Του Μάριου – Πέτρου Δελατόλα,
Το ερώτημα του τίτλου απασχολεί για πολλά χρόνια πολιτικούς, διεθνολόγους, στρατιωτικούς αναλυτές, και πιο ειδικά ακόμα, τους ιθύνοντες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Για να πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή, το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδος – Κύπρου προδηλώθηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1993 στις προγραμματικές δηλώσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ, μετά τη νίκη του, δηλαδή, στις εκλογές του 1993, και εξαγγέλθηκε επίσημα τον Νοέμβριο του 1993 από τον Έλληνα Πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου και τον Κύπριο Πρόεδρο Γλαύκο Κληρίδη. Το διατακτικό του εν λόγω δόγματος εδραζόταν στη δικαιολογημένη πεποίθηση της Κυβέρνησης Παπανδρέου πως η μείζων απειλή για το συμφέρον επιβίωσης της Ελλάδος, αλλά και της Κύπρου, βρισκόταν εξ Ανατολάς.
Ένα τέτοιο μεγαλεπήβολο, δόγμα, όμως, που βασιζόταν στη λογική της εκτεταμένης αποτροπής δεν θα ήταν δυνατόν να εφαρμοσθεί ελαφρά τη καρδία. Υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως είναι η κοινή διεξαγωγή διακλαδικών ασκήσεων και ο κοινός επιχειρησιακός έλεγχος. Τα παραπάνω στοχεύουν στη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των ενόπλων δυνάμεων των δύο κρατών, με σκοπό την ενδεχόμενη αντιμετώπιση της κοινής απειλής. Τοιουτοτρόπως, δεν είναι δυνατό να παραλείψουμε την αναγκαιότητα ποσοτικής-ποιοτικής εξισορρόπησης των ενόπλων μας δυνάμεων μέσω της απόκτησης εξελιγμένων αμυντικών συστημάτων υψηλής τεχνολογίας. Παρεπόμενα, πρέπει να συνυπολογιστεί οικονομικά το κόστος διατήρησης σε ισχύ ενός τέτοιου δόγματος αποτροπής με περιοχή κάλυψης από τον Έβρο μέχρι την Κύπρο, καθώς και οι αντιδράσεις του άμεσου συνδαιτυμόνα μας, της Τουρκίας, που έχει αποδείξει πως ειδικά για το θέμα της Κύπρου επιδεικνύει αστραπιαία αντανακλαστικά.
Σε περίπτωση, λοιπόν, που επιθυμούμε να προσδιορίσουμε το αν θα ήταν εφικτό ένα νέο τέτοιο δόγμα ισχυρής εκτεταμένης αποτροπής, είναι απαραίτητο να αναλυθούν εν ολίγοις οι αιτίες που οδήγησαν στην κατάρρευσή του. Αρχικώς, όταν αναφερόμαστε στην Κύπρο, δεν πρέπει να παραβλέπουμε το θέμα του Κυπριακού και τις φάσεις από τις οποίες έχει περάσει. Σε μια προσπάθεια να οδηγηθούμε σε λύση του παραπάνω προβλήματος, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκος Κληρίδης, στις 17 Δεκεμβρίου του 1993 κατέθεσε πρόταση στον Γενικό Γραμματέα του Ο.Η.Ε για πλήρη αποστρατιωτικοποίηση του νησιού. Αναλυτικά, προέβλεπε την αποδιάρθρωση της Εθνικής Φρουράς με παράδοση του οπλισμού της στα Ηνωμένα Έθνη, τη διάλυση των τουρκοκυπριακών ενόπλων δυνάμεων και παράδοση του οπλισμού τους σε αυτά, καθώς και αποχώρηση όλων των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων. Μολαταύτα, όπως ήταν λογικό – με βάση το διατακτικό της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο – η προαναφερθείσα πρόταση απορρίφθηκε από την τουρκική πλευρά. Η ίδια πρόταση, ωστόσο, είχε και ως συνέπεια την αυτοϋπονόμευση της στρατηγικής του δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου που είχε εξαγγελθεί περίπου ένα μήνα νωρίτερα.
Στρατιωτικές κοινές ασκήσεις πραγματοποιούνταν μεταξύ των δύο επιτελείων, αλλά εξέλειπαν οι εξοπλιστικοί παράγοντες που θα καθιστούσαν το εν λόγω δόγμα κάθε άλλο παρά ένα πυροτέχνημα. Με την άνοδο στην εξουσία του Κώστα Σημίτη η Ελλάδα άλλαξε τη στρατηγική της σε πιο κατευναστική και προσπάθησε μέσω της πολιτικής της κοινοτικοποίησης της Τουρκίας να εγκλωβίσει την τελευταία στις θεσμικές δομές της Ε.Ε.
Το σημαντικό ήταν πως το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου ήταν ακόμα σε ισχύ, τουλάχιστον θεωρητικά. Φτάνουμε στην κρίση των S-300 (αντιπυραυλικά συστήματα μεγάλου εύρους από την Ρωσία), όπου η ελληνική πλευρά υποστήριξε το αίτημα της εγκατάστασής τους σε κυπριακό έδαφος, με στόχο τη δημιουργία μίας «αντιαεροπορικής ομπρέλας» πάνω από το νησί σε ενδεχόμενη σύγκρουση. Όπως ήταν φυσικό και επόμενο, η τουρκική πλευρά αντέδρασε πολιτικοδιπλωματικά με απειλές για παρεμπόδιση της εγκατάστασής τους στο κυπριακό έδαφος. Ως αποτέλεσμα – και – στην κρίση αυτή (1997-1998) είχαμε την πολιτική «υποχώρηση» από πλευράς Αθήνας. Στη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε για το θέμα των πυραύλων στην Αθήνα μεταξύ του Γλαύκου Κληρίδη και των Ελλήνων ιθυνόντων, αποφασίσθηκε οι πύραυλοι να εγκατασταθούν στην Κρήτη, με σκοπό τη δυνατότητα προστασίας και της ίδιας της νήσου, αλλά και της Κύπρου σε ενδεχόμενη ελληνοτουρκική συμπλοκή.
Η παραπάνω υποχώρηση, μαζί με την επονείδιστη των Ιμίων, κατέδειξε την ισχνή δυνατότητα, όχι μόνο της εκτεταμένης αποτροπής που ήταν ο στόχος του δόγματος, ο οποίος αναλύεται στο παρόν –αλλά και της εθνικής, ούσα πιο περιορισμένη από την εκτεταμένη, περιλαμβάνοντας μόνο τα σύνορα της Ελλάδος. Μπορούμε να εξαγάγουμε ως συμπέρασμα πως η απουσία μεγαλόπνοου σχεδίου υψηλής στρατηγικής που να βασίζεται σε ορθολογικά κριτήρια και όχι σε ανεφάρμοστες ρητορείες, καθώς και η τάση του συνδρόμου της ατολμίας που μας διακατέχει, κατέστησαν το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδος – Κύπρου σε αχρησία.
Στη σημερινή περίοδο τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Έχει επισημανθεί από τους ειδικούς στρατιωτικούς αναλυτές η επιχειρησιακή δυνατότητα των αεροσκαφών Rafale να επιχειρούν και στην Κύπρο, σπάζοντας το φράγμα της επιχειρησιακής κρούσης πολύ πέρα των ορίων του Αιγαίου. Τα εν λόγω αεροσκάφη έχουν τη δυνατότητα ανεφοδιασμού στον αέρα, καθώς και ακτίνα δράσης 2.800 μίλια. Συμπληρωματικά με τα παραπάνω, η μεγάλη τους χωρητικότητα σε καύσιμα τους επιτρέπει να επιχειρούν πολύ μακριά από τη βάση τους. Αξίζει να αναφερθεί πως το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό μαζί με τους πυραύλους Meteor με δυνητική εμβέλεια μέχρι και τα 200 χλμ. λύνουν ένα σημαντικό πρόβλημα της Πολεμικής Αεροπορίας που δύνανται να καλύψουν, καλύπτοντας τις αδυναμίες των αναβαθμισμένων F-16.
Από την άλλη πλευρά, οι φρεγάτες Belharra, ή αλλιώς FDI HN (πλήρες επίσημο όνομα εκείνων που θα διατεθούν στην Ελλάδα), με τις τεράστιες αντιαεροπορικές δυνατότητες, τα τελευταίας τεχνολογίας ραντάρ, καθώς και την ανεπτυγμένη τεχνολογία ανθυποβρυχιακού πολέμου, θα προσδώσουν τεράστιες δυνατότητες στην άμυνα της Ανατολικής Μεσογείου και της Κύπρου. Την ώρα που γράφεται το παρόν άρθρο βρίσκονται σε εξέλιξη και οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Πολεμικού Ναυτικού και των τριών εταιρειών που έχουν καταθέσει πρόταση για τις ελληνικές κορβέτες που θα αποτελέσουν ενδιάμεση λύση με λιγότερες μεν, αλλά διόλου ευκαταφρόνητες επιχειρησιακές δυνατότητες. Η επιλογή των γαλλικών Gowind 2800 που φαίνεται να προηγείται, μαζί με το ενδεχόμενο της ναυπήγησής τους σε ελληνικό έδαφος, αλλά και της ενίσχυσης των διμερών ελληνογαλλικών σχέσεων και της συναρμογής των δικών τους συμφερόντων με τα ελληνικά στο υποσύστημα της Ανατολικής Μεσογείου, δε δύναται να παραλειφθεί.
Σε κυπριακό επίπεδο, υπάρχει η διαφαινόμενη συμφωνία μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ για την προμήθεια του αντιπυραυλικού συστήματος Iron Dome, του οποίου η αξία αποδεικνύεται περίτρανα, όποτε υπάρχουν εκτοξεύσεις πυραύλων και ρουκετών από την παραστρατιωτική οργάνωση της Χαμάς προς το Ισραηλινό έδαφος, με ποσοστό αποτελεσματικότητας άνω του 90%. Με την απόκτηση του παραπάνω όπλου η Κύπρος θα χτίσει μια πολύ ικανή αντιπυραυλική προστασία που σε ενδεχόμενο πολέμου θα προστατεύει επαρκώς τις πιο ευαίσθητες κατοικημένες περιοχές.
Με βάση τις παραπάνω παρούσες κινήσεις, αλλά και ενδεχόμενες μελλοντικές, μόλις οι παραδόσεις των εξοπλισμών ολοκληρωθούν και η συνεργασία μεταξύ ελληνικών και κυπριακών ενόπλων δυνάμεων ενταθεί, τότε και μόνο τότε θα είναι δυνατό να ξαναμιλήσουμε ρεαλιστικά για ένα ισχυρό νέο δόγμα Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδος-Κύπρου. Απαραίτητο και μη εξαιρετέο χαρακτηριστικό που θα κάνει την ειδοποιό διαφορά στην εξωτερική μας πολιτική, είναι η πολιτική βούληση της εκάστοτε εξουσίας να μην υποχωρήσει και να ανατρέψει το σύνδρομο της ατολμίας. Οτιδήποτε διαφορετικό συμβεί σε προγενέστερο επίπεδο, θα συνιστά μία ανεφάρμοστη επιπολαιότητα που θα πλήξει έτι περαιτέρω τη στρατηγική και αποτρεπτική φήμη της χώρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τσιριγώτης Δ. (2013), Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία Διεθνείς Σχέσεις και Διπλωματία, Εκδόσεις ΠΟΙΟΤΗΤΑ
- Το μακρύ χέρι των Rafale απλώνεται έως την αν. Μεσόγειο, Απόστολος Τομαράς, kathimerini.com.cy, διαθέσιμο εδώ
- Γιατί οι γαλλικές φρεγάτες αλλάζουν τα δεδομένα στο Αιγαίο, Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη, liberal.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κύπρος: Αποκτά το ισραηλινό σύστημα αεράμυνας “Ιron Dome”, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
