Της Δήμητρας Κούβελα,
Το ακρωτήριο Ταίναρο βρίσκεται μεταξύ του Λακωνικού και Μεσσηνιακού κόλπου και αποτελεί το μεσαίο πόδι της Πελοποννήσου. Εκτός του ότι αποτελεί το νοτιότερο άκρο της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Βαλκανικής χερσονήσου, πρόκειται για ένα μέρος με πλούσια φυσική ομορφιά, αλλά και μυθολογία.
Το μέρος φέρει πολλά τοπωνύμια, εδώ και πολλά χρόνια, όπως Ταίναρος, Ταινάρια ακτή, Φανάρι, Κάβος Ματαπάς, Βραχίων της Μάνης και Λίθος. Επίσης, στην αρχαιότητα λεγόταν και «Μεταπέα Άκρα», ονομασία που προέρχεται από την ομώνυμη δωρική φράση, λόγω του ότι ο Κάβος βρισκόταν μεταξύ του μεσσηνιακού και του λακωνικού κόλπου και θρυλείτο ότι εκεί βρισκόταν η πύλη για τον Άδη. Το όνομά Ταίναρο το οφείλει στον ομώνυμο μυθικό ήρωα, γιό του Δία. Ο ήρωας αποτέλεσε και τον ιδρυτή της πόλης Ταίναρο. Ο τόπος αυτός, εκτός από μυθολογικές αναφορές έχει και ιστορικές, αποτελώντας χώρο λατρείας διαφόρων θεοτήτων, ανά περιόδους.
Συγκεκριμένα, πριν από χιλιάδες χρόνια, αποτελούσε τόπο λατρείας του θεού Ήλιου, πράγμα που συμπεραίνεται και από τη γνωστή παράδοση του ταξιδιού των Κρητών της Κνωσού στην Πύλο. Κατά τη διαδρομή, πέρασαν από το ακρωτήριο και θαύμασαν τα πολυπληθή κοπάδια προβάτων, που έβοσκαν ελεύθερα. Η λατρεία του θεού Ήλιου γινόταν σε ναό-άδυτο. Μία άλλη ιστορική αναφορά, που σχετίζεται με την θρησκευτικότητα της περιοχής, είναι ένας μύθος, ο οποίος αναφέρει ότι ο θεός Απόλλωνας δώρισε στον Ποσειδώνα το Ταίναρο και έλαβε ως αντάλλαγμα τους Δελφούς. Πράγματι, στην περιοχή υπήρξε λατρεία του θεού Ποσειδώνα, με τους ναυτικούς που περνούσαν από εκεί να σταματούν για να αποδώσουν τιμές στο ναό του Ποσειδώνα, ο οποίος ονομαζόταν, βάσει πηγών, «ναός του Ταινάριου Ποσειδώνα». Ο ναός, επειδή αφορούσε την υποχθόνια πτυχή του Ποσειδώνα σε σχέση με τον Κάτω Κόσμο, ήταν ναός-άδυτο. Οι προσκυνητές ονομάζονταν «Ταιναρισταί».
Όσον αφορά τις αρχαιότητες της περιοχής, υπάρχουν κατάλοιπα του ναού αυτού, μέρος των οποίων λέγεται ότι χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της εκκλησίας του Ασώματου, σε κοντινή απόσταση. Επίσης, σώζεται χαρακτηριστικό ρωμαϊκό, επιδαπέδιο, ψηφιδωτό στην αρχαία πόλη, που οι Μανιάτες ονομάζουν «Άστρο της Αριάς». Οι Λακεδαιμόνιοι απέδιδαν λατρεία στην περιοχή και είχαν διοργανώσει μια εορτή, με το όνομα Ταινάρια. Ιστορικές πηγές του Πλούταρχου και του Παυσανία αναφέρουν ότι σε κοντινή σπηλιά υπήρχε νεκρομαντείο του Ποσειδώνα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο όρμος Πόρτο Στέρνες, που αποτελούσε το σημείο αγκυροβόλησης των πλοίων από παλιά έως σήμερα, ονομάστηκε έτσι από τα λαξεμένα βράχια του οικισμού των αρχαίων Ταιναρίων. Στην παραλία υπάρχουν, ακόμα, κατάλοιπα αιθουσών και κτηρίων λατρείας, λαξευτό κανάλι, το οποίο σύμφωνα με τον Παυσανία αποτελούσε τη διαδρομή των ψυχών στον Άδη, και βραχοσπηλιά με πρόπυλο. Πρόκειται για σπηλιά απ’ όπου, σύμφωνα με το μύθο, πέρασε ο Ηρακλής, προκειμένου να αντιμετωπίσει τον Κέρβερο.
Ο ιστορικός-γεωγράφος Στράβωνας κάνει μνεία στην περιοχή, σημειώνοντας ότι το ακρωτήριο αυτό χρησίμευε στους ναυτικούς για τη μέτρηση ναυτικών αποστάσεων. Μεταγενέστερα, στην Τουρκοκρατία υπήρξε σημείο-ορμητήριο Μανιατών πειρατών, και για αυτό οι ναυτικοί δεν το πλησίαζαν. Έτσι, επικράτησε η φράση «από τον Κάβο Ματαπά σαράντα μίλια αλαργινά».
Ο πέτρινος φάρος, σήμα κατατεθέν για την περιοχή, κτίστηκε το 1882 από Γάλλους για την ασφαλή διέλευση των πλοίων. Ξεκίνησε να λειτουργεί από την Υπηρεσία Φάρων το 1887. Ο φάρος, ύψους 16 μέτρων, με τετράγωνο πύργο, άρχισε να φωτίζει τη Μεσόγειο με φωτιστικό μηχανισμό και περιστροφικό διοπτρικό Sautier Lemonier, το οποίο ήλθε από το Παρίσι, αλλά και επανδρώθηκε με φαροφύλακες. Τη δεκαετία του ’30 ανακαινίστηκε και κατά τη διάρκεια της Κατοχής σταμάτησε να λειτουργεί, όπως οι περισσότεροι φάροι της χώρας μας. Από το 1984 λειτουργεί ως αυτόματος φάρος.
Τον Μάρτιο του 1941 διαδραματίστηκε ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός στο ακρωτήριο του Ταινάρου. Πρόκειται για τη ναυμαχία του Ταινάρου ή αλλιώς η ναυμαχία του Κάβο Ματαπά, μεταξύ Βρετανικού και Ιταλικού στόλου. Στη ναυμαχία θα συμμετείχαν και τα ελληνικά πολεμικά πλοία, όμως κάτι τέτοιο δεν επετεύχθη, λόγω κακής συνεννόησης και συγχρονισμού των ναυτικών δυνάμεων. Συγκεκριμένα, η ναυμαχία ξεκίνησε ως αφορμή κοντά στη νήσο Γαύδο και ολοκληρώθηκε την νύχτα της 28ης Μαρτίου. Ο Βρετανικός στόλος συγκρούστηκε με τον βασιλικό Ιταλικό και βγήκε νικητής, κατοχυρώνοντας τον έλεγχο της Μεσογείου.
Τη δεκαετία του ’50, ο φάρος επαναλειτούργησε, όμως το 1984, όπως αναφέρθηκε, εγκαταστάθηκε αυτόματο φωτιστικό μηχάνημα και εγκαταλείφθηκε. Ωστόσο, το 2008, με πρωτοβουλία του ιδρύματος της Αικατερίνης Λασκαρίδη, ο φάρος επισκευάστηκε με επιτυχία, σε συνεργασία με την Υπηρεσία Φάρων, την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων Πάτρας και την τεχνική υποστήριξη της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Όσον αφορά το φάρο, κάποιος μπορεί να επισκεφθεί το εσωτερικό του, μετά από συνεννόηση με την Υπηρεσία Φάρων ή με το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, όπου μπορεί να πραγματοποιηθεί ξενάγηση από το προσωπικό του Πολεμικού Ναυτικού, που φυλά τον φάρο. Εναλλακτικά, μπορεί κάποιος να τον επισκεφθεί χωρίς άδεια στις 18 Αυγούστου, οπότε και είναι ελεύθερη η είσοδος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ακρωτήριο Ταίναρο: Το νοτιότερο και πιο μυθικό άκρο της Ευρώπης, Dinfo, διαθέσιμο εδώ
- Η Ναυμαχία του Κάβο Ματαπά, ItaliainGrecia, διαθέσιμο εδώ
- Στο Ακρωτήριο Ταίναρο, Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- Ακρωτήριο Ταίναρο: Ένας μύθος με απόκοσμη ομορφιά στο νοτιότερο άκρο της Ηπειρωτικής Ευρώπης, Passenger, διαθέσιμο εδώ
- Δείτε από ψηλά το Ακρωτήριο Ταίναρο όπου οι αρχαίοι πίστευαν ότι βρισκόταν η πύλη για τον Άδη, Η Μηχανή του Χρόνου, διαθέσιμο εδώ
- Στις «Πύλες του Άδη»: O πιο επιβλητικός φάρος στην Ελλάδα είναι το στολίδι της Μάνης που επιβάλλεται να δεις από κοντά, Έθνος, διαθέσιμο εδώ
