Της Αικατερίνης Φαΐλι,
Ο θεσμός της θανατικής ποινής αναμφισβήτητα αποτελεί τον σκληρότερο τρόπο επιβολής της ποινής, καθώς στερεί το δικαίωμα στη ζωή. Η εκτέλεση του δράστη με την επιβολή του θανάτου αποτελεί μία ποινή που μετρά πολλά έτη στην Ιστορία και διαφοροποιείται ως προς τους τρόπους εφαρμογής της ανάλογα με την ιστορική περίοδο κατά την οποία εκτελείτο, ενώ η λειτουργία και ο σκοπός της έχουν περάσει από διάφορα στάδια και προσεγγίσεις, επηρεασμένα από τον χωροχρόνο και τις κοινωνικές συνθήκες. Στην Αρχαιότητα και στον Μεσαίωνα αποτελούσε συχνή καταδίκη ακόμη και για τα πιο μικρά αδικήματα σε αντίθεση με τη Βυζαντινή και Σύγχρονη Εποχή που, ενώ η παρουσία της ήταν ακόμη αισθητή, άρχισε να υποχωρεί λόγω του εξανθρωπισμού της ποινής και της εισχώρησης των οικουμενικών αξιών του ανθρώπου, όπως το δικαίωμα στη ζωή.
Στην Αρχαία Αθήνα, η εκτέλεση της θανατικής ποινής είχε ανατεθεί στους 11 αξιωματούχους και υπήρχε η αντίληψη πως τα εγκλήματα που διαπράττονταν ανάμεσα στα γένη ξεπληρωνόταν με το τίμημα του αίματος. Κατά κύριο λόγο αυτή επιβάλλονταν σε όσους είχαν διαπράξει αδικήματα κατά του κράτους, όπως για παράδειγμα η ιεροσυλία, η εισαγωγή νέων θρησκευτικών ιδεών, η παραβίαση των νόμων. Στην Σπάρτη, την εκτέλεση της θανατικής ποινής αποφάσιζε η Γερουσία και απευθυνόταν κυρίως σε όσους ήθελαν να βλάψουν την πόλη.
Ως προς τους τρόπους εκτέλεσής της, την περίοδο αυτή υπήρχε μεγάλη ποικιλία. Στις συχνότερες μεθόδους συμπεριλαμβάνονται ο αποτυμπανισμός, ο οποίος μοιάζει με τη διαδικασία της σταύρωσης, το βάραθρον που αποτελούσε τρύπες στις οποίες έριχναν τους καταδίκους ζωντανούς, ο αποκεφαλισμός με ξίφος ή τσεκούρι και ο απαγχονισμός. Τον συχνότερο τρόπο εκτέλεσης, όμως, αποτελούσε η δηλητηρίαση με κώνειο, όπως έγινε με τον φιλόσοφο Σωκράτη, που μας περιγράφει ο Πλάτωνας.
Οι ποινές στον Μεσαίωνα είχαν πολύ βαρύ χαρακτήρα και ήταν συνυφασμένες με τον θάνατο. Οι βασικότερες μέθοδοι της στέρησης της ζωής εκείνη την περίοδο ήταν ο απαγχονισμός, κρεμώντας τους καταδίκους είτε από τα δέντρα, είτε από τους προμαχώνες των κάστρων, η πυρά, η οποία χρησιμοποιούνταν κυρίως για τη θανάτωση αιρετικών και των μαγισσών και η ρίψη κατηγορουμένου στο ποτάμι με δεμένα χέρια και πόδια, όπου αν επέπλεε, θεωρούνταν αθώος.
Η επίδραση της νέας θρησκείας του Χριστιανισμού αποτυπώθηκε και στους τρόπους επιβολής των ποινών. Αυτό σημαίνει ότι η ποινή στο Βυζάντιο χρησιμοποιούνταν τόσο ως μέσο εκφοβισμού και αποτροπής του κατηγορούμενου από μια νέα καταδικαστέα πράξη στο μέλλον όσο και ως τρόπος σωφρονισμού και βελτίωσης. Σχετικά με τη θανατική ποινή, το Βυζάντιο επιθυμούσε τον περιορισμό της επιβολής της. Μόνο σε ορισμένα εγκλήματα που θεωρούνταν απειλητικά προς την ανθρώπινη ζωή, όπως η αιμομιξία, η αυτομόληση στον εχθρό, καθώς και η συμμετοχή σε αιρετικές τελετές επίκλησης δαιμόνων, επέβαλλαν αυστηρά τη θανατική ποινή ως τιμωρία, η οποία προέβλεπε αποκεφαλισμό με ξίφος. Η πυρά, ο πνιγμός και τα βασανιστήρια, όπως το μαστίγωμα και ο λιθοβολισμός, δεν απουσίαζαν από τα μέσα θανάτωσης για σοβαρά εγκλήματα.
Το 1823, η Ελλάδα άρχισε να εφαρμόζει τη θανατική ποινή μέσω της θέσπισης του Ποινικού Κώδικα, ο οποίος αποτελούσε τον πρώτο κώδικα που όριζε τα εγκλήματα που τιμωρούνταν με ποινή θανάτου και το εφαλτήριο για την εφαρμογή της απόλυτης μοναρχίας στο ελληνικό κράτος. Βέβαια, ως το 1830, λίγοι εγκληματίες εκτελούνταν, αποφεύγοντας -ως επί το πλείστον- την εκτέλεση σε κεντρικά σημεία των πόλεων, όπου η δημοσιοποίηση του γεγονότος θα ήταν αναπόφευκτη. Ο συνηθέστερος τρόπος εκτέλεσης της θανατικής ποινής ήταν η γκιλοτίνα ή αλλιώς καρμανιόλα σε δημόσιο χώρο. Η πρώτη εκτέλεση με καρμανιόλα πραγματοποιήθηκε στο Μεσολόγγι το 1834, με την έντονη έκφραση αποδοκιμασίας του λαού απέναντι στους δήμιους, οι οποίοι εκτελούσαν τον εκάστοτε κατηγορούμενο. Λόγω της βαναυσότητας αυτής της μεθόδου, η γκιλοτίνα αντικαταστάθηκε με τον τουφεκισμό, ο οποίος θεωρούνταν λιγότερο βασανιστικός και ταπεινωτικός.
Από τον 18ο αιώνα και έπειτα, ο θεσμός της θανατικής ποινής άρχισε να αμφισβητείται σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς άρχισαν να εισρέουν οι ιδέες του Διαφωτισμού και ξεκίνησε η ποινή να αποκτά ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Μέχρι, όμως, την κατάργησή της οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνταν ήταν ο θάλαμος αερίων, η ηλεκτρική καρέκλα και η ενδοφλέβια ένεση. Η πλειοψηφία των χωρών έχουν προβεί στην κατάργησή της, όμως η μέθοδος αυτή εκτέλεσης της ποινής έχει ταλαιπωρήσει την κοινή γνώμη μέχρι και σήμερα, καθώς οι απόψεις που τάσσονται υπέρ και κατά της θανατικής ποινής διίστανται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γιωτοπούλου – Μαρκοπούλου Α. (1984). Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.
- Δούμα, Α., Ν. (2012). Η θανατική ποινή στην Ελλάδα. (Δημοσιευμένη εργασία), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
- Παπουλάκος Θ. (2013). Η ποινή του θανάτου στην κλασσική Αθήνα και στην εποχή των ρητόρων: ο ανθρωποκτόνος νόμος, Αθήνα: Εκδ. Λιβάνη.
- Κουράκης Ν. (1997). Ποινική Καταστολή. Αθήνα: Α.Ν. Σάκουλας.
