Του Νικόλαου Τσελέντη,
Η Λατινική Αμερική ταλανίζεται από το φαινόμενο της διαφθοράς, το οποίο παρεισφρέει σε κάθε τομέα της καθημερινής ζωής. Σε μεγαλύτερο ποσοστό, βέβαια, εντοπίζεται σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης, με πρακτικές όπως η δωροδοκία, η υπεξαίρεση χρημάτων, ο νεποτισμός και το ασύμμετρο lobbying να έρχονται στην επιφάνεια και να προκαλούν κλυδωνισμούς στα ήδη σαθρά πολιτικά συστήματα. Όταν, δε, η ανοχή του λαού φτάνει στα όριά της, τα αιτήματα περί καθαίρεσης των ηγετών της χώρας πληθαίνουν και δημιουργούν ένα κενό εξουσίας, που μπορεί να καλυφθεί από ανθρώπους χωρίς ουδεμία ανάμειξη με πάσης φύσεως ελίτ, οικονομική και στρατιωτική. Ένα τέτοιο παράδειγμα συνιστά το Περού του Pedro Castillo.
Οι ταραχές πριν την εκλογή του Castillo
Η περουβιανή κρίση πυροδοτήθηκε τον Νοέμβριου του 2020, τη στιγμή που το Κογκρέσο, αποτελούμενο κατά πλειοψηφία από συντηρητικούς του Popular Action, επικαλέστηκε μια ρήτρα του 19ου αιώνα περί «μόνιμης ηθικής ακαταλληλότητας», κατηγορώντας τον τότε Πρόεδρο Martin Vizcarra για δωροδοκία. Φυσικά, η κίνηση του Κογκρέσου δεν διαπνεόταν από ανιδιοτέλεια, καθώς το κίνητρό του έγκειτο στο γεγονός ότι ο Vizcarra εκπροσωπούσε τον κεντρώο χώρο και έχαιρε εκτίμησης σχεδόν όλου του κοινωνικού φάσματος, χάρη στις υποσχέσεις του για πάταξη της διαφθοράς και εκκαθάριση των πολιτικού μηχανισμού. Ωστόσο, παρά τη φανερή δημοφιλία του, η απουσία εκπροσώπων του κόμματός του στο Κογκρέσο οδήγησε στην «πτώση» του.
Σωρεία πολιτών έσπευσε να κατονομάσει την απομάκρυνση του νόμιμα εκλεγμένου Προέδρου ως «θεσμικό πραξικόπημα» και διαδηλώσεις ξέσπασαν στην πρωτεύουσα Λίμα, παρακινούμενες από νέους κάτω των 25 ετών. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε έτι περαιτέρω, με τη βία να εξαπλώνεται κατά μήκος της χώρας, αφού τη θέση του Vizcarra ανέλαβε ο πρώην Πρόεδρος του Κογκρέσου, Manuel Merino, μέλος του Popular Action. Η προσπάθεια σύστασης Υπουργικού Συμβουλίου καθ’ ολοκληρίαν συντηρητικού δεν τελεσφόρησε από μεριάς του και, σε διάστημα πέντε ημερών, 7 από τους 18 Υπουργούς, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου, παραιτήθηκαν. Εν τέλει, ο Francisco Sagasti του κεντρώου Purple Party έδωσε τέλος στις συγκρούσεις, φαντάζοντας ο πλέον ιδανικός για να ηγηθεί μιας μεταβατικής κυβέρνησης μέχρι τις εκλογές του 2021, λόγω του άμεμπτου ήθους του.
Τα αποτελέσματα των εκλογών του 2021
Με την απόφαση του Sagasti να μη διεκδικήσει το προεδρικό χρίσμα, η εκλογική αναμέτρηση μετετράπη σε «αγώνα για δύο». Δεξιόθεν, η Keiko Fujimori, κόρη του καταδικασθέντα πρώην Προέδρου, Alberto Fujimori, υποσχέθηκε να πατάξει τη διαφθορά -αποφυλακίζοντας στο μεταξύ τον πατέρα της- και να αναδιανείμει το 40% του τοπικού πλούτου στις φτωχές κοινότητες, ενώ ο αριστερός καθηγητής Pedro Castillo έκανε λόγο για φορολογικές ελαφρύνσεις, μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και αύξηση του βιοτικού επιπέδου. Ο ταλαιπωρημένος λαός του Περού τάχθηκε στο πλευρό του Castillo και, παρά τους μύδρους της Keiko για εκλογική νοθεία, η αρμόδια επιτροπή ανέδειξε νικητή τον «cowboy» πολιτικό, τον Ιούλιο.
Οι σκόπελοι στην εύρεση Πρωθυπουργού
Κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Pedro Castillo αντιμετώπισε σκοπέλους στην εύρεση ικανών πολιτικών που θα στελέχωναν το Υπουργικό Συμβούλιο. Ο ρόλος του Πρωθυπουργού, μάλιστα, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη σταθερότητα της κυβέρνησης και για τον λόγο αυτό ο Πρόεδρος στράφηκε προς τον Guido Bellido, που ανήκει στους κόλπους του Cuba Libre, όπως και εκείνος. Αξίζει να επισημανθεί, όμως, πως ο Bellido θεωρείται μακράν πιο ριζοσπαστικός και πολύ γρήγορα επιβεβαίωσε τις ανησυχίες της κοινής γνώμης, με τη δημόσια στήριξή του στην τρομοκρατική οργάνωση Shining Path, η οποία, με τις ενέργειές της εναντίον του κράτους, στοίχισε στη ζωή σε περίπου 70.000 ανθρώπους, κατά τις δεκαετίες του ’80 και του ’90.
Προκειμένου να αποφύγει τις περίεργες ατραπούς που χάραξε ο Πρωθυπουργός και να θέσει ένα όριο στις ιδεολογικές αφηγήσεις, ο Castillo προέβη σε κυβερνητικό ανασχηματισμό τον Οκτώβριο, αντικαθιστώντας τον Bellido με τη Mirtha Vasquez, του μετριοπαθούς Broad Front. Ακόμη, ανακατεύθηκε η «τράπουλα» στα Υπουργεία, με τον διορισμό του επιχειρηματία Eduardo González στο Υπουργείο Ενέργειας και Εξόρυξης, την απόλυση του μαρξιστή Υπουργού Εργασίας Iber Maraví και την αύξηση του αριθμού των γυναικών από 2 σε 5. Ο κεντροαριστερός Υπουργός Οικονομίας Pedro Francke παρέμεινε στη θέση του, ούτως ώστε να ενισχυθεί το αίσθημα της ασφάλειας στις αγορές, διότι ο Bellido απειλούσε με σημαντικές εθνικοποιήσεις στον επιχειρηματικό τομέα.
Για δεύτερη συνεχή φορά, ο πρωθυπουργικός θώκος δεν θα καλυπτόταν για διάστημα μεγαλύτερο των 4 μηνών. Αιτία της παραίτησης Vasquez αποτέλεσε η αποκάλυψη του πρώην Εισαγγελέα και Υπουργού Εσωτερικών επί Castillo, Avelino Guillén, για δωροδοκία ορισμένων στενών συμβούλων του Προέδρου από τον διοικητή της αστυνομίας. Φαίνεται πως τόσο η Πρωθυπουργός όσο και ο Υπουργός Εσωτερικών είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου στον Castillo για την απομάκρυνση του διοικητή, προτού ξεσπάσει σκάνδαλο σε έναν αρκετά «εύθραυστο» θεσμό του κράτους, αλλά εκείνος δεν υποχώρησε, ωθώντας στους στη διάλυση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Πιεζόμενος πανταχόθεν για την εύρεση άμεσης λύσης, ο Περουβιανός Πρόεδρος έκανε ιδεολογική στροφή 360 μοιρών, προτείνοντας την πολυπόθητη, κενή θέση στον Héctor Valer, πρώην βουλευτή του σύγχρονου ακροδεξιού κόμματος Popular Renewal και νυν ανεξάρτητου πολιτικού, και τοποθετώντας νέους Υπουργούς σε καίρια πόστα. Η ανακοίνωση του Valer εξέπληξε τόσο του ομοϊδεάτες του Castillo όσο και τη δεξιά πτέρυγα του Περού, ιδιαίτερα το Popular Force της Fujimori, το οποίο τόνισε ότι δεν θα στηρίξει επ’ ουδενί τη σύμπραξη αυτή. Και για καλή του τύχη, ο Valer διετέλεσε Πρωθυπουργός για 4 μόλις ημέρες, αφού κατηγορήθηκε από την κόρη του για ενδοοικογενειακή βία, σύμφωνα με έκθεση της αστυνομίας από το 2016, προκαλώντας τη μήνιν του Κογκρέσου που ζήτησε την αποπομπή του. Όπερ και εγένετο.
Η «πανδημία» της βίας στο Περού
Μπορεί στο άκουσμα της είδησης η περουβιανή κοινωνία να πιάστηκε εξαπίνης, εντούτοις η βία έχει εδραιωθεί στη νοοτροπία της χώρας. Ο κορωνοϊός συνέβαλε στην εκτόξευση των περιστατικών κακοποίησης γυναικών, καταγράφοντας περισσότερες από 1.000 καταγγελίες για βιασμό, τουλάχιστον 75 περιπτώσεις γυναικοκτονιών και 100.000 κλήσεις στην εθνική Γραμμή Στήριξης των Θυμάτων μέσα στους 6 μήνες (!) του πρώτου lockdown. Ωστόσο, και πριν την εμφάνιση της πανδημίας, 5 γυναίκες και κορίτσια την ημέρα, κατά μέσο όρο, εξαφανίζονταν, ενώ αμέτρητες γυναίκες παρενοχλούνταν σεξουαλικά στο οικογενειακό ή εργασιακό περιβάλλον. Εμφανέστατη είναι, λοιπόν, η απραγία του κρατικού μηχανισμού και των σωμάτων ασφαλείας στο Περού, επειδή, σε πολλές περιπτώσεις, αποσιωπούσαν τα ειδεχθή εγκλήματα ή δεν λάμβαναν σοβαρά υπόψιν τους τις καταθέσεις των πληγεισών γυναικών.
Κλείνοντας, η κυβέρνηση του Castillo, ούσα κατά το ήμισυ «ακέφαλη», οφείλει να λάβει κρίσιμες αποφάσεις, ικανές να διορθώσουν την επικρατούσα αβεβαιότητα στο Περού. Τώρα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, ο Πρόεδρος πρέπει να αφήσει τις διαρκείς κυβιστήσεις για την εξυπηρέτηση του ίδιου συμφέροντος και να αναδιαρθρώσει ριζικά τα σώματα που σήπονται εκ των έσω. Μόνον έτσι θα αποτελέσουν παρελθόν τα φαινόμενα της βίας και της διαφθοράς, τα οποία έχουν ταυτιστεί με την αμερικανική ήπειρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Domestic violence: An ongoing threat in Peru, SOS Children’s Villages, διαθέσιμο εδώ
- The Women Of Peru Are Suffering From A ‘Shadow Pandemic’, Npr.org, διαθέσιμο εδώ
- What to Make of Peru’s Latest Crisis Under Castillo, Americas Quarterly, διαθέσιμο εδώ
- Peru’s latest PM resigns amid past domestic violence reports, Taiwan News, διαθέσιμο εδώ
- Peru PM denies domestic violence allegations as new crisis heats up, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Peru’s prime minister to step down after allegations of domestic violence, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Peruvian Prime Minister resigns after allegations of domestic violence | Peru, Metaknet, διαθέσιμο εδώ
