Της Μαριλένας Παπαδημητροπούλου,
Η έμμηνος ρύση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι στη ζωή μιας γυναίκας. Είναι εκείνη που καθιστά μία έφηβη από κορίτσι σε… γυναίκα, θα έλεγε κανείς. Βασικό της χαρακτηριστικό, εκτός της αιμορραγίας, είναι ο πόνος –γνωστός και ως κράμπες— που τη συνοδεύει και ο οποίος παρατηρείται στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Θα μπορούσε, όμως, να είναι κάτι περισσότερο από αυτό;
Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια γυναικολογική πάθηση που επηρεάζει το 10% (190 εκατομμύρια) των κοριτσιών και γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας σε παγκόσμια κλίμακα. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι ο έντονος πόνος που εμφανίζεται πριν, μετά και κατά τη διάρκεια της περιόδου, αλλά και σε διάφορες άλλες περιστάσεις. Παίρνει το όνομά της από το ενδομήτριο, τη λεπτή εσωτερική επένδυση της μήτρας.
Κατά τη διάρκεια του τακτικού εμμηνορροϊκού κύκλου μιας γυναίκας, αυτός ο ιστός συσσωρεύεται και απορρίπτεται, εάν αυτή δεν μείνει έγκυος. Οι γυναίκες με ενδομητρίωση αναπτύσσουν ιστό που μοιάζει και δρα σαν ενδομήτριος ιστός, έξω όμως από τη μήτρα. Συνήθως εντοπίζεται πάνω ή μέσα στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες, πίσω από τη μήτρα, στους συνδέσμους που διατηρούν τη μήτρα στη θέση της και πιο σπάνια στο έντερο, την κύστη, το ορθό ή ακόμα και σε περιοχές εκτός της λεκάνης. Κάθε μήνα, αυτός ο λανθασμένος ιστός ανταποκρίνεται στις ορμονικές αλλαγές και ενεργεί όπως ο ενδομητρικός ιστός — πυκνώνει, διασπάται και αιμορραγεί με κάθε εμμηνορροϊκό κύκλο. Αυτό οδηγεί σε φλεγμονή, οίδημα και ουλές του φυσιολογικού ιστού που περιβάλλει τα εμφυτεύματα ενδομητρίωσης.
Το κύριο σύμπτωμα της ενδομητρίωσης είναι ο πυελικός πόνος που συχνά σχετίζεται με την έμμηνο ρύση. Αν και πολλές γυναίκες βιώνουν κράμπες κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεώς τους, εκείνες με ενδομητρίωση συνήθως περιγράφουν τον εμμηνορροϊκό πόνο να είναι πολύ χειρότερος από τον συνηθισμένο. Συχνά παρατηρείται πόνος και κατά τη διάρκεια ή μετά τη σεξουαλική επαφή αλλά και κατά την κένωση ή την ούρηση. Ακόμα ένα σύμπτωμα είναι η υπερβολική αιμορραγία, η οποία εμφανίζεται με τη μορφή έντονης ροής κατά την έμμηνο ρύση ή ως μικρή διαφυγή αίματος ανάμεσα σε δύο εμμηνορροϊκούς κύκλους. Ορισμένες γυναίκες παρουσιάζουν γαστρεντερικά προβλήματα όπως διάρροια, δυσκοιλιότητα και μετεωρισμό (φούσκωμα), ειδικά κατά τη διάρκεια των περιόδων.
Εκτός από τα παραπάνω, μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα η οποία εμφανίζεται εξαιτίας των πιθανών επιπτώσεών της στην πυελική κοιλότητα, τις ωοθήκες, τις σάλπιγγες ή τη μήτρα. Οι εκδηλώσεις της ενδομητρίωσης συνήθως μετριάζονται μετά την εμμηνόπαυση, αλλά σε λίγες περιπτώσεις τα επώδυνα συμπτώματα μπορεί να επιμείνουν. Σε μερικές γυναίκες έχει παρατηρηθεί πως η ενδομητρίωση μπορεί να είναι τελείως ασυμπτωματική.
Ένα σύστημα σταδιοποίησης ή ταξινόμησης για την ενδομητρίωση έχει αναπτυχθεί από την Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής. Τα στάδια ταξινομούνται ως εξής:
- Στάδιο 1: Ελάχιστο
- Στάδιο 2: Ήπιο
- Στάδιο 3: Μέτριο
- Στάδιο 4: Σοβαρό.
Το κάθε στάδιο βασίζεται στη θέση, την ποσότητα, το βάθος και το μέγεθος του ενδομητρικού ιστού. Τα συγκεκριμένα κριτήρια περιλαμβάνουν την έκταση της εξάπλωσης του ιστού, την εμπλοκή των πυελικών δομών στη νόσο, την έκταση των πυελικών συμφύσεων και την απόφραξη των σαλπίγγων. Τα στάδια δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα το επίπεδο του πόνου, τον κίνδυνο υπογονιμότητας ή τα συμπτώματα που υπάρχουν. Για παράδειγμα, είναι πιθανό μια γυναίκα στο στάδιο 1 να βιώνει υπερβολικό πόνο, ενώ μια γυναίκα στο στάδιο 4 να είναι ασυμπτωματική.
Ένα προσεκτικό ιστορικό συμπτωμάτων εμμήνου ρύσεως και χρόνιου πυελικού πόνου παρέχει τη βάση για την υποψία ενδομητρίωσης. Η έγκαιρη υποψία είναι ένας βασικός παράγοντας για την έγκαιρη διάγνωση, καθώς η πάθηση αυτή μπορεί συχνά να παρουσιάσει συμπτώματα που μιμούνται άλλες καταστάσεις. Η διάγνωση ξεκινά με έναν γυναικολόγο ή άλλο πάροχο υγειονομικής περίθαλψης που αξιολογεί το ιατρικό ιστορικό της ασθενούς και ολοκληρώνει μια φυσική εξέταση, συμπεριλαμβανομένης μιας πυελικής εξέτασης. Άλλες εξετάσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διάγνωση της ενδομητρίωσης είναι ο υπέρηχος, η αξονική τομογραφία, η μαγνητική τομογραφία και η λαπαροσκόπηση.
Η θεραπεία καθορίζεται ανάλογα με τα συμπτώματα, τις βλάβες, το επιθυμητό αποτέλεσμα και την επιλογή του ασθενούς. Όσον αφορά τη φαρμακευτική αγωγή, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ιβουπροφαίνη, μπορεί να βοηθήσουν στον πόνο που σχετίζεται με αυτή. Φάρμακα που ελέγχουν τις γυναικείες ορμόνες μπορεί, επίσης, να λειτουργήσουν βοηθητικά στον πόνο. Μερικά παραδείγματα είναι τα από του στόματος αντισυλληπτικά χάπια και οι αγωνιστές της ορμόνης απελευθέρωσης γοναδοτροπίνης (GnRH).
Η χειρουργική επέμβαση μπορεί τόσο να διαγνώσει την ενδομητρίωση όσο και να τη θεραπεύσει μέσω αφαίρεσης ή καύσης των βλαβών της ενδομητρίωσης. Με τη χειρουργική επέμβαση, η αφαίρεση του ουλώδους ιστού μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο και να μετακινήσει τις ωοθήκες και τις σάλπιγγες στην κανονική τους θέση στη λεκάνη. Με τον τρόπο αυτόν, βοηθιούνται ορισμένες γυναίκες που επιθυμούν να γίνουν μητέρες.
Η ενδομητρίωση μπορεί να είναι μια δύσκολη κατάσταση για να αντιμετωπιστεί, τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά. Έχει σημαντικό αντίκτυπο στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, την ποιότητα ζωής και τη γενική ευημερία των γυναικών. Αξίζει να σημειωθεί πως δεν πάσχουν όλες οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν σοβαρό και έντονο πόνο κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεώς τους από την πάθηση αυτήν. Η ενδομητρίωση αποτελείται από το σύνολο όλων των παραπάνω συμπτωμάτων και όχι μόνο του πυελικού πόνου. Η θεραπεία και η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της, με τη βοήθεια των επαγγελματιών υγείας, μπορεί να βοηθήσει την πάσχουσα γυναίκα να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Endometriosis, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- Endometriosis, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Endometriosis (2021), who.int. Διαθέσιμο εδώ
- Endometriosis, uclahealth.org. Διαθέσιμο εδώ
- Endometriosis, hopkinsmedicine.org. Διαθέσιμο εδώ
