Του Μιχάλη Κακούρου,
Η Βουλγαρία είναι ένα από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο έχει αρκετές ιδιαιτερότητες. Παρά τα σύγχρονα επιτεύγματά της στον οικονομικό τομέα μετά την πτώση του σοσιαλιστικού καθεστώτος, η χώρα παραμένει αναπτυσσόμενη με βάση τον ορισμό της Παγκόσμιας Τράπεζας, ο οποίος διαχωρίζει τις ανεπτυγμένες από τις αναπτυσσόμενες χώρες με βάση το κατά Κεφαλήν ΑΕΠ τους. Στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης η Βουλγαρία κατατάσσεται στην 56η θέση ανάμεσα στα κράτη του ΟΗΕ, καταλαμβάνοντας, όμως, την τελευταία θέση σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Ο παραπάνω δείκτης δε μετρά μόνο τα οικονομικά μεγέθη της χώρας, αλλά και τα κοινωνικοπολιτικά. Παραδείγματος χάρη, η Βουλγαρία χωλαίνει σε τομείς όπως η κοινωνική ισότητα, η πολιτική διαφάνεια ή η ψηφιοποίηση, παρά το γεγονός ότι βελτιώνεται συνεχώς σε όλα τα επίπεδα. Στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στον τελευταίο τομέα, καθώς ο βαθμός ψηφιοποίησης μιας χώρας μπορεί να φανερώσει πολλά για την οικονομική και κοινωνική ευημερία της. Τι σημαίνει, όμως, «ψηφιοποίηση»;
Ο όρος «ψηφιοποίηση» ερμηνεύεται ως η μετατροπή διαδικασιών ή αλληλεπιδράσεων στα ψηφιακά τους ισοδύναμα και η αναδιοργάνωσή των ανθρώπινων δραστηριοτήτων έχοντας ως βάση ψηφιακές τεχνολογίες. Στον τομέα αυτόν εντάσσονται οι δράσεις της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (της ψηφιοποίησης, δηλαδή, του Κράτους και της Δημόσιας Διοίκησης), καθώς και δράσεις σχετικές με τα ανοικτά δεδομένα, την τεχνητή νοημοσύνη, την ψηφιακή προσβασιμότητα, την ψηφιακή οικονομία και τις ψηφιακές δεξιότητες, δράσεις, δηλαδή, με ευρύτερες κοινωνικές και αναπτυξιακές επιπτώσεις για μια χώρα. Πρωτοπόροι στον κλάδο της ψηφιοποίησης στην Ε.Ε. είναι χώρες, όπως η Ολλανδία, η Δανία και η Φινλανδία, ενώ τις τελευταίες θέσεις καταλαμβάνουν χώρες της νότιας και ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ρουμανία, η Ελλάδα και η Βουλγαρία.
Ένας από τους βασικότερους δείκτες που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και η Παγκόσμια Τράπεζα και πολλοί άλλοι διεθνείς οργανισμοί, όπως για παράδειγμα ο ΟΟΣΑ, για την ανάλυση του βαθμού ψηφιοποίησης ενός κράτους-μέλους είναι το ποσοστό των νοικοκυριών, τα οποία έχουν πρόσβαση με σταθερή σύνδεση στο διαδίκτυο. Στον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι με βάση τα στοιχεία του 2020, η Βουλγαρία καταλαμβάνει την τελευταία θέση με μόνο το 78,9% των νοικοκυριών να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Το ποσοστό αυτό απέχει αρκετά, όχι μόνο από το ποσοστό της πρώτης Ολλανδίας (97%), αλλά και από τον διαμορφωμένο μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε. (91,3%). Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που η Βουλγαρία σημειώνει το χαμηλότερο ποσοστό, καθώς κατατάσσεται τελευταία στον εν λόγω τομέα και τις τρεις προηγούμενες χρονιές. Παρά την πρόσφατη βελτίωση των οικονομικών της χώρας, υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος να καλυφθεί μέχρι κάθε πολίτης να έχει σταθερή σύνδεση στο διαδίκτυο, καθυστερώντας, έτσι, και τη μετάβαση σε μια μορφή ψηφιοποιημένης οικονομίας.
Βέβαια, στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η σύγκριση της Βουλγαρίας στον παραπάνω πίνακα είναι κάπως «άδικη» και ενδεχομένως να διαστρεβλώνει την εικόνα που επικρατεί στη χώρα. Αν, λοιπόν, συγκρίνουμε τις επιδόσεις της Βουλγαρίας όσον αφορά το ποσοστό των ατόμων που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο με τις χώρες που ανήκουν στην ίδια εισοδηματική ομάδα (Υψηλότερο Μεσαίο Εισόδημα), θα διαπιστώσουμε ότι η Βουλγαρία βρισκόταν ανέκαθεν αρκετά πιο πάνω από τον μέσο όρο των χωρών αυτών. Το 2019 μονάχα βρέθηκε κάτω από τον συγκεκριμένο μέσο όρο και αυτό όχι γιατί μειώθηκε το ποσοστό των ατόμων με ασφαλή και σταθερή σύνδεση στο διαδίκτυο στη Βουλγαρία, αλλά γιατί ο μέσος όρος των υπόλοιπων χωρών αυξήθηκε με μεγαλύτερο ρυθμό. Για να το πούμε πιο απλά, δεν υπήρξε κάποιο πρόβλημα στη Βουλγαρία. Η χώρα συνέχισε κανονικά την ανοδική της πορεία όσον αφορά το συγκεκριμένο μέγεθος. Απλά οι υπόλοιπες χώρες παρουσίασαν μεγαλύτερες επιδόσεις. Επίσης, στο παρακάτω διάγραμμα βλέπουμε ότι ο μέσος όρος της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας είναι σημαντικά υψηλότερος από τη Βουλγαρία, αλλά και από τις χώρες Υψηλότερου Μεσαίου Εισοδήματος. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι δεν έχει νόημα να συγκρίνουμε τον μέσο όρο μίας από τις πιο ανεπτυγμένες περιοχές του κόσμου με εκείνον μίας αναπτυσσόμενης χώρας.
Μια από τις αιτίες για τη μη πρόσβαση των ατόμων στο διαδίκτυο είναι και οι τιμές των σταθερών συνδέσεων στο internet. Οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών διατηρούν τις τιμές σε πολύ υψηλά για τον μέσο Βούλγαρο επίπεδα, στερώντας, έτσι, τη διαδικτυακή πρόσβαση σε πολλά νοικοκυριά μικρομεσαίου εισοδήματος. Τα στοιχεία του 2019 φέρνουν τη Βουλγαρία στη δεύτερη θέση αναφορικά με το ποσοστό των νοικοκυριών, τα οποία δε διατηρούν σύνδεση στο διαδίκτυο λόγω του υψηλού κόστους. Το ποσοστό αυτών των νοικοκυριών ανέρχεται στο 8.36% και είναι υπερδιπλάσιο από τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ε.Ε. (3.23%). Αυτό υποδηλώνει έμμεσα την υιοθέτηση μονοπωλιακών πρακτικών από τους παρόχους, επομένως η Επιτροπή Ανταγωνισμού της χώρας θα πρέπει να επέμβει δραστικότερα για τη σωστή ρύθμιση των τιμών και την εξασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών για τους πολίτες. Επίσης, είναι πολύ πιθανό να πρέπει να γίνουν περαιτέρω επενδύσεις από το κράτος, προκειμένου να μπορέσουν οι συγκεκριμένες υπηρεσίες να γίνουν φθηνότερες.
Ένα εξίσου σημαντικό στατιστικό στοιχείο αναφορικά με την ψηφιοποίηση της Βουλγαρίας είναι και το ποσοστό των πολιτών της, το οποίο έχει βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Οι δεξιότητες αυτές έχουν να κάνουν κυρίως με τις γνώσεις, τις αποφάσεις και την αντίληψη ενός ατόμου πάνω σε στοιχειώδεις λειτουργίες των ηλεκτρονικών συσκευών και συστημάτων. Εδώ η Βουλγαρία καταλαμβάνει ξανά την τελευταία θέση και μάλιστα με διαφορά. Βασιζόμενοι στα παραπάνω στοιχεία του Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DESI), το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 16-74 που κατέχει τις βασικές τεχνολογικές δεξιότητες ανέρχεται μόλις στο 49,4%, σχεδόν στο μισό της πρώτης Δανίας (94,9%) και πολύ μακριά από τον μέσο όρο της ΕΕ (76,9%). Είναι, λοιπόν, προφανές ότι 1 στους 2 Βούλγαρους πολίτες θεωρείται «τεχνολογικά αναλφάβητος», αναλογίες οι οποίες συναντώνται σε αναπτυσσόμενες χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας και όχι στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε γενικές γραμμές, η χώρα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Δεδομένου του πλάνου ψηφιακής πολιτικής 2020-2030, το οποίο θέσπισε η Βουλγαρία, φαίνεται ότι η επιλογή προς την ψηφιακή μετάβαση έχει γίνει. Παρόλα αυτά, χρειάζεται περαιτέρω προσπάθεια και εξυγίανση των κακώς κειμένων. Οι κυβερνήσεις της χώρας χρειάζεται να λάβουν μέτρα, ώστε να κάνουν προσπελάσιμο το διαδίκτυο σε όλους τους πολίτες και παράλληλα να ενισχύσουν τον τομέα της παιδείας και της δια βίου μάθησης, ώστε να καταρτιστούν τεχνολογικά οι πολίτες έστω σε βασικό επίπεδο. Μόνο έτσι θα χτιστούν στέρεες βάσεις για τη μετάβαση σε ένα μοντέλο ψηφιακής διακυβέρνησης και ψηφιακής οικονομίας, ακολουθώντας το παράδειγμα των υπολοίπων κρατών-μελών της Ε.Ε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Eu Commission, Shaping Europe’s digital future, Retrieved from here
- Comparative study on the analysis of digital governance in Romania and Bulgaria, Research Gate, Retrieved from here
- Euractiv, Lack of strategy leaves Bulgaria last in terms of digital performance, Retrieved from here
- Brookings, Can Bulgaria catch the digital wave? Defining the policy priorities, Retrieved from here
