κρατικούς δρώντες να επεκτείνουν την ισχύ τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Russia seeks role as Africa’s security broker amid wave of coups, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- With Sudan naval base, Russia may have a ‘key to Africa’, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- Russia’s comeback in Africa, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- Wagner Group: Why the EU is alarmed by Russian mercenaries in Central Africa, BBC, διαθέσιμο εδώ
- EU summit aims to counter China, Russia influence in Africa, ABC News, διαθέσιμο εδώ
- Russia is building its military influence in Africa, challenging U.S. and French dominance, CNBC, διαθέσιμο εδώ
