Του Νίκου Σαρρή,
Η Αιθιοπίδα κλείνει με τον Τελαμώνιο Αίαντα και τον Οδυσσέα να διεκδικούν αμφότεροι τα όπλα του Αχιλλέα. Στο έπος τεσσάρων βιβλίων του ποιητή Λέσχη από τη Μυτιλήνη, Μικρά Ιλιάς, μαθαίνουμε πως η Αθηνά παρεμβαίνει και δίνει τα όπλα στον Οδυσσέα. Ο Αίαντας χάνει τα λογικά του και επιτίθεται στους αρχηγούς των Αχαιών. Η Αθηνά απέτρεψε τον φόνο των Αχαιών ηρώων, κάνοντας τον βασιλιά της Σαλαμίνας να ξεσπάσει σε ένα κοπάδι πρόβατα, σφάζοντάς τα όλα. Το επόμενο πρωί, συνειδητοποίησε την παρακμή στην οποία έπεσε και αυτοκτόνησε.
Οι Αχαιοί έλαβαν δύο χρησμούς σχετικά με την κατάκτηση της Τροίας. Ο πρώτος όριζε πως η κατάκτηση της Τροίας θα συνέβαινε μόνο αν οι πολιορκητές είχαν στην κατοχή τους το τόξο και τα βέλη του Ηρακλή. Ο ίδιος ο γιος του Δία τα είχε δώσει στον Φιλοκτήτη, τον οποίο οι Αχαιοί είχαν παρατήσει στην Τένεδο, όπως γνωρίζουμε από τα Κύπρια. Ο βασιλιάς του Άργους Διομήδης σάλπαρε για να τον βρει και τον έπεισε να πολεμήσει στο πλευρό των Αχαιών. Φτάνοντας στην Τροία, ο Φιλοκτήτης γιατρεύεται από τον γιατρό Μαχάονα από την Τρίκκη και μονομαχεί με τον Πάρη, σκοτώνοντας τον Τρώα πρίγκιπα.
Ο δεύτερος χρησμός ήθελε τους Αχαιούς να κερδίζουν μόνο με βοήθεια κάποιου απογόνου του Αιακού, κριτή του Κάτω Κόσμου και κατασκευαστή των τειχών της Τροίας. Ο γιος του, Πηλέας, δεν έλαβε μέρος στον πόλεμο, ενώ ο εγγονός του, Αχιλλέας, είναι νεκρός. Η μόνη λύση είναι να στρατολογηθεί ο γιος του Αχιλλέα, Νεοπτόλεμος. Ο Οδυσσέας τον βρίσκει στη Σκύρο, τον πείθει να έρθει μαζί του και του δίνει τα όπλα του Αχιλλέα. Κατόπιν, η Αθηνά συμβουλεύει τον Επειό από τη Φωκίδα να κατασκευάσει τον Δούρειο Ίππο, ενώ ο Οδυσσέας και ο Διομήδης κατασκόπευαν μεταμφιεσμένοι την Τροία, συλλέγοντας πληροφορίες. Στον Δούρειο Ίππο κρύφτηκαν οι καλύτεροι πολεμιστές, ενώ οι υπόλοιποι προσποιούνταν πως έλυναν τα πλοία για να φύγουν.
Η ιστορία συνεχίζεται στην Ιλίου Πέρσις, έπος δύο βιβλίων του Αρκτίνου, συγγραφέα της Αιθιοπίδος. Οι Τρώες, βλέποντας το στρατόπεδο των αντιπάλων τους άδειο και τον Δούρειο Ίππο έξω από τα τείχη, το εκλαμβάνουν ως δώρο των Αχαιών, οι οποίοι τάχα απομακρύνονταν από την Τροία. Το ξύλινο άλογο μεταφέρεται εντός των τειχών. Παράλληλα, ο Αχαιός Σίνωνας είχε παραδοθεί επίτηδες στους Τρώες, ώστε να περιφέρεται ως κατάσκοπος εντός των τειχών. Το βράδυ ειδοποιεί με πυρσό τους συμπατριώτες του, δίνοντας το σήμα για την πολιορκία. Ακολουθούν ανίερες πράξεις και βαρβαρότητες. Ο Νεοπτόλεμος σκοτώνει τον γέροντα Πρίαμο, ενώ ο Οδυσσέας πετάει τον Αστυάνακτα, τον μικρό γιο του Έκτορα, από τα τείχη. Ο Αίαντας ο Λοκρός βιάζει τη μάντισσα Κασσάνδρα μέσα στον ναό της Αθηνάς, στον οποίο προκαλεί ζημιές. Ο Μενέλαος σκοτώνει τον Δηίφοβο, σύζυγο της Ελένης μετά τον θάνατο του Πάρη. Μετά τη λεηλασία της πόλης, οι Αχαιοί σαλπάρουν για να νοστήσουν, δηλαδή να γυρίσουν στις πατρίδες τους. Οι θεοί ήταν έξαλλοι με τις πράξεις τους και θα τους τιμωρούσαν κατά τους νόστους τους.
Οι Νόστοι είναι το επόμενο έπος του Τρωικού Κύκλου. Πραγματεύεται την επιστροφή των νικητών του πολέμου, έχει έκταση πέντε βιβλία και αποδίδεται στον Αγία από την Τροιζήνα. Σύμφωνα με το έπος αυτό, ο Νέστωρ επιστρέφει στην Πύλο και ο Διομήδης στο Άργος χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Ο μάντης Κάλχας φτάνει στον Κολοφώνα και θάβει τον Τειρεσία. Ο Αίαντας ο Λοκρός σκοτώνεται στις Καφηρίδες πέτρες λόγω κακοκαιρίας, ως τιμωρία για τις βέβηλες πράξεις του κατά την άλωση της Τροίας. Ο Νεοπτόλεμος φτάνει στους Μολοσσούς, όπου και σμίγει με τον παππού του, τον Πηλέα. Ο Μενέλαος σαλπάρει για την Αίγυπτο με πέντε πλοία και από εκεί μετά φτάνει στη Σπάρτη. Ο Αγαμέμνονας φτάνει στις Μυκήνες, όπου δολοφονείται από τη σύζυγό του, Κλυταιμνήστρα, και τον εραστή της, Αίγισθο.
Ο νόστος του Οδυσσέα περιγράφεται στην Οδύσσεια του Ομήρου. Το έπος ξεκινάει με τον Τηλέμαχο, τον γιο του Οδυσσέα, να τον αναζητά σε διάφορες πόλεις, καθώς έχουν περάσει δέκα έτη από το τέλος του Τρωικού Πολέμου. Στην Ιθάκη, αμέτρητοι μνηστήρες διεκδικούν τη σύζυγο του Οδυσσέα, Πηνελόπη. Ο Οδυσσέας, παράλληλα, βρίσκεται εδώ και επτά χρόνια παγιδευμένος στην Ωγυγία, το νησί της νύμφης Καλυψούς, αφού έχουν προηγηθεί άλλα τρία χρόνια περιπετειών, μεταξύ των οποίων ένας χρόνος παραμονής στο νησί της μάγισσας Κίρκης. Οι θεοί παρεμβαίνουν και αναγκάζουν την Καλυψώ να επιτρέψει στον Οδυσσέα να φύγει με αυτοσχέδια σχεδία που κατασκεύασε ο ίδιος. Μετά από τρικυμία που προκαλεί ο Ποσειδώνας, η σχεδία διαλύεται και ο βασιλιάς της Ιθάκης βγαίνει ναυαγός στη Σχερία, τη χώρα των Φαιάκων. Ο Οδυσσέας φιλοξενείται στα ανάκτορα των Φαιάκων, στους οποίους διηγείται και τις περιπέτειές του. Το ίδιο βράδυ ετοιμάζεται το πλοίο του γυρισμού του από τους Φαίακες και το βράδυ τον αφήνουν αποκοιμισμένο σε μια παραλία της Ιθάκης.
Ξυπνώντας, συναντάει την Αθηνά, η οποία τον μεταμφιέζει σε ζητιάνο και τον στέλνει στην καλύβα του χοιροβοσκού Εύμαιου. Η θεά καταφτάνει στη Σπάρτη, όπου ο Τηλέμαχος αναζητούσε τον πατέρα του, και τον παροτρύνει να επιστρέψει στην Ιθάκη. Φτάνοντας και εκείνος στην καλύβα του Εύμαιου αναγνωρίζει τον πατέρα του και μαζί σχεδιάζουν την εξόντωση των μνηστήρων. Η Πηνελόπη συνομιλεί με τον Οδυσσέα χωρίς να τον αναγνωρίσει. Ωστόσο, η παραμάνα του, η Ευρύκλεια, τον αναγνωρίζει, αγγίζοντας μια ουλή στο γόνατο του «ζητιάνου», που ο Οδυσσέας είχε από την εφηβική του ηλικία. Εκείνος την προστάζει να μην αποκαλύψει τίποτα στην Πηνελόπη.
Το επόμενο πρωί στο παλάτι στήνεται εορταστικό δείπνο προς τιμήν του Απόλλωνα. Οι μνηστήρες φέρονται με ασέβεια και ο Οδυσσέας εξοργίζεται όλο και περισσότερο. Η Αθηνά παρακινεί την Πηνελόπη να οργανώσει αγώνα τόξου μεταξύ των μνηστήρων, με έπαθλο την ίδια τη βασίλισσα. Ο Οδυσσέας τους παρακαλεί να δοκιμάσει και ο ίδιος και κερδίζει τον αγώνα. Με το τέλος του αγώνα, ο ήρωας στρέφει το τόξο του προς τους μνηστήρες, φονεύοντάς τους. Ακολουθεί η αναγνώριση του Οδυσσέα από την Πηνελόπη. Ο ψυχοπομπός Ερμής οδηγεί τις ψυχές των μνηστήρων στον Άδη, ενώ ο Οδυσσέας και ο Τηλέμαχος καλούνται να αντιμετωπίσουν τους συγγενείς των μνηστήρων, οι οποίοι ζητούσαν εκδίκηση. Η Οδύσσεια κλείνει με συμφιλίωση των δύο πλευρών, μετά από παρέμβαση των θεών.
Το τελευταίο έπος του Τρωικού Κύκλου είναι η Τηλεγονία. Αποτελείται από δύο βιβλία και αποδίδεται στον Ευγάμονα τον Κυρηναίο. Μετά τη μνηστηροφονία, ο Οδυσσέας θυσίασε στις νύμφες και σάλπαρε για την Ήλιδα. Αφού γύρισε πίσω στην Ιθάκη, αναχώρησε για τη Θεσπρωτία. Παντρεύτηκε τη βασίλισσα των Θεσπρωτών, Καλλιδίκη, και μαζί απέκτησαν έναν γιο, τον Πολυποίτη. Επικεφαλής των Θεσπρωτών, ο Οδυσσέας κηρύττει πόλεμο στους Βρύγους. Με παρέμβαση του Απόλλωνα επήλθε η ειρήνη. Όταν ο Οδυσσέας επέστρεψε ξανά στην Ιθάκη, είδε για πρώτη φορά τον μικρότερό του γιο, Πολιπόρθη, που είχε γεννήσει η Πηνελόπη το διάστημα της απουσίας του.
Ωστόσο, ο Οδυσσέας είχε αποκτήσει ακόμα έναν γιο πριν πολλά χρόνια, τον Τηλέγονο. Μητέρα του ήταν η Κίρκη, με την οποία ο Οδυσσέας είχε τεκνοποιήσει κατά τη διάρκεια του ενός έτους που βρισκόταν στο νησί της. Ο Τηλέγονος, ενήλικος πλέον, καταφθάνει στην Ιθάκη, λεηλατώντας το νησί και αναζητώντας τον πατέρα του. Ο Οδυσσέας προσπάθησε να τον σταματήσει και ο Τηλέγονος τον σκοτώνει, μη γνωρίζοντας πως εκείνος είναι ο πατέρας του. Όταν συνειδητοποίησε ποιον σκότωσε, πήρε το σώμα του Οδυσσέα και μαζί με τον Τηλέμαχο και την Πηνελόπη καταφτάνουν στο νησί της Κίρκης. Η μάγισσα δε μπορούσε να αναιρέσει τον θάνατο του Οδυσσέα, ωστόσο προσέφερε αθανασία στους υπόλοιπους τρεις θνητούς. Ακολουθούν οι γάμοι της Πηνελόπης με τον Τηλέγονο και της Κίρκης με τον Τηλέμαχο. Με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο κλείνει η Τηλεγονία και, μαζί με αυτήν, ο Τρωικός Κύκλος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κακριδής, Ι. (έκδοση 2021), Ελληνική Μυθολογία: Οι Ήρωες–Τοπικές Παραδόσεις, τόμ.3, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
- Μπελόπουλος, Χ., «Μικρά Ιλιάς». Από την ιστοσελίδα belopchi.blogspot.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Μπελόπουλος, Χ., «Ιλίου Πέρσις». Από την ιστοσελίδα belopchi.blogspot.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Όμηρος (2010), Ομήρου Οδύσσεια, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
- Παπαδόπουλος, Δ., Ξυράφας, Φ. Π., «Ιλίου Πέρσις- Νόστοι- Τηλεγονία». Από την ιστοσελίδα Slide Player. Διαθέσιμο εδώ.
- Φιλολογική Ομάδα Κάκτου (2005), Ομηρικά-Επικός Κύκλος, Αθήνα: Εκδ. Κάκτος.
