Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Η Ανταρκτική είναι ένα μέρος που, για τους περισσότερους από εμάς, θα μπορούσε να αποτελεί συνώνυμο του μυστηρίου και της περιπέτειας. Είναι ένας τόπος διαφορετικός από αυτά που βλέπουμε, στη δική μας, καθημερινή ζωή και σίγουρα όλοι έχουμε διαβάσει ιστορίες των πρώτων εξερευνητών, που πήγαν προς τα εκεί στις αναζητήσεις τους. Παρόλα αυτά, σήμερα, η Ανταρκτική αντιμετωπίζει μια άλλη περιπέτεια, αυτή της κλιματικής αλλαγής. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε μια άκρως ανησυχητική εξέλιξη για αυτήν την παγωμένη «γωνιά» της γης, η οποία μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες και για τον υπόλοιπο πλανήτη.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Κάθε περιοχή, όπως γνωρίζουμε, με βάση τα κλιματολογικά και γεωμορφολογικά της χαρακτηριστικά, υποστηρίζει συγκεκριμένα είδη χλωρίδας και πανίδας. Η Ανταρκτική και η ευρύτερη περιοχή φιλοξενούν μια αρκετά περιορισμένη χλωρίδα. Τα είδη αυτά περιλαμβάνουν λειχήνες, βρύα, φύκη και διάφορους φυτικούς μικροοργανισμούς. Το 98% της ηπειρωτικής, χερσαίας μάζας, της Ανταρκτικής καλύπτεται από πάγο, πάχους έως 4,7 χιλιομέτρων, ενώ είναι, επίσης, η πιο ξηρή ήπειρος στη γη. Οι περισσότερες βροχοπτώσεις πέφτουν ως χιόνι, ενώ ακόμη και οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες ημέρας σπάνια ξεπερνούν τους 0 °C. Για να επιβιώσουν, σε αυτές τις συνθήκες, τα φυτά πρέπει να είναι σε θέση να αντέχουν σοβαρές καταπονήσεις, όπως την επαναλαμβανόμενη κατάψυξη και απόψυξη και το λίγο διαθέσιμο γλυκό νερό. Η Θαλάσσια Ανταρκτική —δηλαδή η δυτική χερσόνησος και τα παρακείμενα νησιά— δέχεται, γενικά, περισσότερες βροχοπτώσεις και έχει πιο ήπιες θερμοκρασίες. Αυτό το κλίμα είναι πιο ευνοϊκό για τα χερσαία φυτά και τα μικροσκοπικά ζώα.
Η χλωρίδα της Ανταρκτικής αποτελείται από περί τα 200 είδη λειχήνων, πάνω από 50 είδη βρύων, περισσότερα από 700 είδη φυκιών, και διάφορους μικροοργανισμούς. Το βόρειο τμήμα της Ανταρκτικής Χερσονήσου περιλαμβάνει, επιπλέον, δύο ανθοφόρα φυτά. Πρόκειται για τα είδη Deschampsia antarctica και Colobanthus quitensis. Το πρώτο από αυτά είναι τύπος γρασιδιού, ενώ το δεύτερο είναι ένα μικρό φυτό, που σχηματίζει «μαξιλάρια».
Τι μας ενδιαφέρει εμάς, θα πει κανείς, η χλωρίδα της Ανταρκτικής; Αυτό είναι ένα θέμα ειδικού ενδιαφέροντος για τους ερευνητές που ενδιαφέρονται για τη γεωλογία… έτσι δεν είναι; Λοιπόν, η Ανταρκτική λέει μια διαφορετική ιστορία. Έρευνα που δημοσιεύτηκε, πριν λίγες μέρες, στο έγκριτο περιοδικό “Current Biology” αναφέρει ότι η ανάπτυξη του «γρασιδιού» της Ανταρκτικής έχει αυξηθεί κατά πέντε φορές περισσότερο, ανάμεσα στο 2009 και το 2019, από όσο αυξήθηκε, από το 1960 ως το 2009, ενώ το φυτό Colobanthus quitensis αναπτύχθηκε κατά δέκα φορές περισσότερο!
Η χλωρίδα της παγωμένης ηπείρου επηρεάζεται από κλιματικούς παράγοντες (π.χ. συχνότητα και διάρκεια κύκλου κατάψυξης/απόψυξης, θερμοκρασία, διαθεσιμότητα νερού), εδαφικούς παράγοντες (π.χ. τύπος εδάφους, υποκείμενη γεωλογία), αλλά και βιοτικούς παράγοντες (επιδράσεις από άλλα ζώα και φυτά). Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι τα επίπεδα CO2, θερμοκρασίας και υπεριώδους ακτινοβολίας θα αυξηθούν όλα, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, πράγμα που θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη διαθεσιμότητα νερού, λόγω του ότι λιώνουν οι πάγοι. Το αυξημένο CO2 στον ωκεανό θα αυξήσει, επίσης, την οξύτητά του, πράγμα που σημαίνει ότι κάποιοι μικροοργανισμοί, ίσως, αντιμετωπίσουν δυσκολία προσαρμογής σε πιο όξινα νερά. Οι αλλαγές, αυτών των επιπέδων, θα είχαν συνέπειες για ολόκληρο τον τροφικό ιστό της Ανταρκτικής.
Οι τάσεις θέρμανσης αναμένεται να συνεχιστούν τα επόμενα χρόνια, με περισσότερες περιοχές, χωρίς πάγο, να δημιουργούνται τις ερχόμενες δεκαετίες στην Ανταρκτική, και τους επιστήμονες να λένε ότι τα ευρήματα από το νησί Signy είναι αντιπροσωπευτικά των διεργασιών που συμβαίνουν στην περιοχή γενικότερα. Τα φυτά που βρίσκονται σήμερα στην Ανταρκτική είναι προσαρμοσμένα σε μια πολύ σύντομη περίοδο ανάπτυξης και είναι σε θέση να φωτοσυνθέτουν σε συνθήκες χιονιού, με θερμοκρασίες αέρα κάτω από 0 °C. Παρά το γεγονός, ότι μπορούν να αναπαραχθούν γρήγορα και σε δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες, δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν να αντέξουν στον ανταγωνισμό, με άλλα μη ιθαγενή φυτά, τα οποία μπορεί να εξαπλωθούν στην Ανταρκτική, λόγω της αλλαγής των κλιματικών συνθηκών. Αν και η θέρμανση μπορεί να ωφελήσει ορισμένα ιθαγενή είδη, μεμονωμένα, αυξάνει, σημαντικά, τον κίνδυνο εγκατάστασης μη ιθαγενών ειδών, που θα μπορούσαν να υπερκεράσουν τα προϋπάρχοντα και να προκαλέσουν μη αναστρέψιμη απώλεια της άγριας ζωής, προειδοποιούν οι ερευνητές. «Τα ευρήματά μας υποστηρίζουν την υπόθεση, ότι η μελλοντική υπερθέρμανση θα προκαλέσει σημαντικές αλλαγές σε αυτά τα εύθραυστα οικοσυστήματα της Ανταρκτικής», αναφέρουν οι επιστήμονες στην ίδια μελέτη, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου, για ένα οικοσύστημα με ιδιαίτερη σημασία τόσο για τον κύκλο του νερού όσο και για τη βιοποικιλότητα του πλανήτη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Flourishing plants show warming Antarctica undergoing ‘major change’, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Αcceleraton of climate warming and plant dynamics in Antarctica, Cell, διαθέσιμο εδώ
