Της Ευστρατίας Καραμπατζάκη,
Παγκόσμιας φήμης γεγονός κατέστη, το προηγούμενο διάστημα, ο οικονομικός αποκλεισμός που επέβαλλε η Κίνα στα εισαγόμενα προϊόντα από τη Λιθουανία, σπέρνοντας το χάος στις ευρωπαϊκές αγορές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, από μεριά της, παραδέχτηκε την αποτυχία των διπλωματικών διασκέψεων με την Κίνα και υπέβαλλε διάβημα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, κατηγορώντας την Κίνα για άδικη αντιμετώπιση και παράνομες διακρίσεις έναντι των ευρωπαϊκών προϊόντων. Στις πρόσφατες εμπλοκές Κίνας-Λιθουανίας, η Ε.Ε. δεν έδειξε αδράνεια, παρουσιάζοντας μία ρηξικέλευθη πρόταση νομικού κανονισμού, που θα επιτρέπει στα ευρωπαϊκά κράτη να διατηρούν αυτονομία στις πολιτικές κινήσεις τους, δίχως να απειλούνται από, τυχόν, οικονομικούς εξαναγκασμούς τρίτων κρατών.
Όλα ξεκίνησαν, όταν η Λιθουανία, κατά τις εκπνοές του 2021, ζήτησε άδεια από την Ταϊβάν να ιδρύσει γραφείο εμπορικής εκπροσώπησης στην Ταϊπέι (πρωτεύουσα της Ταϊβάν) και αντιστοίχως η Ταϊβάν στο Βίλνιους (πρωτεύουσα της Λιθουανίας). Η Ταϊβάν κατέχει μία από τις πιο ισχυρές οικονομίες στη διεθνή σκακιέρα, γεγονός που καθιστά το νησί πόλο έλξης πολλών χωρών, που επιθυμούν εμπορικές σχέσεις μαζί του. Η απάντηση της Κίνας, μόλις έγινε γνωστή η ίδρυση του εμπορικού γραφείου με τη χρήση του ονόματος «Ταϊβάν», ήταν εξαιρετικά σκληρή και έχει στοιχίσει, έως τώρα, πολλά εκατομμύρια στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Πιο συγκεκριμένα, η Κίνα είχε προειδοποιήσει τη Λιθουανία, πως σε περίπτωση που προχωρήσει το ζήτημα και συνάψει και επισήμως εμπορικές σχέσεις με την Ταϊβάν, θα της επιβληθούν κυρώσεις και θα διακοπούν, αυτομάτως, οι εμπορικές σχέσεις τους.
Και πράγματι το έκανε! Από τον Δεκέμβριο του 2021, το Βίλνιους, προσωρινά, αφαιρέθηκε από το σύστημα εκτελωνισμού της Κίνας. Νωρίτερα, το Πεκίνο σταμάτησε τις απευθείας σιδηροδρομικές μεταφορές μεταξύ Κίνας και Λιθουανίας. Επίσης, έκλεισε τις πιστωτικές γραμμές για τις επιχειρήσεις της Λιθουανίας και μπλόκαρε τις εισαγωγές υφιστάμενων παραγγελιών από την Κίνα. Μη υπακούοντας στους περιορισμούς, το Βίλνιους συνέχισε να κρατά ανένδοτη στάση απέναντι στις κινεζικές επιταγές, εξοργίζοντας ακόμη περισσότερο τη διοίκηση της Κίνας, η οποία αποφάσισε να προχωρήσει, άτυπα, στη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων της με τη Λιθουανία, υποβαθμίζοντας τον Λιθουανό πρέσβη σε επιτετραμμένο και αναγκάζοντάς τον να επιστρέψει στην πατρίδα του. Εν τέλει, χωρίς να έχουν αποφέρει καρπούς οι προηγούμενες κινήσεις της, ξεκίνησε μία διαφορετική εξωτερική τακτική, πιο ισχυρή, και εν δυνάμει καταστροφική για, σχεδόν, κάθε οικονομία του πλανήτη. Προειδοποίησε τις πολυεθνικές εταιρείες, ευρωπαϊκές και μη, να μειώσουν τις επενδύσεις τους στη Λιθουανία και να σταματήσουν να δίνουν προμήθειες στη χώρα, απειλώντας μάλιστα με αντίποινα εναντίον των δραστηριοτήτων αυτών των εταιρειών στην Κίνα.
Γιατί, όμως, η Κίνα μαίνεται με τόσο σθένος εναντίον της Λιθουανίας; Γιατί η δεύτερη πιο ισχυρή οικονομία της Γης, «τα έχει βάλει» με μία χώρα 3 εκατομμυρίων κατοίκων; Το πρόβλημα, στην προκειμένη, δεν είναι η Λιθουανία, αλλά η Ταϊβάν. Αρχικά, για να συνδέσουμε τα γεγονότα, θα πρέπει να ανατρέξουμε στην πρόσφατη ιστορία της τελευταίας. Το νησί, με το πέρας του B’ Παγκοσμίου Πολέμου, διεκδικεί την αναγνώρισή του ως ανεξάρτητο κράτος, αποσπασμένο από την Κίνα, με πρωτεύουσα την Ταϊπέι. Πρακτικά, με βάση τη Συνθήκη του Μοντεβιδέο (1933), μπορεί να αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο κράτος, καθώς πληροί τις προδιαγραφές της Συνθήκης. Παρόλ’ αυτά, η αναγνώριση της Ταϊβάν δεν μπορεί να γίνει πράξη, από τη μεριά της Κίνας, για γεωπολιτικούς σκοπούς. Αρχικά, η Ταϊβάν συμβάλλει, σημαντικά, στην παγκόσμια οικονομία, παρουσιάζοντας συνεχή άνοδο στους οικονομικούς της δείκτες. Η ανεξαρτητοποίησή της συνεπάγεται, αυτόματα, ύφεση στην κινέζικη οικονομία, αφού χάνει από την κυριαρχία της ποσότητες πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ακόμη, η Ταιβάν, στα πλαίσια της ανεξαρτητοποίησής της, έχει δεχτεί μεγάλη υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Πιο συγκεκριμένα, ο ίδιος ο Πρόεδρος Βiden, τον Σεπτέμβριο του 2021, ζήτησε από τον Κινέζο Πρόεδρο, Xi Jinping, να σεβαστεί την αυτοδιάθεση της Ταϊβάν, υποστηρίζοντας, σε δεύτερο χρόνο, πως σε περίπτωση επίθεσης από την Κίνα, η Ταϊβάν, σε συμμαχία με την Αμερική, θα αμυνόταν αναλόγως. Εύκολα καταλαβαίνουμε, πως αν το νησί από «επαρχία Ταϊπέι της Κίνας» ονομαστεί, και επισήμως, κράτος της «Ταϊβάν», θα έχει, πλέον, κάθε νόμιμο δικαίωμα να προσεγγίσει τους «ισχυρούς» του πλανήτη και ειδικότερα την Αμερική, που την στηρίζει συνεχώς. Με λίγα λόγια, η Ταϊβάν θα γίνει, αυτομάτως, το «πόδι της Αμερικής» στο πέλαγος της Κίνας.
Επιστρέφοντας στην ευρωπαϊκή διαχείριση του ζητήματος, μετά από τις πρώτες απαγορεύσεις της Κίνας, η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε σε συνεχείς διπλωματικές ενέργειες, προκειμένου να λυθεί το ζήτημα, σε διακρατικό επίπεδο. Η Κίνα, από μεριάς της, δήλωσε πως το θέμα αφορά συγκεκριμένα τη Λιθουανία, και όχι την Ένωση συνολικά. Εν τέλει, οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες δήλωσαν πως δεν κατάφεραν να έρθουν σε σύμπραξη με τους Κινέζους ομολόγους τους και το θέμα πέρασε, πλέον, στο πλαίσιο συζήτησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Πράγματι, στις 27 Ιανουαρίου 2022, η Ε.Ε. προσέφυγε στον ΠΟΕ, επικαλούμενη παράνομες διακρίσεις εις βάρος των λιθουανικών προϊόντων, οπότε, πλέον, οι διαπραγματεύσεις θα κινηθούν με βάση το διεθνές δίκαιο. Ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής για θέματα εμπορίου, Valdis Dombrovskis, δήλωσε ότι: «Η εκκίνηση μιας υπόθεσης του ΠΟΕ δεν είναι ένα βήμα που κάνουμε επιπόλαια. Ωστόσο, έπειτα από επανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες να επιλυθεί το ζήτημα διμερώς, δεν βλέπουμε άλλο δρόμο, από το να ζητήσουμε στον ΠΟΕ να διευθετήσει τη διαφωνία με την Κίνα. Η Ε.Ε. είναι αποφασισμένη να ενεργήσει ενιαία και να δράσει γρήγορα ενάντια σε μέτρα που παραβιάζουν τους κανόνες του ΠΟΕ, τα οποία απειλούν την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς μας. Συνεχίζουμε, παράλληλα, τις διπλωματικές μας προσπάθειες για την αποκλιμάκωση της κατάστασης».
Πολλοί δημοσιογραφικοί φορείς, μετά το γεγονός, κάνουν λόγο για εργαλειοποίηση του εμπορίου και ακραιφνή επιβολή εμπάργκο προς την εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων της Κίνας. Ο οικονομικός εξαναγκασμός είναι, πλέον, «πανταχού παρών», καθιστώντας κράτη μικρής ισχύος «θηράματα» των ισχυρών οικονομιών, και κατ’ επέκταση οδηγώντας τους υπερεθνικούς οργανισμούς στο να υψώσουν τείχος έναντι των οικονομικών αυθαιρεσιών. Ειδικότερα, ο Zygimantas Pavilionis, ειδικός σε θέματα εξωτερικών υποθέσεων της λιθουανικής Βουλής, δήλωσε ότι: «Πρόκειται για την εργαλειοποίηση του εμπορίου. Πρόκειται για την εργαλειοποίηση των ευρωπαϊκών αξιακών αλυσίδων. Δεν πρόκειται, πλέον, μόνο για ένα διμερές ζήτημα. Είναι ευρωπαϊκό. Χρειάζεται μια ευρωπαϊκή λύση».
Και πράγματι, η λύση, αν και σε εμβρυικό στάδιο, θα έρθει από την Ε.Ε. Κι αυτό γιατί στις 8 Δεκεμβρίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε μία επαναστατική πρόταση νομοσχεδίου, που φαντάζει, εν μέρει, ουτοπική, αλλά με την πάροδο των ετών θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα. Ο λόγος, φυσικά, για τον επερχόμενο «Κανονισμό Προστασίας των Κρατών Μελών της Ένωσης», ώστε οι πολιτικές της στρατηγικές να μην αποτελούν έρμαια εμπορικών μποϊκοτάζ ή, εν γένει, να μην μπορούν τα συμφέροντα τρίτων κρατών να υπερισχύουν έναντι αυτών της Ένωσης. Στόχος, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι να αποθαρρύνονται οι χώρες από το να περιορίζουν ή να απειλούν να περιορίσουν το εμπόριο ή τις επενδύσεις. Η πράξη κατά των μέτρων εξαναγκασμού έχει σχεδιαστεί με σκοπό την αποκλιμάκωση και την παύση συγκεκριμένων μέτρων εξαναγκασμού, μέσω του διαλόγου, ως πρώτο βήμα. Τυχόν αντίμετρα που λαμβάνει η Ε.Ε. θα εφαρμόζονται, μόνον, ως έσχατη λύση, όταν δεν υπάρχει άλλος τρόπος αντιμετώπισης του οικονομικού εκφοβισμού, ο οποίος μπορεί να λάβει πολλές μορφές, από πρακτικές ρητού εξαναγκασμού και επιλεκτικούς συνοριακούς ελέγχους ή ελέγχους ασφάλειας των τροφίμων, έως μποϊκοτάζ εμπορευμάτων συγκεκριμένης καταγωγής. Στόχος είναι να διαφυλαχθεί το νόμιμο δικαίωμα της Ε.Ε. και των κρατών μελών να προβαίνουν σε επιλογές και αποφάσεις πολιτικής, καθώς και να προλαμβάνονται σοβαρές παρεμβάσεις στην κυριαρχία της Ε.Ε. ή των κρατών μελών της. Φυσικά, η πορεία της δημιουργίας, αλλά, κυρίως, της εφαρμογής του «Κανονισμού» είναι μακρά και δύσκολη, όμως σε νομικό επίπεδο έγινε η πρώτη απόπειρα εξισορρόπησης των πολιτικών δυνάμεων διεθνώς.
Συνοψίζοντας, πρέπει να τονίσουμε πως οι προτάσεις της Επιτροπής, πριν κατατεθούν προς ψήφιση στο Κοινοβούλιο, έχουν περάσει από έλεγχο ειδικής ομάδας εμπειρογνώμων και επιστημόνων για το εάν και κατά πόσο είναι δυνατόν να εφαρμοστούν στο διεθνές γεωπολιτικό παιχνίδι. Για να έχει εγκριθεί, λοιπόν, το προαναφερθέν νομοσχέδιο, καταλαβαίνουμε πως υπάρχει μία αρκετά μεγάλη μερίδα διανοούμενων στελεχών της Ένωσης που πιστεύουν πως η ανεξαρτησία των κινήσεών της μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Και, αφού το πιστεύουν εκείνοι, ποιοι είμαστε εμείς που θα αμφισβητήσουμε πως ίσως κάποτε η Λιθουανία των τριών εκατομμυρίων κατοίκων θα μπορεί να δρα αυτόνομα έναντι των μεγαλύτερων οικονομικών αυτοκρατοριών του πλανήτη;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γιατί η Κίνα κάνει «μπούλινγκ» στη Λιθουανία;, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ΕΕ ενισχύει την προστασία έναντι του οικονομικού εξαναγκασμού, ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- European Commission proposes a new anti-coercion regulation to counter economic coercion by third countries, HFW, διαθέσιμο εδώ
- Η ΕΕ παραπέμπει την Κίνα στον ΠΟΕ μετά τους εμπορικούς περιορισμούς που επέβαλε το Πεκίνο στη Λιθουανία, amna.gr, διαθέσιμο εδώ
