Του Τάσου Μοσχονά,
Οι μέρες σιγά σιγά πλησιάζουν για τη διεξαγωγή των 24ων Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Πεκίνο. Από τις 4 μέχρι και τις 20 Φεβρουαρίου, 2.871 αθλητές και αθλήτριες από 91 χώρες θα διαγωνιστούν στην Κινεζική πρωτεύουσα για ένα από τα πολυπόθητα μετάλλια μιας υψηλού επιπέδου (αλλά σίγουρα σχετικά άγνωστης στη χώρα μας) διοργάνωσης. Από τα μόλις, όμως, 7 αθλήματα (με υποκατηγορίες) των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων σίγουρα ένα ξεχωρίζει και μονοπωλεί το ενδιαφέρον κάθε φορά: το καλλιτεχνικό πατινάζ.
Ο κόσμος του καλλιτεχνικού πατινάζ φαίνεται συνήθως εξωτικός και δυσπρόσιτος προς εμάς τους «νότιους» και «καλοκαιρινούς». Συχνά εξάπτει το ενδιαφέρον του κοινού, για λόγους που άπτονται τόσο της αθλητικής, όσο και της καλλιτεχνικής διάστασης του αθλήματος. Ο «χορός στον πάγο» προσφέρει κάθε φορά εικόνες απείρου κάλλους και θαυμασμού για τις δυνατότητες των αθλητών, αλλά και για την αφοσίωσή τους σε ένα άθλημα δύσκολο και –ειδικά τα τελευταία χρόνια– ελιτίστικο. Πίσω, όμως, από την ομορφιά και τη φαινομενική ελευθερία και χάρη κρύβονται αμέτρητοι κανόνες και περιορισμοί. Κρύβονται ατέλειωτες ώρες προπόνησης, χρήμα, πόνος, τραυματισμοί, ανταγωνισμός και μπόλικες απογοητεύσεις. Πάμε, λοιπόν, να δούμε 10 από τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν αυτό το μοναδικό (αλλά και ψυχοφθόρο) άθλημα, μέσα από την ιστορία του στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων!
1.Τα αγωνίσματα
Το καλλιτεχνικό πατινάζ αποτελεί μέρος των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων πριν καν λάβουν τη μορφή τους όπως την ξέρουμε σήμερα. Από το μακρινό 1908 και του Θερινούς Αγώνες του Λονδίνου, εισήχθησαν ως το πρώτο χειμερινό άθλημα στην ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Το 1924, αποτελεί μέρος των πρώτων χειμερινών αγώνων στο Σαμονί της Γαλλίας. Tα τρία παραδοσιακά αγωνίσματα του καλλιτεχνικού πατινάζ αποτελούν το ατομικό αντρών και γυναικών, αλλά και η παγοδρομία ζευγαριών. Το 1976, στους Αγώνες του Ίνσμπρουκ έρχεται να προστεθεί το πιο χορευτικό “Ice Dance”, ενώ το 2014 στο Σότσι αποφασίζεται μια μίξη των προηγούμενων αγωνισμάτων, με την ένταξη της κατηγορίας του Ομαδικού.
2.Η σκληρή προπόνηση
Δεν είναι ψέμα πως το επαγγελματικό καλλιτεχνικό πατινάζ απαιτεί συνεχή και σκληρή προπόνηση από πολύ μικρή ηλικία. Για να μπορέσει κάποιος αθλητής να φτάσει στις επαγγελματικές κατηγορίες, πρέπει να ανέβει πολλαπλά στάδια. Και δεδομένου του νεαρού της ηλικίας που απαιτείται και συνηθίζεται, οι αθλητές που επιθυμούν να ξεχωρίσουν απαιτείται να έχουν ήδη φτάσει σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο στην ηλικία των 10 ετών, αφοσιώνοντας περίπου τουλάχιστον 3-4 ώρες την ημέρα σε προπόνηση.
3.Το ζήτημα της ηλικίας
To peak των περισσότερων αθλητών του καλλιτεχνικού πατινάζ έρχεται κοντά στην ηλικία των 20 ετών. Κι όμως, δεν είναι λίγες οι φορές –ειδικά τα τελευταία χρόνια– που βλέπουμε αθλήτριες που μόλις έχουν κλείσει τα 15 τους χρόνια να κερδίζουν χρυσά μετάλλια. Πρώτο παράδειγμα αυτό της Αμερικανίδας Tara Lipinski, που κέρδισε το Χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς του Nagano το 1998 σε ηλικία 15 ετών, αναγκάζοντας την Παγκόσμια Ομοσπονδία Καλλιτεχνικού Πατινάζ να θέσει ελάχιστα όρια ηλικίας για τις διοργανώσεις της. Τέσσερα χρόνια πριν, η Ρωσίδα Alina Zagitova, έχοντας μόλις κλείσει τα 15 πριν λίγους μήνες, κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στην Ολυμπιάδα της Pyeongchang.
4.Η μουσική
Η μουσική και η σωστή της επιλογή για τη συνοδεία του εκάστοτε προγράμματος είναι κομβικής σημασίας για την επιτυχία ενός αθλητή στους εκάστοτε Αγώνες. Γνωρίζατε, όμως, πως μέχρι και την προηγούμενη Ολυμπιάδα της Pyeongchang απαγορεύονταν δια ροπάλου τα τραγούδια με στίχους; Πλέον υπάρχει μεγαλύτερο εύρος όσον αφορά την ελευθερία των μουσικών επιλογών, με την Ομοσπονδία, όμως, να θέτει κάθε φορά το απαιτούμενο «θέμα» και tempo των τραγουδιών. Για την Ολυμπιάδα του 2018 αυτό ήταν η uptempo Λατινοαμερικάνικη μουσική. Οποιαδήποτε απόκλιση, φυσικά, επιφέρει ποινές και αφαίρεση πόντων.
5.Τα ρούχα
Τα ρούχα των αθλητών για τους εκάστοτε αγώνες δεν αποτελούν απλή υπόθεση. Με τα περίτεχνά τους σχέδια και κοσμήματα, έχουν φτιαχτεί με μοναδικό σκοπό να λάμπουν και να κόβουν την ανάσα. Φτιάχνονται πάντα στο χέρι, με ιδιαίτερη λεπτομέρεια στη χειροποίητη και προσεκτική τοποθέτηση των διακοσμητικών στοιχείων, καθώς αν οποιοδήποτε τμήμα του ρούχου ακουμπήσει το έδαφος ή πέσει αφαιρούνται πόντοι. Έχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές και διαστάσεις, ενώ απαγορεύονται οι ολόσωμες φόρμες για τις γυναίκες. H αισθητική των ρούχων επίσης ελέγχεται, με άσχετες με το πρόγραμμα και το ύφος ενδυματολογικές επιλογές να οδηγούν σε αφαίρεση πόντων.
6.Οι προδιαγραφές του προγράμματος
Μπορεί σε έναν απλό θεατή το πρόγραμμα να φαίνεται απροβάριστο και σχεδόν αυθόρμητο, αλλά δεν είναι να είστε σίγουροι! Oτιδήποτε βλέπετε είναι εσκεμμένο και φτιαγμένο για να υπακούσει σε συγκεκριμένους αυστηρούς κανόνες. Το πρόγραμμα του Aτομικού περιλαμβάνει την εκτέλεση ενός σύντομου προγράμματος, με αυστηρά καθορισμένες εκτελέσεις αλμάτων και ένα ελεύθερο πρόγραμμα, με επιλογή της σειράς των αλμάτων και των κινήσεων από τον εκάστοτε διαγωνιζόμενο. Τα επιτρεπόμενα άλματα είναι 6 (Toe Loop, Salchow, Loop, Flip, Lutz, Axel), ενώ αυστηρά απαγορεύεται το επικίνδυνο αλλά άκρως εντυπωσιακό Βackflip. H αλληλουχία των αλμάτων και η εκτέλεσή τους σε συγκεκριμένο χρόνο είναι υψίστης σημασίας, με τη μικρή απόκλιση δευτερολέπτων λόγω π.χ. μιας πτώσης να θεωρείται καταστροφική.
7.Ρωσία, Ρωσία, Ρωσία
Θα ήμασταν ψεύτες αν λέγαμε πως η Ρωσία έχει ανταγωνισμό στη σειρά των χωρών με τα περισσότερα μετάλλια και επιτυχίες στο άθλημα. Από την πρώτη συμμετοχή της ως ΕΣΣΔ το 1964, η Ρωσία κυριαρχεί στην κατηγορία του Ομαδικού, ενώ έχει κερδίσει χρυσό μετάλλιο σε όλους τους επακόλουθούς αγώνες, πλην αυτών του Βανκούβερ το 2010. Η τεράστια επιτυχία της χώρας οφείλεται τόσο στην τεράστια δημοφιλία του αγωνίσματος και στη λαϊκή του απήχηση, όσο και σε μεθοδευμένα κρατικά προγράμματα, που από μικρή ηλικία δημιουργούσαν τους τέλειους αθλητές καλλιτεχνικού πατινάζ. Από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991, το άθλημα χάνει σταδιακά τη λαϊκή του απήχηση, όμως σε καμία περίπτωση αυτό δεν είχε αντίκτυπο στις επιτυχίες της χώρας. Με τις «ευλογίες» του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και τις εξαιρετικά σκληρές προπονήσεις, δε φαίνεται πως η Ρωσία θα χάσει σύντομα τα πρωτεία του αθλήματος.
8.Το ζήτημα των διατροφικών διαταραχών
Είναι κοινό μυστικό πως η επιτυχία στο χώρο του καλλιτεχνικού πατινάζ απαιτεί μια αυστηρή διατροφή και διατήρηση συγκεκριμένου βάρους. Οι διατροφικές διαταραχές, συνεπεία του σκληρού ανταγωνισμού και των εξοντωτικών προπονήσεων, αποτελούν κοινό τόπο και κάτι που ακόμα και σήμερα αρκετοί αθλητές και αθλήτριες αρνούνται να συζητήσουν ανοιχτά. Ευτυχώς, όμως, τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότεροι διηγούνται τις ιστορίες τους, ευαισθητοποιώντας την κοινή γνώμη για ένα προηγουμένως σκιώδες ζήτημα. Τρανό είναι το παράδειγμα της Yulia Lipnitskaya, που είχε κερδίσει το Χρυσό μετάλλιο στο ομαδικό το 2014 στο Sochi. Έχοντας χαρακτηριστεί ως «το μέλλον του αθλήματος», η Lipnitskaya αποσύρθηκε από την ενεργό δράση σε ηλικία μόλις 18 ετών, εξαιτίας επίπονων τραυματισμών αλλά και της μάχης που έδινε με τη νευρική ανορεξία. Η πλατφόρμα που έχει δοθεί σε κορυφαίους αθλητές, αλλά και το θάρρος τους να μιλήσουν ανοιχτά δημιουργεί μια ελπίδα πως κάτι δειλά-δειλά αρχίζει να αλλάζει.
9.Τα πολυάριθμα σκάνδαλα
Σε ένα τόσο ανταγωνιστικό αγώνισμα, με αποφασιστικό παράγοντα για την επιτυχία την απόφαση μιας κριτικής επιτροπής, είναι φυσικό πως θα υπήρχαν και ανάλογα σκάνδαλα. Στην πολύχρονη ιστορία του αγωνίσματος συναντώνται μερικά σκάνδαλα που αποτελούν ίσως και ορισμένα από τα γνωστότερα στην ιστορία των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων. Οι περισσότεροι θυμούνται (ίσως και ένεκα της ταινίας I, Tonya) την ιστορία της Tonya Harding. Λίγους μήνες πριν την Ολυμπιάδα του Lillehammer το 1994, ένας άντρας χτύπησε με γκλομπ στο γόνατο την ανταγωνίστρια της (τότε μεγάλου φαβορί για το Χρυσό) Harding, Nancy Kerrigan. Δεν άργησε να αποκαλυφθεί πως ο άνθρωπος πίσω από την επίθεση ήταν ο πρώην σύζυγος της Harding, Jeff Gillooly. Παρά το άνευ προηγουμένου σκάνδαλο, εν τέλει επετράπη στη Harding η συμμετοχή στους Αγώνες. Σε μια ανατροπή του σκηνικού, η Harding κατέληξε 8η στην τελική κατάταξη, ενώ η Nancy Kerrigan κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο. Σε ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα, στους Ολυμπιακούς του Salt Lake City το 2002, το σκάνδαλο αφορούσε την κριτική επιτροπή. Στο αγώνισμα των ζευγαριών, προς έκπληξη όλων, την πρώτη θέση κατέκτησε το ζευγάρι της Ρωσίας έναντι του Καναδά. Αρκετές μερίδες δημοσιογράφων και φίλων του αθλήματος, αμέσως μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, στράφηκαν στην κριτική επιτροπή. Δεν άργησε να αποδειχθεί πως η Γαλλίδα κριτής Marie-Raine Le Gougne είχε δεχθεί πιέσεις από την Ομοσπονδία της χώρας της, για να ψηφίσει υπέρ του Ρωσικού ζευγαριού. Το σκάνδαλο που προκλήθηκε οδήγησε σε αναθεώρηση των αποτελεσμάτων, με την απονομή δεύτερου χρυσού μεταλλίου (!) στο Καναδικό ζευγάρι.
10.Το μέλλον του αθλήματος
Όσο και αν φαίνεται πως εντυπωσιάζει το κοινό, το καλλιτεχνικό πατινάζ βρίσκεται σε κατάσταση παρακμής. Λίγο τα σκάνδαλα και ο ελιτισμός, λίγο οι αμφιβολίες για χρηματισμούς των εκάστοτε κριτικών επιτροπών και οι αποκαλύψεις για τις απάνθρωπες συνθήκες των προπονήσεων, η πρότερη «λάμψη» του αθλήματος και η εξέχουσα θέση που κατείχε τίθενται εν αμφιβόλω. Δεν είναι λίγες οι φωνές που καλούν για άρση ορισμένων παράλογων κανονισμών και ριζικές αλλαγές στο σύστημα απονομής πόντων και επιτρεπόμενων αλμάτων και κινήσεων. Μένει να δούμε αν οι αναπόφευκτες εξελίξεις θα λάβουν χώρα σύντομα ή αν η πανίσχυρη Ice Skating Union θα συνεχίσει να κάνει τα «στραβά μάτια» για ένα άθλημα που χρόνο με το χρόνο χάνει το κοινό του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Figure Skating 101, NBC Olympics, διαθέσιμο εδώ
- 9 Scandals that Rocked the Figure Skating World, Mentalfloss, διαθέσιμο εδώ
- Eating disorders, figure skating’s ‘dirty little secret’, The Jakarta Post, διαθέσιμο εδώ
- 7 weird things that can affect Olympic figure skating performances, Bustle, διαθέσιμο εδώ
