Της Φωτεινής Παπαγιαννοπούλου,
Η λέξη εκπαίδευση αναφέρεται κυρίως στην παιδεία που παρέχει το σχολικό σύστημα. Tο σχολείο και η εκπαίδευση, γενικότερα, στοχεύουν όχι μόνο στη μόρφωση, στην παροχή γνώσεων και στην καλλιέργεια της νόησης των μαθητών, αλλά και στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, στη διάπλαση του χαρακτήρα τους και στην εν γένει διαπαιδαγώγησή τους, Η ανάπτυξη του ψυχικού κόσμου του μαθητή, του ήθους, των μορφών συμπεριφοράς του και γενικότερα η ανάπτυξη και άσκηση όλων των πλευρών της προσωπικότητας του μαθητή που δεν έχουν σχέση με τη γνώση, συνιστούν ό,τι αποκαλούμε αγωγή. Ο Πυργιωτάκης (2000:61) φρονεί ότι: Η «οργανωμένη αγωγή και μάθηση ονομάζεται «εκπαίδευση» και ο τρόπος με τον οποίο έχει οργανωθεί αποτελεί το «εκπαιδευτικό σύστημα».
Η εκπαίδευση ενηλίκων είναι μία διαδικασία μάθησης, μέσω της οποίας άτομα ενήλικα έχουν πρόθεση να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες, στάσεις κλπ., έτσι ώστε να μπορούν να εντοπίζουν και να επιλύουν με αποτελεσματικότητα ατομικά και συλλογικά προβλήματα. Άνθρωποι μεσήλικες αλλά και υπερήλικες που για πολλούς και διαφορετικούς λόγους δεν ολοκλήρωσαν την εκπαίδευσή τους στα σχολικά ιδρύματα, γυρνούν κατόπιν χρόνων στα θρανία για να απολαύσουν τον καρπό της μάθησης και ίσως να πραγματοποιήσουν όνειρά τους, τα οποία στα εφηβικά τους χρόνια πάγωσαν έναντι άλλων υποχρεώσεων.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του cretalive.gr, στο Πτωχοκομείο Ηρακλείου των Ιδρυμάτων Καλοκαιρινού στεγάζονται υπερήλικες, εκ των οποίων κάποιοι αποφάσισαν να «γυρίσουν πίσω στα θρανία». Τι εξομολογούνται, όμως, οι ίδιοι οι μαθητές για τον λόγο που σταμάτησαν την εκπαίδευσή τους όταν ήταν ακόμα παιδιά αλλά και το γεγονός ότι επέστρεψαν στο σχολείο για να πάρουν το απολυτήριο του Δημοτικού σχολείου που στερήθηκαν και τόσο λαχταρούσαν να αποκτήσουν; «Ο πατέρας μου με έστελνε στα πρόβατα και έτσι δεν μπόρεσα να τελειώσω το Δημοτικό. Τα χρόνια ήταν πολύ δύσκολα. Εδώ μου είπαν να με γράψουν να πάρω το Απολυτήριο και έτσι συμμετείχα. Δεν μου χρειάζεται άμεσα αλλά ποτέ δεν ξέρεις», εξομολογήθηκε ο κ. Παντελής Τσαγκαρουλάκης, 66 ετών, από το Καστέλι Μεσσαράς που είχε πάει έως την Γ’ τάξη.
Ο συνομήλικός του, Εμμανουήλ Καλογεράκης από το Δραπέτι Μονοφατσίου, που είχε αναγκαστεί να σταματήσει το σχολείο τόνισε τα εξής: «Είχα αρχίσει το Δημοτικό αλλά ήταν τα χωράφια, οι δουλειές, δεν υπήρχαν περιθώρια. Εδώ στο Πτωχοκομείο μπήκα στις Ομάδες που υπάρχουν και αποφάσισα να πάρω το Απολυτήριο».
Μία από τις πιο επιμελείς μαθήτριες του Πτωχοκομείου είναι και η 94χρονη κα. Ειρήνη Μαυρογιαννάκη, από τις Γωνιές Μαλεβυζίου, που όταν ήταν μικρή, πήγε στο Δημοτικό Σχολείο ένα, δυο χρόνια. «Μετά, με πήρε ο μπαμπάς μου, που είχε δυο κατσίκες, να τις προσέχω. Τότε δεν υπήρχε καιρός για σχολείο, υπήρχε πείνα. Εγώ κρατούσα κι ένα τσουραδάκι να μαζεύω χορταράκια να τα πηγαίνω στη μάνα μου να μου τα ψήσει. Άλλη εποχή, πολύ δυσκολία».
Τα παραπάνω είναι μερικά ενδεικτικά παραδείγματα τα οποία εκφράζουν σε μεγάλο βαθμό τους λόγους για τους οποίους κάποιοι άνθρωποι είτε ένεκα εποχής (παλαιότερα ήταν σύνηθες -«φυσικό»- για την κοινωνία το φαινόμενο να παρακολουθούν τα παιδιά μερικές τάξεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και εν συνεχεία να βοηθούν τους κηδεμόνες τους στις εκάστοτε δουλειές τους) είτε λόγω πενίας (πάλι παρέχοντας βοήθεια-στήριξη στις δουλειές των κηδεμόνων) δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν τη σχολική τους πορεία, ίσως και την εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Με το πέρασμα των χρόνων και με την αλλαγή των συνθηκών διαβίωσης και των νοοτροπιών γύρω από το θέμα της εκπαίδευσης, το τότε δυσεπίτευκτο αγαθό της μάθησης γίνεται όλο και πιο προσιτό στους ανθρώπους, επιβεβαιώνοντας έτσι τον καθολικό χαρακτήρα της παιδείας.
Το διάβασμα έχει, επίσης, ευεργετικές συνέπειες στην υγεία των ανθρώπων. Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι το διάβασμα συμβάλλει στη μείωση του στρες, στη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου, ακονίζει το μυαλό, ενώ ενδεχομένως να προστατεύει και από τη νόσο Αλτσχάιμερ. Ενδυναμώνει τη μνήμη, εξασκώντας τη και βοηθά στη μάθηση. Ακόμα, προστατεύει από το Αλτσχάιμερ, καθώς έρευνες δείχνουν ότι δραστηριότητες απαιτητικές για τον εγκέφαλο, όπως είναι το διάβασμα, δημιουργούν ένα είδος «αποθεματικού» νευρωνικών συνάψεων, με αποτέλεσμα να παίρνει περισσότερο χρόνο η διαδικασία του Αλτσχάιμερ μέχρι να καταστρέψει αρκετούς νευρώνες και επομένως να κάνουν την εμφάνισή τους τα συμπτώματα. Επιπρόσθετα, περιορίζει το στρες, εφόσον σύμφωνα με επιστήμονες, από τη στιγμή που ένας μεγάλος σε ηλικία άνθρωπος θα αρχίσει να «μπαίνει» στην πλοκή ενός βιβλίου, χρειάζεται μόλις 6 λεπτά μέχρι να μειωθεί ο καρδιακός ρυθμός και να χαλαρώσουν οι μυς. Βελτιώνει επίσης τον ύπνο, αφού το διάβασμα είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποκοιμηθεί κανείς. Πολύ καλύτερος, τονίζουν οι επιστήμονες, από το να κλείνουν τα μάτια μας μπροστά σε μία οθόνη, η οποία στην πραγματικότητα μας ξαγρυπνά, ενώ συχνά διακόπτει και τον ύπνο μας.
Τέλος, η εποχή μας καθιστά την παιδεία ζωτικής σημασίας αγαθό, κι αυτό γιατί η πρώτη μαστίζεται από πλήθος προβλημάτων, όπως βία, υπερεξειδίκευση, φανατισμοί, πυρηνικοί εξοπλισμοί, αποξένωση ανθρώπων κατ’ αναλογία με την πρόοδο της τεχνολογίας, τα οποία αποτελούν νοσηρά φαινόμενα. Μόνο μέσω μίας παιδείας ανθρωπιστικής και καθολικής είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν και να ξεπεραστούν, άποψη που επιβεβαιώνεται από το ρητό του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου Πυθαγόρα, «η αγραμματοσύνη είναι μάνα όλων των κακών». Οι προσπάθειες των ανθρώπων αυτών για μόρφωση είναι για τους ίδιους λυτρωτικές και ψυχοθεραπευτικές, εφόσον υλοποιούνται όνειρα – επιθυμίες που νωρίτερα είχαν θυσιάσει στο «βωμό της ανάγκης» ή όνειρα που δεν τους φάνταζαν υλοποιήσιμα αλλά μακρινά και απρόσιτα, ενώ ταυτόχρονα αποβαίνουν σε μεγάλο ποσοστό αποδοτικές για την ανάπτυξη της κοινωνίας και την εξασφάλιση της κοινωνικής γαλήνης και ευταξίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σημειώσεις Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Κωνσταντίνου Μάντη, Έκθεση Γ’ Λυκείου: Παιδεία – Εκπαίδευση, latistor.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
- Αξιολόγηση προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων: Η περίπτωση των σχολείων δεύτερης ευκαιρίας, Διδακτορική Διατριβή του Γεώργιου Α. Μαγγόπουλου, didaktorika.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μαθητές «τρίτης» ηλικίας στα θρανία, iapopsi.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τα οφέλη του διαβάσματος στην Τρίτη Ηλικία, grandmama.gr, διαθέσιμο εδώ
