Της Δήμητρας Παναγιωτακοπούλου,
Η πλειοψηφία των ατόμων, στο άκουσμα της λέξης «αντισύλληψη» φέρνει στο μυαλό της τα προφυλακτικά και τα αντισυλληπτικά δισκία, ενώ στην περίπτωση της επείγουσας αντισύλληψης, ίσως, να γνωρίζει για το χάπι της επόμενης ημέρας. Οι περισσότεροι, όμως, αγνοούν την ύπαρξη μιας μεθόδου πιο αποτελεσματικής, η οποία δεν λειτουργεί μόνο προληπτικά, αλλά και ως λύση έκτακτης ανάγκης. Το ενδομήτριο σπείραμα (Intrauterine device-IUD) ή αλλιώς σπιράλ είναι μια μικρή συσκευή η οποία αποτελεί αναστρέψιμη μέθοδο αντισύλληψης, με μακρά δράση, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως επείγουσα.
Το σπιράλ, ένα μικρό κομμάτι εύκαμπτου πλαστικού σε σχήμα Τ, τοποθετείται στην μήτρα της γυναίκας, από κάποιον επαγγελματία υγείας, με σκοπό να αποτραπεί η εγκυμοσύνη. Τα ενδομήτρια σπειράματα διακρίνονται σε δύο είδη, τα χάλκινα και τα ορμονικά. Τα πρώτα, είναι τυλιγμένα σε χαλκό και μπορεί να προσφέρουν προστασία μέχρι και για 12 χρόνια, ενώ τα άλλα χρησιμοποιούν προγεστίνη, μια ορμόνη που μοιάζει, με την φυσικά παραγόμενη, προγεστερόνη, και προστατεύουν για 3, 5 ή και 7 χρόνια, ανάλογα με το ακριβές είδος και την εταιρεία παραγωγής τους. Σημαντικό είναι να σημειωθεί πως η προστασία που παρέχουν είναι μόνο αντισυλληπτική και δεν προφυλάσσουν από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ), γι’ αυτό συστήνεται η παράλληλη χρήση προφυλακτικών.
Τόσο τα χάλκινα, όσο και τα ορμονικά σπιράλ εμποδίζουν την εγκυμοσύνη, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο κινούνται τα σπερματοζωάρια, ώστε αυτά να μην μπορούν να φτάσουν στο ωάριο. Εάν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί, τότε δεν μπορεί να προκύψει εγκυμοσύνη. Ο χαλκός δρα απωθητικά για το σπέρμα, επομένως καθίσταται αδύνατο για αυτό να φτάσει στο ωάριο. Τα ορμονικά, από την άλλη, δρουν με δύο τρόπους. Οι ορμόνες τους πυκνώνουν τη βλέννα στον τράχηλο και αυτή με τη σειρά της μπλοκάρει και παγιδεύει το σπέρμα, ενώ μερικές φορές εμποδίζουν την ωορρηξία, δηλαδή την απελευθέρωση των ωαρίων από τις ωοθήκες, οπότε δεν υπάρχει διαθέσιμο ωάριο προς γονιμοποίηση.
Η επιλογή κάποιου είδους σπιράλ ως μέθοδο επείγουσας αντισύλληψης έχει τα σημαντικά οφέλη της μακροχρόνιας αντισύλληψης μετά την τοποθέτηση του, της επιλογής να αφαιρεθεί οποιαδήποτε χρονική στιγμή από κάποιον επαγγελματία υγείας και του ποσοστού αποτελεσματικότητας του, το οποίο ανέρχεται στο 99,9%, εάν τοποθετηθεί εντός 5 ημερών μετά την σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις. Αναμφίβολα, αποτελεί την αποτελεσματικότερη μέθοδο επείγουσας αντισύλληψης και σε αντίθεση με το χάπι της επόμενης ημέρας, η δράση του δεν επηρεάζεται από το σωματικό βάρος της γυναίκας. Επιπλέον, σημαντικό είναι το γεγονός ότι δεν αλληλοεπιδρά με άλλα φάρμακα, που ίσως να λαμβάνει η γυναίκα, δεν επηρεάζει τον θηλασμό και μπορεί να τοποθετηθεί ακόμα και σε γυναίκες θετικές στον HIV. Δεν πρέπει να τοποθετείται σε περίπτωση που η γυναίκα είναι ήδη έγκυος και συχνά αποφεύγεται, όταν υπάρχουν προβλήματα ή δυσμορφίες στη μήτρα ή τον τράχηλο, ανεξήγητες αιμορραγίες μεταξύ των περιόδων ή μετά τη σεξουαλική επαφή, αλλά και σε ύπαρξη ενεργής πυελικής λοίμωξης ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος (ΣΜΝ) που δεν είναι υπό θεραπεία.
Μερικές παρενέργειες μπορεί να προκύψουν, ανάλογα με το είδος του σπιράλ που θα χρησιμοποιηθεί. Τα χάλκινα σπιράλ προκαλούν, συχνά, περισσότερο πόνο κατά τη διάρκεια των περιόδων τους πρώτους 3-6 μήνες, για τις περισσότερες γυναίκες, όμως, βελτιώνεται με το πέρασμα του χρόνου. Στις παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνονται, επίσης, ακανόνιστες, βαρύτερες ή μεγαλύτερες περίοδοι, εμφάνιση κηλίδων ενδιάμεσα από αυτές, περισσότερες ή εντονότερες κράμπες και πόνος κατά την τοποθέτηση του ή πόνος στην πλάτη, λίγες μέρες μετά. Το χάλκινο σπιράλ, ενδεχομένως να μην αποτελεί κατάλληλη επιλογή για γυναίκες με βαριές περιόδους, με χαμηλά επίπεδα σιδήρου και πάσχουσες από ενδομητρίωση.
Όσον αφορά το ορμονικό ενδομήτριο σπείραμα, μετά την τοποθέτηση του, μπορεί να προκαλέσει πόνο, σαν αυτόν μιας περιόδου, ο οποίος συνήθως υποχωρεί μετά από μερικές ημέρες. Επίσης, πιθανό είναι να φύγει από τη θέση του εντός του πρώτου τριμήνου από την εισαγωγή του. Επιπλέον, η περίοδος θα αλλάξει, με τους 3-6 πρώτους μήνες να περιλαμβάνουν κηλίδες και συχνές αιμορραγίες και ύστερα το 95% των χρηστών, ενδέχεται, να έχει ελαφριές, κανονικές περιόδους, ή ακόμα και καθόλου, χωρίς αυτό, όμως, να είναι επιβλαβές. Μπορεί να εμφανιστεί ευαισθησία στο στήθος, πονοκέφαλοι, αλλαγές στο δέρμα και τη διάθεση, παρενέργειες, που με το πέρασμα του χρόνου υποχωρούν, ενώ δεν έχει αποδεχθεί ότι προκαλεί αύξηση του σωματικού βάρους. Το ορμονικό σπιράλ, ίσως, να μην αποτελεί κατάλληλη επιλογή για γυναίκες με σοβαρή ηπατική νόσο ή για γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία για καρκίνο του μαστού.
Αν και οι πιθανότητες είναι μικρές, μπορεί να προκληθεί πυελική λοίμωξη, εντός 20 ημερών από την τοποθέτηση του σπειράματος. Επίσης, ελάχιστες είναι οι πιθανότητες να δημιουργηθούν άφθες, να φθαρεί η μήτρα ή να προκύψει έκτοπη κύηση. Η γυναίκα που φέρει το σπιράλ πρέπει να είναι σε θέση να μπορεί να καταλάβει αν αυτό έχει απορριφθεί ή μετακινηθεί, αν και αυτό δεν αποτελεί συχνό φαινόμενο. Η συσκευή αυτή έχει 2 λεπτές κλωστές, που κρέμονται λίγο από τη μήτρα στην κορυφή του κόλπου. Ο ιατρός ή ο νοσηλευτής διδάσκει πώς ελέγχεται, αν αυτά τα νήματα βρίσκονται ακόμα στην θέση τους. Ο έλεγχος γίνεται, μερικές φορές, μέσα στον πρώτο μήνα και ύστερα μετά από κάθε περίοδο ή σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ο σύντροφος δεν αισθάνεται το σπιράλ κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, σε αντίθετη, όμως, περίπτωση πρέπει να γίνει επίσκεψη στον υπεύθυνο επαγγελματία υγείας.
Το ενδομήτριο σπείραμα αποτελεί μια εξαιρετική επιλογή αντισύλληψης και επιλέγεται από πολλές γυναίκες ανά τον κόσμο. Σημαντικό είναι, βέβαια, να μην ξεχνάει κανείς πως δεν προστατεύουν από ΣΜΝ, αλλά είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά για την αποφυγή μιας εγκυμοσύνης, χωρίς να επηρεάζουν την γονιμότητα της γυναίκας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “IUD”, plannedparenthood.org. Διαθέσιμο εδώ
- “Intrauterine device (IUD)”, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- “Contraception – intrauterine devices (IUD)”, betterhealth.vic.gov.au. Διαθέσιμο εδώ
- “Emergency contraception (morning after pill, IUD)”, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
