Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Η πανδημία του Covid-19 βαίνει σε τροχιά αποκλιμάκωσης, διαμορφώνοντας έτσι την αίσθηση ότι ο χαρακτήρας της νόσου τείνει να καταστεί ενδημικός. Πιο απλά, φαίνεται ότι επιτέλους βρισκόμαστε κοντά στο τέλος της ανώμαλης κατάστασης την οποία βιώνουμε εδώ και δύο χρόνια. Αυτό που πλέον κεντρίζει το ενδιαφέρον των περισσοτέρων είναι η πορεία επανόδου στην κανονικότητα διά της αποκαταστάσεως του τρόπου ζωής που απολαμβάναμε μέχρι το 2020. Διότι η περιστολή βασικών δικαιωμάτων που συνετελέσθη κατά την προηγούμενη διετία ήταν πρωτοφανής, ιδιαίτερα για την Ευρώπη, πόσο μάλλον για την Ελλάδα. Πρωτοφανής και εκ παραλλήλου, φλέρταρε πολλάκις με τον παραλογισμό, με αποτέλεσμα, ειδικά στη χώρα μας, πολλά περιοριστικά μέτρα να τα εισηγείται η αρμόδια επιστημονική επιτροπή, να τα αποφασίζει η κυβέρνηση, αλλά να τα καταργεί η πραγματικότητα.
Γενικότερα, το αποτύπωμα της πανδημίας είναι έντονο -και θα παραμείνει ως τέτοιο για μεγάλο χρονικό διάστημα- όχι μόνο στο υγειονομικό πεδίο, αλλά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του κάθε ανθρώπου και κατ’ επέκταση του κοινωνικού συνόλου. Από την πρώτη στιγμή της εμφάνισης των εμβολίων, κατέστη σαφές ότι η πολυπόθητη ανοσία θα επέλθει στον πληθυσμό είτε δια του εμβολισμού είτε δια της νόσησης πολύ υψηλού αριθμού ατόμων. Δυστυχώς, η αποτυχία της έγκαιρης επίτευξης των στόχων του εμβολιαστικού προγράμματος προέκρινε μοιραία τη δεύτερη εκδοχή, με ό,τι αυτή συνεπάγεται για την απώλεια ζωών και την επιβάρυνση της δημόσιας υγείας. Είναι λυπηρό αλλά και εξίσου πραγματικό το γεγονός ότι πλέον, λίγο πολύ, όλοι έχουμε αποδεχθεί ως κανονικότητα την καθημερινή εκατόμβη νεκρών και τις χιλιάδες μολύνσεις, επενδύοντας πλέον κυρίως στην εξασθένιση του ιού δια του διαδοχικού εκφυλισμού του μέσω των παραλλαγών που εμφανίζονται.
Αυτή η κυνική αποδοχή χρήζει προφανώς πολιτικής, κοινωνιολογικής, ψυχολογικής ανάλυσης άμα τη λήξει της πανδημίας. Το πρωτεύον όμως σήμερα, αφορά την εκπόνηση του χάρτη των τελευταίων μέτρων της διαδρομής μέχρι την έξοδο του τούνελ. Ο χάρτης αυτός αφορά αφενός τη διάσωση όσο περισσοτέρων ζωών είναι δυνατόν, και αφετέρου την σταδιακή επανένταξη όλων μας στο φυσιολογικό τρόπο ζωής. Διότι είναι γεγονός ότι ούτε η συνεχής επιτίμηση της ανεύθυνης συμπεριφοράς σημαντικού τμήματος συμπολιτών μας ούτε το διαρκές αυτομαστίγωμα για τις διαχρονικές ελληνικές παθογένειες, μπορούν να αναιρέσουν την τεράστια ψυχολογική πίεση που δέχτηκε η ελληνική κοινωνία, η οποία εντάθηκε από την αδυναμία ατόμων που βρέθηκαν και βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης, να κατανοήσουν τις σύνθετες διεργασίες από τις οποίες προκύπτει η ατομική και συλλογική αντίδραση σε ακραίες καταστάσεις, όπως αυτή που αντιμετωπίζουμε ακόμη.
Ακραίοι και αιφνιδιαστικοί περιορισμοί θεμελιωδών δικαιωμάτων χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα αποκατάστασής τους, από επιστημονικές και πολιτικές ηγεσίες που έπονταν των εξελίξεων. Κλίμα τρομοκρατίας στα ΜΜΕ, που μπροστά στην τηλεθέαση, στην ακροαματικότητα και στην επισκεψιμότητα, καταστρατήγησαν τον θεσμικό τους ρόλο, ο οποίος εν μέσω παγκοσμίας κρίσεως αποκτά κατά κανόνα μεγαλύτερη βαρύτητα. Πολιτικοί παράγοντες, διαφόρων καταβολών και κατευθύνσεων, οι οποίοι αντί να συμβάλουν στην εμπέδωση κλίματος εθνικής ομοψυχίας απέναντι σε μια κατάσταση που προσομοιάζει με πόλεμο, θεώρησαν σκόπιμο να συνεχίσουν να διχάζουν, να φανατίζουν, να συκοφαντούν κυριολεκτικά επί πτωμάτων. Επιστημονικοί παράγοντες οι οποίοι, μεθυσμένοι από την ξαφνική δημοσιότητα που έλαβαν, κατέληξαν να λειτουργούν ως τηλε-προϊόντα, που προκειμένου να δικαιολογήσουν και να επιμηκύνουν την προσωπική τους παρουσία στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας εκστόμιζαν ελαφρά τη καρδία όποια προσωπική άποψη τους ερχόταν στο μυαλό, λες και τα πάνελ είναι αίθουσες συσκέψεων του Υπουργείου Υγείας.
Αποτελεί δε, όνειδος για ορισμένους επιστήμονες η παντελής περιφρόνηση στις παραμέτρους της πανδημίας που άπτονται της ψυχικής υγείας του κοινωνικού συνόλου. Η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας και συναφών εγκληματικών πράξεων που συνδέονται με τον υποχρεωτικό εγκλεισμό σε λίγα τετραγωνικά μέτρα ατόμων που συγκροτούσαν ήδη προβληματικές οικογένειες αντιμετωπίστηκε περίπου ως παράπλευρη απώλεια, λες και το να νοσήσει κάποιος από κορωνοϊό είναι χειρότερο από το να κακοποιηθεί -ακόμα και μέχρι θανάτου- εντός της οικείας του. Το ίδιο και με την έξαρση της χρήσεως αλκοόλ, καπνού και απαγορευμένων ναρκωτικών ουσιών. Πότε και πώς θα ξεπεραστούν αυτοί οι εθισμοί και πόσο θα στοιχίσουν στο άτομο και την κοινωνία; Μπορεί λοιπόν, να ξεπερνάμε σιγά σιγά την πανδημία, αλλά τα τραύματα που αφήνει αυτή πίσω της είναι βαριά και θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια για να επουλωθούν. Ας ελπίσουμε τουλάχιστον ότι θα αντλήσουμε τα απαραίτητα διδάγματα και από αυτή την περίοδο.
