Της Μυρτώς Κατσούλη,
Το ζήτημα της βελτίωσης του συστήματος της ελληνικής εκπαίδευσης προβληματίζει για χρόνια την ελληνική κοινωνία. Καθίσταται από τους πρωταρχικούς στόχους της κάθε πολιτικής εξουσίας, η οποία προσαρμόζει τον χαρακτήρα, τη χροιά και το χρώμα της στα εκάστοτε εκπαιδευτικά δεδομένα. Διαχρονικά η χώρα έχει πρόβλημα με τον θεσμό της εκπαίδευσης εξαιτίας όχι μόνο των ελλιπών κρατικών πόρων, αλλά και της ξαφνικής, βιαστικής και σπασμωδικής μετατροπής της ήδη υφιστάμενης διαδικασίας.
Η εκπαιδευτική βαθμίδα του Λυκείου τρέπεται σε μπαλάκι συμφερόντων, άτοπων καινοτόμων ιδεών και αχρείαστων παλινδρομήσεων σε παρελθοντικούς θεσμούς, όπως έγινε με την επαναφορά του συστήματος της τράπεζας θεμάτων σε καιρό πανδημίας, μια περίοδο, δηλαδή, που το μάθημα δε λειτουργούσε με κανονικούς ρυθμούς και οι μαθητές έχαναν την όρεξη, το κουράγιο και τη ρουτίνα του καθημερινού διαβάσματος. Αντίστοιχα, πολλά μαθήματα εντάσσονται κατά καιρούς στο σχολικό πρόγραμμα, τα οποία αμφιβόλως προσδίδουν την προσδοκώμενη αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα, ούτε, όμως, και το εκσυγχρονίζουν, καθώς δεν ισχύει το ίδιο καθεστώς για όλα τα σχολεία πανελλαδικά. Υπάρχουν πολλές ελλείψεις σε υποδομές, προσωπικό και ενδεχομένως και τεχνογνωσία, τα οποία δε μπορούν να καλυφθούν και να αποδώσουν στιγμιαία χωρίς προηγούμενη καθοδήγηση και υποστήριξη.
Φυσικά, εξυπακούεται ότι κάθε αλλαγή για να ευοδωθεί και να λειτουργήσει στην εκπαίδευση χρειάζεται και βάθος χρόνου, αλλά και την κατάλληλη κρατική χρηματοδότηση, προκειμένου το σύστημα να βελτιωθεί ριζικά. Αν ελλείπει μία από τις δύο αυτές προϋποθέσεις, τότε οποιαδήποτε κρατική επινόηση καθίσταται άκαρπη και διαιωνίζεται μία ατελέσφορη και κουραστική, τόσο για εκπαιδευτικούς όσο και για μαθητές, διαδικασία.
Τα παραπάνω εκτίθενται ως μερικά από τα προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης, καθώς δε θα ήταν πρόσφορο να παρατεθούν και να εντοπιστούν απλώς οι ελλείψεις και οι ωχαδερφισμοί του συστήματος. Προκειμένου να βιώσουμε μια ικανοποιητική μεταβολή, σαφώς είναι αναγκαίο να εστιάσουμε σε μια παιδεία με όραμα, η οποία θα κατευθύνεται στη διάπλαση ενός ολοκληρωμένου ανθρώπου και συνάμα πολίτη.
Αν εφαρμοζόταν, για παράδειγμα, η βιωματική διαδικασία μάθησης στο Δημοτικό, θα ήταν ευκολότερο και πιο ενδιαφέρον για τα παιδιά να ασχοληθούν με το σχολείο, χωρίς να χρειάζεται οι γονείς να επιστρατεύσουν ακραίες και καταπιεστικές μεθόδους για τα καθήκοντα των παιδιών. Σε αυτό θα βοηθούσε η παράταση του σχολικού ωραρίου, χωρίς να προστεθούν περισσότερα μαθήματα, αλλά να εμπλουτιστεί το πρόγραμμα με πρωτότυπες δράσεις. Ακόμα και η εκμάθηση ξένων γλωσσών μπορεί να λειτουργήσει σε ένα αγχολυτικό πλαίσιο με φροντίδα του σχολείου, ώστε να αποδεσμευτούν τα παιδιά από τα πολύωρα φροντιστήρια μαθήματα, τα οποία γεμίζουν τον χρόνο τους και τους δημιουργούν συναισθήματα έντασης από μικρή ηλικία.
Στο Γυμνάσιο είναι μια καλή ευκαιρία οι μαθητές να έρθουν σε επαφή με θέματα της καθημερινής ζωής. Μαθήματα που αφορούν όλο το φάσμα του κοινωνικού βίου μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα διδασκαλίας και να μην αντιμετωπίζονται με αδιαφορία λόγω της μη υποχρεωτικότητας για εξέταση ή για υψηλή βαθμολογία. Φυσικά, ο βαθμός του σχολείου δε θα πρέπει να παίζει σημαντικό ρόλο για την αξιολόγηση του μαθητή, καθώς έτσι καλλιεργούνται τάσεις βαθμοθηρίας, στείρας απομνημόνευσης και έλλειψης βαθύτερης κατανόησης του προγράμματος διδασκαλίας. Κάτι τέτοιο μπορεί να καταπολεμηθεί με τη συνολική εκτίμηση του μαθητή και ως προς τις άλλες δεξιότητες που έχει, χωρίς να εντάσσονται σε ένα πλαίσιο ανταγωνισμού, αλλά αξιολογικής κρίσης για την κατάλληλη καθοδήγηση στη μετέπειτα εκπαιδευτική και επαγγελματική πορεία.
Στο Λύκειο θα ήταν θεμιτό να καταργηθεί ο θεσμός των Πανελληνίων Εξετάσεων, καθώς δε συνιστά παρά ένα πάλαι ποτέ απαρχαιωμένο, τόσο λογικά όσο και λειτουργικά, σύστημα παραγωγής βαθμών και όχι σκέψης. Το Λύκειο είναι μια αρκετά παραγωγική ηλικία, για αυτό και θα πρέπει τα μαθήματα να προσανατολίζονται στην εν γένει καλλιέργεια των νέων. Η επιστήμη της πολιτικής, της οικονομίας, της ψυχολογίας, της νομικής θα εμπλούτιζαν έτι περαιτέρω τη διδασκαλία και θα άνοιγαν νέους ορίζοντες στη συνολική εποπτεία των κοινωνικών δομών, ακόμα και σε ένα πρώιμο στάδιο. Πολλά πανεπιστήμια, εξάλλου, του εξωτερικού διαθέτουν στο πρόγραμμα σπουδών τους πληθώρα διαφορετικών μαθημάτων, ακόμα και αν το αντικείμενο αφορά μία συγκεκριμένη κατεύθυνση. Επανερχόμενοι στο σύστημα των Πανελληνίων, η εισαγωγή στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα θα μπορούσε να γίνεται με κριτήρια του κάθε πανεπιστημίου ξεχωριστά.
Σε κάθε περίπτωση, πολλές ιδέες μπορούν να πλαισιώσουν ένα λειτουργικό εκπαιδευτικό σχέδιο, εφόσον, φυσικά, υπάρχει μια σωστή και αντικειμενική εκτίμηση των ήδη υπαρχόντων προβλημάτων. Ριζικές αλλαγές που δεν έχουν βάση ή που δεν προσδίδουν κάτι αρκετά υποσχόμενο, καλώς και είναι κατακριτέες. Επαφίεται σε μια αρκετά μεθοδευμένη και στοχευμένη πολιτική η βελτίωση της εκπαίδευσης, η οποία είναι και η βάση για την ορθή λειτουργία της κοινωνίας.
