Η 9η Φεβρουαρίου στην Ιστορία

Του Νικόλαου-Νεκτάριου Δημητρά,

1801: Υπογράφεται η συνθήκη της Lunéville στην ομώνυμη πόλη ανάμεσα στη Γαλλία και τον πρώτο Αυτοκράτορα της Αυστρίας, Francis II. Η συνθήκη όριζε ότι: «Από δω και στο εξής θα κυριαρχήσει ειρήνη ανάμεσα στις δύο δυνάμεις». Επρόκειτο για τον Πόλεμο του Δεύτερου Συνασπισμού, ο οποίος έπρεπε να ολοκληρωθεί και πράγματι ολοκληρώθηκε, όχι όμως χάρη στην αναφερόμενη συνθήκη, αλλά με τη Συνθήκη της Αμιένης, η οποία υπογράφτηκε στις 23 Μαΐου του 1802. Προϋπόθεση της συνθήκης ήταν η Αυστρία να εφαρμόσει όσα είχαν οριστεί στη Συνθήκη του Campo Formio, η οποία είχε υπογραφεί το 1797. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παραιτηθεί από κάποια εδάφη της, τα οποία προσαρτήθηκαν από τη Γαλλία της οποίας η εδαφική επικράτεια έφτασε μέχρι τον Ρήνο ποταμό. Από την πλευρά της, η Γαλλία απαρνήθηκε κάθε αξίωση που είχε ή που θα μπορούσε να έχει ανατολικά του Ρήνου. Η συνθήκη δεν πέτυχε εντελώς τον σκοπό της ειρήνευσης, διότι το 1805 επανήλθε ο πόλεμος ανάμεσα στις δύο δυνάμεις.

1929: Υπογράφεται το Πρωτόκολλο Litvinov. Επρόκειτο για ένα διεθνές σύμφωνο ειρήνης που υπεγράφη στη Μόσχα. Ονομάστηκε Litvinov προς τιμήν του Maxim Litvinov, του Σοβιετικού πολιτικού και διπλωμάτη, ο οποίος προχώρησε τις διαπραγματεύσεις. Η επίσημη ονομασία της (αν και δεν είναι ευρέως γνωστή) είναι: «Πρωτόκολλο για την άμεση εφαρμογή της Συνθήκης του Παρισιού της 27^ης Αυγούστου του 1928 σχετικά με την αποκήρυξη του πολέμου ως όργανο εθνικής πολιτικής». Ονομάζεται αλλιώς και Πρωτόκολλο της Μόσχας λόγω του τόπου όπου υπογράφτηκε. Η συνθήκη όριζε την άμεση εκτέλεση του Συμφώνου Kellog – Briand (Σύμφωνο του Παρισιού δηλαδή), το οποίο είχε υπογραφεί το 1928. Έτσι, σκοπός της ήταν ο αποκλεισμός του πόλεμου ως μέσο άσκησης της εθνικής πολιτικής για κάθε χώρα στον κόσμο. Η συνθήκη επικυρώθηκε από την Κυβέρνηση της Λετονίας στις 5 Μαρτίου του 1929, της Εσθονίας στις 16 Μαρτίου και της Πολωνίας και της Ρουμανίας στις 30 Μαρτίου. Επισήμως άρχισε να ισχύει από τις 16 Μαρτίου. Η ίδια η Σοβιετική Ένωση διέσπασε την υπόσχεση της συμφωνίας το 1939, όταν επιτέθηκε στην Πολωνία.

1934: Υπογράφεται το Βαλκανικό Σύμφωνο στην Αθήνα από την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Ρουμανία και τη Γιουγκοσλαβία. Ονομάζεται αλλιώς Βαλκανικό Σύμφωνο Φιλίας ή Βαλκανικό Σύμφωνο Συνεννόησης. Η πρωτοβουλία για την υπογραφή του Συμφώνου πάρθηκε από τον Έλληνα πολιτικό Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Εντελώς αντίθετος ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος θεωρώντας πως το Σύμφωνο δεν εξυπηρετεί τους επιδιωκόμενους σκοπούς από τις Βαλκανικές Διασκέψεις, αλλά μόνο τα στρατιωτικά συμφέροντα της Γιουγκοσλαβίας και της Ρουμανίας. Τα μέρη που υπέγραψαν συμφώνησαν να αναστείλουν όλες τις εδαφικές αξιώσεις και διαφωνίες μετά τον πόλεμο ενόψει του κινδύνου μετά την άνοδο του Χίτλερ στην πολιτική σκηνή της Γερμανίας (τον Ιανουάριο του 1933). Η Ιταλία, η Αλβανία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Σοβιετική Ένωση ενώ προσκλήθηκαν να συμμετέχουν και να συνυπογράψουν το Σύμφωνο, αρνήθηκαν. Ωστόσο, το ενδεχόμενο προσχώρησής τους σε αυτό παρέμεινε ανοιχτό. Το Βαλκανικό Σύμφωνο βοήθησε στην εξασφάλιση της ειρήνης ανάμεσα στην Τουρκία και τις ανεξάρτητες χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης, οι οποίες πριν την ισχύ της Τουρκικής Δημοκρατίας (από το 1923) ήταν κομμάτια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, δεν κατάφερε να επιλύσει τις τοπικές και περιφερειακές διαφωνίες που συνέχιζαν να υπάρχουν και να κλονίζουν τις σχέσεις μεταξύ των χωρών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Clausewitz, Carl von The Coalition Crumbles, Napoleon Returns: The 1799 Campaign in Italy and Switzerland, Volume 2. Trans and ed. Nicholas Murray and Christopher Pringle. Lawrence, University Press of Kansas, Kansas, 2021
• Wilson, Peter H. The Holy Roman Empire – A Thousand Years of Europe’s History. Penguin Books, London, 2017
• Gotthard, Axel, Das Alte Reich 1495–1806 (in German). Darmstadt: WissenschaftlicheBuchgesellschaft, 2013
• E.H. Carr, A History of Soviet Russia 12: Foundations of a Planned Economy, 1926-1929: Volume 3, Part 1.  Macmillan, London, 1976
• Xenia JoukoffEudin and Robert M. Slusser, Soviet Foreign Policy, 1928-1934: Documents and Materials: Volume 1. University Park, PA: Pennsylvania State University Press, 1966
• Gorodetsky, Gabriel. Soviet Foreign Policy, 1917–1991: a Retrospective. Routledge,  London, 1994.
• Ulam, Ulam. Stalin: The Man and His Era. Beacon Press, Boston, 1989.
• Saul, Norman E. Friends Or Foes?: The United States and Soviet Russia, 1921-1941 University Press of Kansas, Kansas, 2006
• Kύρτσης, A. A., «Ο A. Παπαναστασίου και οι θεωρίες κοινωνικής μεταρρύθμισης των αρχών του 20ου αιώνα», Τα Ιστορικά 9, Μέλισσα, Αθήνα, 1988
• Παναγιώτης Γέροντας «Το Βαλκανικό Σύμφωνο του 1934: Η άδοξη Ιστορία της μικρής Αντάντ», cognoscoteam.gr, διαθέσιμο εδώ
• Αρετή Τούντα-Φεργάδη «Σταθμός στην Ιστορία των κρατών της περιοχής», kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ