Της Έλενας Κοντραφούρη,
Οι αθλητικές δραστηριότητες αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μας, καθώς, πέρα από τη διαμόρφωση ενός αρμονικού σώματος, προσφέρουν ευεργετική επίδραση στην ψυχοσωματική υγεία. Η συστηματική άσκηση και ιδιαίτερα ο πρωταθλητισμός, μάλιστα, επηρεάζουν άμεσα και την στοματική υγεία. Δημιουργήθηκε, λοιπόν, η ανάγκη για την ύπαρξη ενός κλάδου στην οδοντιατρική, ο οποίος θα μεριμνά για το υγιές προφίλ των αθλητών, την πρόληψη οδοντιατρικών προβλημάτων και την θεραπεία παθολογικών καταστάσεων και τραυματισμών του στοματογναθικού συστήματος. Αυτός ο κλάδος ονομάστηκε αθλητική οδοντιατρική, είναι πλέον βασικό κομμάτι της αθλητικής ιατρικής περίθαλψης και αποσκοπεί στην μεγιστοποίηση των επιδόσεων και στην υγιή πορεία των αθλητών.
Έρευνα που διενεργήθηκε από την οδοντιατρική σχολή του University College London (UCL) το 2018 ανέδειξε υψηλά ποσοστά τερηδονικών, διαβρωτικών και περιοδοντικών βλαβών μεταξύ 353 επαγγελματιών αθλητών, οι οποίοι, ωστόσο, ισχυρίζονταν ότι τηρούσαν τους κανόνες στοματικής υγιεινής. Είναι, λοιπόν, οι αθλητές εκτεθειμένοι σε ορισμένους παράγοντες κινδύνου που ενδέχεται να παίζουν ρόλο στην διαταραχή της στοματικής τους υγείας; Η απάντηση είναι ναι!
Η διατροφή των αθλητών περιλαμβάνει μεγάλες ποσότητες υδατανθράκων, λόγω του ρόλου τους ως ενεργειακό υπόστρωμα των μυών. Μετά από ένα γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες, μέσω της διαδικασίας της πέψης, οι πολυσακχαρίτες θα διασπαστούν σε μονοσακχαρίτες με κυριότερο την γλυκόζη. Η γλυκόζη, όμως, αποτελεί τροφή για τα μικρόβια του στόματος, με αποτέλεσμα αυτά να την μεταβολίζουν και να παράγουν οξέα τα οποία διαβρώνουν την αδαμαντίνη και δημιουργούν κοιλότητες. Σε αυτό το πρόβλημα συμβάλλουν και τα διάφορα ενεργειακά ποτά ή σνακ που καταναλώνουν οι αθλητές και που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη. Όσο μεγαλύτερη ποσότητα ζάχαρης, και γενικότερα υδατανθράκων, περιλαμβάνει η διατροφή, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης τερηδόνας.
Η διάβρωση των δοντιών μπορεί να είναι και μη μικροβιακής αιτιολογίας, λόγω της παρουσίας οξέων στην στοματική κοιλότητα τα οποία ελαττώνουν το pH. Για τους αθλητές αυτά τα οξέα μπορεί να είναι το χλώριο που χρησιμοποιείται στις πισίνες των κολυμβητηρίων ή το ανθρακικό ορισμένων ενεργειακών ποτών.
Συχνά, η ένταση κατά την διάρκεια της προπόνησης δημιουργεί αυξημένες απαιτήσεις για οξυγόνο και αρκετές φορές οδηγεί τον αθλητή σε στοματική αναπνοή. Αυτό, όμως, έχει σαν αποτέλεσμα την ξηροστομία. Ο σίελος έχει αντιμικροβιακές ιδιότητες, καθώς περιέχει ουσίες με βακτηριοκτόνο δράση, όπως η λυσοζύμη και η λακτοφερίνη. Παράλληλα, εξουδετερώνει τη δράση όξινων παραγόντων της τροφής και των όξινων υποπροϊόντων του βακτηριακού μεταβολισμού. Η μειωμένη ροή του σιέλου, λοιπόν, δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη μικροβίων στην στοματική κοιλότητα των αθλητών.
Τέλος, σε αθλήματα όπως οι πολεμικές τέχνες ή το μπάσκετ, λόγω της έντασης και της σωματικής επαφής, συνηθισμένα είναι και τα κατάγματα των γνάθων ή η απώλεια δοντιών.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο στόχος της αθλητικής οδοντιατρικής;
Η αθλητική οδοντιατρική αποσκοπεί στην πρόληψη και στην θεραπεία των τραυματισμών του προσώπου και των παθολογικών καταστάσεων της στοματικής κοιλότητας. Κύριος ρόλος της είναι η σωστή ενημέρωση των αθλητών για την σημασία της τήρησης των κανόνων στοματικής υγιεινής και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις που μπορεί να έχει η κακή υγεία των δοντιών στις επιδόσεις τους. Οι οδοντίατροι του συγκεκριμένου κλάδου, επίσης, τονίζουν την αναγκαιότητα της προγραμματισμένης οδοντιατρικής επίσκεψης, προκειμένου να ελέγχεται τακτικά η κατάσταση της στοματικής κοιλότητας και να προλαμβάνεται η εξέλιξη τερηδονικών ή περιοδοντικών βλαβών. Σημαντική κρίνουν και την ρύθμιση των διατροφικών συνηθειών του αθλητή, προτείνοντας μία δίαιτα που δεν θα περιλαμβάνει υπερβολική ποσότητα ζάχαρης και οξέων.
Τέλος, οι ειδικοί οδοντίατροι συμφωνούν ότι οι προστατευτικοί νάρθηκες αποτελούν βασικό εξοπλισμό για τους αθλητές όλων των ηλικιών. Οι ειδικοί αθλητικοί νάρθηκες παρέχουν προστασία σε δόντια, χείλη, μάγουλα, γλώσσα αλλά και σε άνω γνάθο, σε περίπτωση που η κάτω γνάθος ωθηθεί βίαια προς αυτήν. Μάλιστα, καλό είναι να επιλέγονται εξατομικευμένοι νάρθηκες που κατασκευάζονται στο οδοντιατρείο έπειτα από την λήψη αποτυπώματος των δοντιών του αθλητή, διότι αυτοί, σε αντίθεση με τους έτοιμους του εμπορίου, εφαρμόζουν τέλεια στο στόμα του και δεν δυσκολεύουν την αναπνοή του.
Tο επίπεδο των επιδόσεων και το υγιές προφίλ του αθλητή έχουν ισχυρή σύνδεση με την υγεία των δοντιών και του στόματος. Η τερηδόνα και οι νόσοι του περιοδοντίου μπορούν να προκαλέσουν ή να διατηρήσουν φλεγμονές στο σώμα με αρνητική επίδραση στην αθλητική απόδοση, ενώ μια οδοντιατρική έκτακτη ανάγκη, όπως ένα απόστημα των ούλων, ένα μολυσμένο δόντι ή η ανατολή ενός φρονιμίτη μπορεί να αναγκάσουν τον αθλητή να μην αγωνιστεί. Ο τακτικός οδοντιατρικός έλεγχος και η έγκαιρη αντιμετώπιση των περιστατικών, επομένως, δε πρέπει να απουσιάζει από το πρόγραμμα της αθλητικής ιατρικής περίθαλψης, καθώς ένα υγιές στόμα έχει πολύτιμη συμβολή στην ευεξία του αθλητή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gallagher, J., Ashley, P., Petrie, A. et al. Oral health-related behaviours reported by elite and professional athletes. Br Dent J 227, 276–280 (2019). Διαθέσιμο εδώ
- Αρμπής, Σ. (2021). Η πολύτιμη συμβολή της οδοντιατρικής επιστήμης στο υγιές προφίλ και την ευεξία των πρωταθλητών, αθλητών και τακτικά αθλουμένων μελών την κοινωνίας μας. Οδοντιατρικό Βήμα, 143 (ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ), 4–6. Διαθέσιμο εδώ
- Saini R. (2011). Sports dentistry. National Journal of maxillofacial surgery, 2(2), 129–131. Διαθέσιμο εδώ
- Θ. Σκούρα (2013), Αθλητική οδοντιατρική και πρόληψη τραυματισμών, iatronet.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Sports Dentistry, fdiworlddental.org. Διαθέσιμο εδώ
