Του Απόστολου Στάμενα,
Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία, ο ετήσιος πληθωρισμός στις Η.Π.Α., τη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως, έφτασε στο δυσθεώρητο ύψος του 7%. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κεντρική Τράπεζα της χώρας, στην τελευταία της συνεδρίαση, εξέφρασε την έντονη ανησυχία της για το φαινόμενο, και προανήγγειλε γρηγορότερη του αναμενόμενου σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής. Τους τελευταίους μήνες, τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, παρατηρείται επιταχυνόμενη αύξηση στις τιμές των αγαθών, των υπηρεσιών, των εμπορευμάτων και των περιουσιακών στοιχείων. Το παραπάνω, αποτελεί σοβαρό ζήτημα, που μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές επιπλοκές στην εν εξελίξει ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Ποια είναι τα αίτια πίσω από τον εν λόγω φαινόμενο;
Ο πληθωρισμός συμβαίνει όταν σε ένα χρονικό διάστημα, το γενικό επίπεδο τιμών μιας οικονομίας αυξάνεται συνεχόμενα και εν γένει προκαλείται όταν υπάρχει ανομοιόμορφη μεταβολή της αγοραίας προσφοράς και ζήτησης. Μετριέται, δε, ως η ποσοστιαία μεταβολή δεικτών που αντικατοπτρίζουν την αξία διαφόρων αγαθών με μεγάλη στάθμιση στην οικονομία. Ποσοστό ετήσιου πληθωρισμού πλησίον του 2% θεωρείται υγιές για μια οικονομία, καθώς ευνοεί την κατανάλωση και επένδυση στο παρόν, έναντι του μέλλοντος, αυξάνοντας την αγοραία ζήτηση και προσφορά και οδηγώντας έτσι σε οικονομική μεγέθυνση. Ωστόσο, αν ο πληθωρισμός ξεπεράσει αυτό το σημείο, τότε αρχίζουν και δημιουργούνται αρνητικές συνέπειες, με τη σοβαρότερη των οποίων να είναι η ραγδαία μείωση της αγοραστικής δύναμης των οικονομούντων ατόμων. Όσο το γενικό επίπεδο τιμών αυξάνεται, το ίδιο ποσό χρημάτων αγοράζει ολοένα και λιγότερα αγαθά κι υπηρεσίες. Έτσι, μειώνεται ο σχετικός πλούτος νοικοκυριών, επιχειρήσεων, κυβερνήσεων, και δυσχεραίνεται το βιοτικό επίπεδο.
Κατά κοινή ομολογία, ο πληθωρισμός παγκοσμίως βρίσκεται σε έξαρση. Οι τιμές αυξάνονται παντού και σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στην ενέργεια, σχεδόν εκθετικά. Ακόμα, οι αξίες διαφόρων περιουσιακών στοιχείων, έχει εκτοξευτεί. Μετοχές, ακίνητα, κρυπτονομίσματα, εμπορεύματατα προσέφεραν ιστορικά μεγάλες αποδόσεις, με τις αποτιμήσεις να βρίσκονται σε αρκετά υψηλό επίπεδο.
Η ερμηνεία του παραπάνω φαινομένου και η εξεύρεση της γενεσιοργούς αιτίας του παρόντος πληθωρισμού, αποτελεί εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα και σημείο αντιπαράθεσης μεταξύ των οικονομολόγων διεθνώς. Η πλειοψηφία των ειδικών συγκλίνει ότι η υπάρχουσα κατάσταση υπερβολικής μεγέθυνσης των δεικτών πληθωρισμού οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων, οι σημαντικότεροι των οποίων είναι:
- Base effect: Σημαντικό μέρος της μεγάλης αύξησης των δεικτών πληθωρισμού, οφείλεται στον αποπληθωρισμό (μείωση γενικού επιπέδου τιμών) που παρατηρήθηκε στο ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19 και της συνεπακόλουθης κατάρρευσης των οικονομιών. Συνεπώς, και δεδομένου ότι οι δείκτες πληθωρισμού υπολογίζονται ετησίως, το νούμερο φαίνεται στατιστικά υψηλό, διότι υπολογίζεται σε σύγκριση με την περσυνή χαμηλή βάση. Για παράδειγμα, η σημερινή τιμή βαρελιού του αμερικανικού πετρελαίου WTI Crude είναι αυξημένη κατά περίπου 50%, σε σχέση με τον Δεκέμβρη του 2019. Όμως, είναι κατά 470% αυξημένη σε σχέση με τον Απρίλη του 2020, όταν οι τιμές κατέρρευσαν.
- Προβλήματα στην παραγωγή και εφοδιαστική αλυσίδα: Πιο συγκεκριμένα, δεδομένης της έξαρσης της πανδημίας COVID-19 τους προηγούμενους μήνες και των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν διεθνώς για την αντιμετώπισή της, δημιουργήθηκαν προβλήματα στις υποδομές και συστήματα παραγωγής και μεταφοράς αγαθών. Έτσι, με δεδομένη ζήτηση, μειώνεται η προσφορά των αγαθών και αυξάνεται η τιμή τους. Η εν λόγω αιτία θεωρείται προσωρινής επίδρασης, έως ότου αποκατασταθούν τα προβλήματα και βελτιωθεί η ροή της εφοδιαστικής αλυσίδας.
- Υπερβολική μεγέθυνσή της αγοραίας ζήτησης ελέω συνδυασμού υπερχαλαρής νομισματικής πολιτικής και επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής που εφαρμόστηκε τα τελευταία δύο χρόνια: Πιο συγκεκριμένα, οι Κεντρικές Τράπεζες ανά τον κόσμο, μειώνοντας τα βασικά επιτόκια και προχωρώντας σε μαζικές αγορές στοιχείων ενεργητικού (κυβερνητικά ομόλογα, ως επι το πλείστων), αύξησαν την ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί στην οικονομία και μείωσαν αισθητά το κόστος δανεισμού. Από την άλλη, οι κυβερνήσεις, αξιοποιώντας το φθηνό κόστος δανεισμού, διόγκωσαν το χρέος τους και διοχέτευσαν τεράστια ποσά προς συγκράτηση των εισοδημάτων που είχαν πληγεί από την οικονομική δυσπραγία, ελέω lockdowns. Αυτή η διοχέτευση πείρε διάφορες μορφές, όπως επιδότηση μισθού, επιδότηση τοκοχρεωλυτικών δόσεων, αναστολή φορολογικών υποχρεώσεων κλπ. Ωστόσο, τα εισοδήματα που αναπληρώθηκαν αντιστοιχούσαν σε προϊόν που δεν παράχθηκε (ο λόγος εξηγείται στην 2η κουκίδα). Επομένως, βρέθηκε η οικονομία με υπερβάλλουσα ρευστότητα και μειωμένη προσφορά. Μέρος της υπερβάλλουσας ρευστότητας διοχετεύτηκε προς τις κεφαλαιαγορές, εξού και το ράλι που οι ίδιες πραγματοποίησαν πέρυσι. Μεγάλο μέρος της, όμως, διοχετεύτηκε (όταν άνοιξαν οι οικονομίες) στη ζήτηση αγαθών, και γι’ αυτό εκτοξεύτηκε. Αυξημένη αγοραία ζήτηση, με μειωμένη προσφορά, ασκεί έντονες ανοδικές πιέσεις στο επίπεδο τιμών.
Τα φαινόμενα που αναπτύχθηκαν στις δυο πρώτες κουκίδες μπορούν να θεωρηθούν προσωρινά, επομένως, εντός δωδεκάμηνου προβλέπεται ότι θα μηδενιστεί η επίδρασή τους στη μεταβολή του πληθωρισμού. Δεν ισχύει το ίδιο για το φαινόμενο που αναπτύχθηκε στην 3η κουκίδα. Εδώ, για να εξαλειφθούν οι πληθωριστικές πιέσεις, απαιτείται σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής από τις Κεντρικές Τράπεζες, ήτοι μείωση της ποσότητας χρήματος και αύξηση του κόστους δανεισμού (tapering). Η εν λόγω διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει. Όμως, ενώ τα παραπάνω επιδρούν αποπληθωριστικά, ενδέχεται να οδηγήσουν σε κατάρρευση των κεφαλαιαγορών, απότομη μείωση ζήτησης και εν τέλει ύφεση. Το εν λόγω ισχύει ειδικότερα σε περιπτώσεις κρατών με υψηλό λόγο Χρέους/Α.Ε.Π. και, συνεπώς, ευαίσθητες στις αλλαγές συνθηκών δανεισμού, όπως η Ελλάδα.
Συμπεραίνοντας, η πρόσφατη έξαρση του πληθωρισμού, αποτελεί μείζον πρόβλημα για την παγκόσμια οικονομία, που επηρεάζει αρνητικά το σύνολο της οικονομικής ζωής. Οι αρμόδιοι φορείς, δηλαδή οι Κεντρικές Τράπεζες, κρίνεται αναγκαίο να προβούν σε προσεκτικές κινήσεις που δεν θα διαταράξουν την οικονομική ανάκαμψη, ώστε ο πληθωρισμός να επιστρέψει στα εντός ορίων επίπεδα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Inflation Surge To Continue: Here Are 3 Reasons Why, forbes.com, διαθέσιμο εδώ
- How the supply chain caused current inflation, and why it might be here to stay, pbs.org, διαθέσιμο εδώ
- Why is inflation currently so high?, ecb.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
