Του Άγγελου Γονιδέλη,
Το 63 π.Χ., έπειτα από τρεις μήνες πολιορκίας, η Ιερουσαλήμ πέφτει στα χέρια του Ρωμαίου στρατηγού Γναίου Πομπήιου. Ο τελευταίος, παρά τη διαμαρτυρία του Αρχιερέα, εισέρχεται στον Ιερό του Ναού του Σολομώντα, παραβιάζοντας έναν από τους πιο ιερούς κανόνες των Ιουδαίων, ξεκινώντας έτσι την αντιπαλότητα μεταξύ Ρώμης και Ιουδαίας. Αυτή πρόκειται να εξελιχθεί καταστροφική για τον εβραϊκό λαό, ο οποίος στο τέλος θα οδηγηθεί σε εξορία διάρκειας 1.800 χρόνων.
Τα χρόνια που ακολούθησαν την κατάληψη της Ιερουσαλήμ, η Ιουδαία έγινε προτεκτοράτο της Ρώμης, η οποία ωστόσο δεν παρενέβη ενεργά στην πολιτική της περιοχής, ούσα απασχολημένη από τέσσερεις δεκαετίες εμφυλίων. Όταν η ίδια η Ρώμη αναδιαμορφώθηκε στην αυτοκρατορική της δομή, άρχισε πλέον να επεκτείνει ενεργά την επιρροή της στα υποτελή -σε αυτήν- κράτη, ξεκινώντας την επαρχιοποίησή τους. Έτσι, το 66 μ.Χ. ξεσπάει η Μεγάλη Επανάσταση στην Ιουδαία. Οι Εβραίοι οπλίζονται και αγωνίζονται για την ανεξαρτητοποίησή τους από τους βλάσφημους παγανιστές. Ωστόσο, οι αγώνες τους είναι μάταιοι και το 70 μ.Χ., οι Ρωμαίοι ανακαταλαμβάνουν την Ιερουσαλήμ, καίγοντάς τη συθέμελα.
Για τα επόμενα 30 χρόνια, ολόκληρη η ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται σε ασταθή κατάσταση. Οι εβραϊκές κοινότητες, εκτός και εντός Ιουδαίας, αρχίζουν να συγκρούονται με τους Έλληνες και Ρωμαίους γείτονές τους. Ως αποτέλεσμα, το 115 μ.Χ. ξεσπάει άλλη μια συντονισμένη εξέγερση που προξένησε τη γενοκτονία σχεδόν μισού εκατομμύριου Ελληνορωμαίων, συγκεκριμένα στην Κύπρο και την Αφρική. Η ειρήνη αποκαθίσταται προσωρινά το 117 μ.Χ. με την καταστολή των επαναστατών και την απέλασή τους από τις πληγείσες περιοχές.
Φτάνοντας στο 117 μ.Χ., η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρίσκεται υπό την κηδεμονία του Αυτοκράτορα Πόπλιου Αίλιου Τραϊανού Αδριανού. Αυτός, σε αντίθεση με τους προκατόχους του, ήταν γνωστός για την επιθυμία του να επιβλέπει την παραμικρή λειτουργία του κρατικού μηχανισμού. Ως αποτέλεσμα, η βασιλεία του ήταν μια συνεχής περιήγηση των επαρχιών, στις οποίες ο Αδριανός άφηνε πάντα το προσωπικό του στίγμα. Όντας και μεγάλος φιλέλληνας, ανήγειρε πολλές νέες πόλεις με ελληνικά πρότυπα. (π.χ. Αδριανούπολη). Μια τέτοια πόλη αποφάσισε να ιδρύσει, το 132 μ.Χ., στα ερείπια της Ιερουσαλήμ, ονομάζοντάς την Αίλια Καπιτωλίνα. Το «Αίλια» φυσικά από το όνομά του, ενώ το «Καπιτωλίνα» από τον θεό Δία Καπιτωλίνο. Ταυτόχρονα, εξήγγειλε διάταγμα που απαγόρευε την περιτομή. Οι δυο αυτές πράξεις δε αποσκοπούσαν τόσο στην προσβολή των Εβραίων όσο ήταν επίσης και χαρακτηριστικές των απόψεων του αυτοκράτορα. Η πρώτη ήταν ενδεικτική της πολιτικής του. Η δεύτερη σχετίζονταν με την απέχθειά του στην πρακτική της περιτομής, την οποία έβρισκε βάρβαρη. Άλλωστε, οι Εβραίοι δεν ήταν ο μόνος λαός που την εφάρμοζε. Ωστόσο, ήταν ο μόνος λαός για τον οποίον η περιτομή είχε τόσο μεγάλη σημασία. Οι δύο αυτές κινήσεις διασφάλισαν στον Αδριανό την έχθρα των Εβραίων και την ανανέωση των εχθροπραξίων.
Όσο ο Αδριανός βρισκόταν στην περιοχή της Ιουδαίας και Συρίας, οι Εβραίοι κράτησαν χαμηλό προφίλ. Οι επαρχίες φαινόντουσαν ειρηνευμένες και ασφαλείς. Ωστόσο, με τoν αυτοκράτορα να φεύγει από την Ανατολή, οι Εβραίοι άρχισαν πάλι να οπλίζονται και να ετοιμάζονται για πόλεμο. Οι δυνάμεις των Ιουδαίων φαίνονται να συσπειρώνονται υπό την ηγεσία ενός Συμεών Μπαρ Κόχμπα (Bar Kokhba). Μάλιστα, κατά πολλούς, έλαβε μεσσιανικές διαστάσεις, ενδυναμώνοντας την ενότητα της επανάστασης. Βέβαια, αυτό απέκλεισε τους χριστιανούς, ακόμα έντονα συνυφασμένους με τον Ιουδαϊσμό, από τη συμμετοχή στην εξέγερση, καθώς η αποδοχή του Συμεών ως Μεσσία έρχονταν σε αντίθεση με τη θέση του Ιησού στη χριστιανική θρησκεία.
Έτσι, το 132 μ.Χ., η εξέγερση ξεσπάει στην Ιουδαία. Οι Ιουδαίοι καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις, θέτοντας σχεδόν όλη την επαρχία υπό την κυριαρχία τους. Η ρωμαϊκή φρουρά περικυκλώνεται στα ερείπια της Ιερουσαλήμ, ενώ οι δυνάμεις των γύρω επαρχιών αποτυγχάνουν να κερδίσουν κάποια σημαντική συμπλοκή με τους επαναστάτες. Η νίκη δίνει στους Ισραηλινούς ένα αυτόνομο κράτος, για τα επόμενα 2 χρόνια. Νομίσματα εκδίδονται με τη φράση «Ελευθερία στο Ισραήλ», ενώ ο Συμεών επισήμως αναγνωρίζεται ως κεφαλή του κράτους.
Στο ρωμαϊκό στρατόπεδο, ο Αδριανός ανασυντάσσει τις δυνάμεις του, μαζεύοντας στρατό από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας. Με 6 λεγεώνες, ο στρατηγός Σέξτος Σεβέρος εισέβαλε στην Ιουδαία. Οι Εβραίοι γρήγορα αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε ανταρτοπόλεμο, στον οποίο οι Ρωμαίοι απάντησαν με τη στυγνή, γενοκτονική τακτική της «Καμένης Γης». Ό,τι καταλάμβαναν οι Ρωμαίοι, το κατέστρεφαν ολοσχερώς, αφήνοντας τους αντάρτες να πεινάσουν στις κρυψώνες τους. Αντίθετα, αυτοί διέθεταν και ενίσχυαν την τροφοδοσία τους από όλες τις άκρες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Σιγά σιγά, οι επαρχίες επανέρχονταν υπό ρωμαϊκό έλεγχο. Ο Συμεών μάζεψε τις εναπομείναντες δυνάμεις του στο ορεινό οχυρό Μπέθερ, όπου πολιορκήθηκε μέχρι τέλους. Με την πτώση του οχυρού, η καρδιά της επανάστασης καταστράφηκε. Η λήξη του πολέμου βρήκε μια Ιουδαία κατεστραμμένη. Ο πληθυσμός της είχε αποδεκατιστεί, ενώ η οικονομία της είχε εξαντληθεί. Για άλλη μια φορά, όπως λέει και το ρητό, «Οι Ρωμαίοι δημιούργησαν μια έρημο, και την αποκάλεσαν Ειρήνη». Ποτέ ξανά οι Εβραίοι δεν θα πολεμούσαν ενάντια στην αυτοκρατορία των Ρωμαίων.
Ο ιστορικός Δίων Κάσσιος υποστηρίζει ότι γύρω στους 580.000 Εβραίους έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο, ενώ πολλοί πέθαναν από τις κακουχίες. Τα νούμερα, αν και πολλοί τα θεωρούν παραφουσκωμένα, αγγίζουν επίπεδα πραγματικής γενοκτονίας. Όσοι και αν ήταν όμως οι νεκροί, τα αντίμετρα του Αδριανού ήταν σίγουρα στοχευμένα κατά του εβραϊκού λαού αυτήν τη φορά. Ο Αυτοκράτορας συνέχισε τα σχέδιά του για την ανέγερση της Αιλίας Καπιτωλίνας, με έναν νέο ναό αφιερωμένο στον Δία να κατασκευάζεται στα θεμέλια του Ναού του Σολομώντα. Οι Εβραίοι εξορίστηκαν από την περιοχή της Ιερουσαλήμ, ενώ η εξάσκηση της εβραϊκής θρησκείας έγινε παράνομη. Τέλος, ως τελευταία προσβολή, η ολόκληρη η επαρχία της Ιουδαίας μετονομάστηκε σε Παλαιστίνη, από τους αρχαίους εχθρούς των Εβραίων Παλέσετ (Φιλισταίοι).
Για τους Εβραίους, ο Αδριανός έγινε από τις πιο μισητές προσωπικότητες της ιστορίας τους. Όποτε οι εβραϊκές πήγες αναφέρουν το όνομά του, αυτό γίνεται με τη συνοδεία της φράσης «Είθε τα κόκαλά του να διαλυθούν».
Το τέλος του πολέμου ξεκίνησε την Εβραϊκή Διασπορά. Για τους υπόλοιπους 18 αιώνες, το εβραϊκό έθνος θα διασπειρόταν στις άκρες της Γης, ενώ καταστροφές θα συνέχιζαν να το πλήττουν, με αποκορύφωμα το Ολοκαύτωμα που στοίχισε 6 εκατομμύρια ψυχές. Στην Ιουδαία, πλέον Παλαιστίνη, θα έρχονταν νέοι κάτοικοι, φυτεύοντας τον σπόρο για μελλοντικές θηριωδίες, όταν οι εξόριστοι Εβραίοι επιτέλους επέστρεφαν στην πατρίδα τους, από το 1948 και μετά. Ο σημερινός Ισραηλοπαλαιστινιακός Πόλεμος έχει τις ρίζες του στην τελευταία επανάσταση των Εβραίων κατά των Ρωμαίων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Schrurer, Emil (1973), The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, Vol. 1, London: Bloomsbury Publications
- Hayes, John H. & Mandell, Sara R. (1998), The Jewish People in Classical Antiquity: From Alexander to Bar Kochba, Louisville/London: Westminster John Knox Press
