Του Τιμολέοντος Παλαιολόγου,
Στην μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδος, με εξαίρεση την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η κρίση των Ιμίων σηματοδοτεί την χειρότερη διπλωματική και στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Ακόμη και σήμερα, η συλλογική συνείδηση των Ελλήνων πολιτών θυμάται εκείνες τις ημέρες του Ιανουαρίου του 1996, με ανάμεικτα συναισθήματα απογοήτευσης και θυμού εν όψει, της τελικής «επίλυσης» που οδήγησε στο «γκριζάρισμα» των δύο βραχονησίδων. Ως είθισται, αποφεύγεται η καταγραφή της ιστορίας για πρόσφατα γεγονότα, καθότι θεωρείται ότι δεν θα μπορεί να υπάρξει αντικειμενική ιστοριογραφική προσέγγιση. Ωστόσο, μερικά ιστορικά δεδομένα παραμένουν πάντοτε ακριβή και αναλλοίωτα. Κάποια από αυτά τα δεδομένα, τα οποία το παρόν άρθρο, πάντα με τον δέοντα σεβασμό και την απαραίτητη αντικειμενικότητα, θα επιχειρήσει να ερευνήσει είναι τα αίτια και η έκρηξη της κρίσης, καθώς και ο άδικος χαμός 3 Ελλήνων αξιωματικών που έπεσαν εν ώρα υπηρεσίας.
Έπαρση Σημαίας
Έναυσμα για την αντιπαράθεση, σχετικά με το καθεστώς των Ιμίων, αποτέλεσε η προσάραξη ενός τουρκικού Πλοίου, ονόματι “Figen Akat” σε αβαθή, πλησίον της ανατολικής Ίμια, την ημέρα των Χριστουγέννων του 1995. Το Λιμεναρχείο Καλύμνου, ανταποκρινόμενο στο σήμα κινδύνου που εξέπεμψε το πλοίο, προσφέρθηκε να το ρυμουλκήσει, κάτι το οποίο αρνήθηκε ο πλοίαρχος του τουρκικού πλοίου, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε περιοχή δικαιοδοσίας του Τουρκικού Λιμενικού. Άμεσα, ενημερώθηκε το Υπουργείο Εξωτερικών το οποίο με την σειρά του, δια μέσου της ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα, ενημέρωσε τον Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας για την αναγκαιότητα διάσωσης του πλοίου. Στις 28 Δεκεμβρίου 1995, ελληνικά ρυμουλκά θα οδηγήσουν το πλοίο στο λιμάνι του Κιουλούκ, στην Τουρκία και την επομένη το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών θα επιδώσει στο ελληνικό ΥΠΕΞ, ρηματική διακοίνωση η οποία ανέφερε, ότι τα Ίμια ανήκουν διοικητικά στο κτηματολόγιο Μουγκλά του Νομού Αλικαρνασσού και συνεπώς αποτελούν τουρκικό έδαφος. Έπεται η απόρριψη της τουρκικής διακοίνωσης, από το ελληνικό ΥΠΕΞ, ενώ στις 25 Ιανουαρίου 1996 ο τότε δήμαρχος Καλύμνου Δημήτρης Διακομιχάλης θα μεταβεί αυτοπροσώπως, συνοδευόμενος από τον διοικητή του Αστυνομικού Τμήματος Καλύμνου Γεώργιο Ριόλα και τους πολίτες Μιχάλη Αρβύθη και Θεόφιλο Μηλάτο, και θα υψώσει την ελληνική σημαία στην ανατολική Ίμια.
Την μεθεπόμενη ημέρα, στις 27 Ιανουαρίου, τρεις δημοσιογράφοι της εφημερίδας “Hurriyet” θα μισθώσουν ελικόπτερο, το οποίο θα απογειωθεί από το αεροδρόμιο «Αντνάν Μεντέρες» της Σμύρνης και θα τους μεταφέρει στην ανατολική Ίμια. Εκεί ο δημοσιογράφος Τζεσούρ Σερτ θα υποστείλει την ελληνική σημαία και θα υψώσει την τουρκική, μια διαδικασία που θα βιντεοσκοπηθεί από τον εικονολήπτη του τηλεοπτικου σταθμού της Hurriyet και κατόπιν, θα προβληθεί στην τουρκική τηλεόραση ως πρώτο θέμα. Οι δημοσιογράφοι θα υποστηρίξουν στην συνέχεια, ότι έδρασαν ανεξάρτητα με ιδία πρωτοβουλία, ενώ αρχικά η πράξη τους αυτή θα καταδικαστεί και από την τουρκική κυβέρνηση. Τα ξημερώματα της 28ης Ιανουαρίου (ώρα 08:00), το παράκτιο περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΙΙ P-70» θα εντοπίσει την τουρκική σημαία στην ανατολική Ίμια και άμεσα θα ενημερωθεί ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Γεράσιμος Αρσένης, ο οποίος θα δώσει εντολή στον Α/ΓΕΝ Αντιναύαρχο Ιωάννη Στάγκα να υποσταλεί άμεσα η τουρκική σημαία. Στις 10:30, απόσπασμα από το παράκτιο περιπολικό «Δίοπος ΑΝΤΩΝΙΟΥ P-286» θα προβεί στην υποστολή της τουρκικής σημαίας, ωστόσο θα δράσει αυτοβούλως και θα υψώσει ξανά την ελληνική σημαία στην βραχονησίδα, εντείνοντας το ήδη τεταμένο κλίμα. Τα δύο παράκτια περιπολικά θα παραμείνουν στην περιοχή για την φύλαξη των βραχονησίδων, ενώ η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ F-461» θα προσεγγίσει τα Ίμια για να ενισχύσει την παρουσία του ΠΝ.
Παράλληλα, ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης σε Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων θα πιέσει για την αποστολή ένοπλου αποσπάσματος στην ανατολική βραχονησίδα προκειμένου, να φυλαχθεί η ελληνική σημαία. Μετά από διαφωνίες μεταξύ των εμπλεκόμενων κλάδων των ΕΔ, ο Α/ΓΕΝ θα δεχτεί την αποστολή βατραχανθρώπων για την φύλαξη της ανατολικής Ίμια. Έτσι, η ομάδα βατραχανθρώπων της Μονάδας Υποβρύχιων Καταστροφών μεταφέρθηκε με Ε/Π CH-47 Chinook στην Κάλυμνο απ’ όπου και επιβιβάστηκε στην κανονιοφόρο «ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ P-61» και μεταφέρθηκε στην θαλάσσια περιοχή των Ιμίων. Εκεί η ομάδα διαιρέθηκε σε δύο υποστοιχεία, δύναμης 7 ανδρών έκαστο και στις 20:45 το 1ο στοιχείο της Μ.Υ.Κ. αποβιβάσθηκε στην ανατολική Ίμια, δίχως να γίνει αντιληπτό με την χρήση ελαστικής λέμβου, ενώ το 2ο παρέμεινε στην κανονιοφόρο σε ετοιμότητα.
Το βράδυ της 29ης Ιανουαρίου, και αφού η τουρκική πλευρά θα επιβεβαιώσει την παρουσία Ελλήνων βατραχανθρώπων στην ανατολική Ίμια, θα συγκληθεί εκτάκτως το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας, απαρτιζόμενο από την υπηρεσιακή Πρωθυπουργό της Τουρκίας Tansu Çiller, τον Υπουργό Εξωτερικών Deniz Baykal, τον Υφυπουργό Εξωτερικών Onur Öymen, τον Αρχηγό Ναυτικού Αντιναύαρχο Güven Erkaya, τον Υπαρχηγό του Γενικού Επιτελείου Αντιστράτηγο Çevik Bir και τον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου İlhan Kılıç. Στο Συμβούλιο θα ειπωθεί η άποψη ότι οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις δύνανται να καταλάβουν την δυτική Ίμια προκειμένου, να εξισορροπήσουν το ισοζύγιο ισχύος, που αυτή την στιγμή έγερνε υπέρ της ελληνικής πλευράς, λόγω του τετελεσμένου της στρατιωτικής παρουσίας στην ανατολική Ίμια. Η Τούρκος Πρωθυπουργός, ομολογουμένως ακολούθησε επιθετική στάση και μάλιστα φέρεται να υποστήριξε ακόμη και το σενάριο για βύθιση των πλωτών μέσων του Ελληνικού ΠΝ, που βρισκόταν στα Ίμια καθώς και για κατάληψη του Καστελόριζου, εάν επρόκειτο η κρίση να εξελιχθεί περαιτέρω. Εν τούτοις, υπερίσχυσε το σχέδιο κατάληψης της δυτικής Ίμια με κωδική ονομασία “Yunus I” (Δελφίνι Ι), ως το πλέον μετριοπαθές, καθότι προοριζόταν να είναι μία αναίμακτη επιχείρηση η οποία θα εξισορροπούσε τα δεδομένα.
Τις πρωινές ώρες της 30ης Ιανουαρίου, η τουρκική φρεγάτα “Yavuz F-240” καταπλέει προς τα Ίμια συνοδευόμενη από πυραυλακάτους και περιπολικά του ΤΝ. Στις 10:30 ο Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης θα συσκεφθεί με τον Υπουργό Εξωτερικών Θεόδωρο Πάγκαλο, τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας Γεράσιμο Αρσένη, τον Α/ΓΕΕΘΑ Ναύαρχο Χρήστο Λυμπέρη και άλλους υπουργούς και θα δοθεί η εντολή απόπλου του στόλου από τον ναύσταθμο Σαλαμίνας, με κατεύθυνση τα Δωδεκάνησα. Ο απόπλους προβάλλεται από τα ελληνικά ΜΜΕ και το Τουρκικό Ναυτικό ενισχύει περαιτέρω την ναυτική του ισχύ στην περιοχή. Το βράδυ της ίδιας μέρας, και έπειτα από κινητοποίηση των Αμερικανών, υπάρχει πρωτοβουλία της Washington για αποκλιμάκωση της κρίσης μέσω τηλεφωνικής σύνδεσης Washington-Αθήνας-Άγκυρας.
Το ξημέρωμα της 31ης Ιανουαρίου, και συγκεκριμένα λίγο πριν τις 02:00, 10-12 άνδρες των επίλεκτων υποβρύχιων ειδικών δυνάμεων της Τουρκίας SAT/SAS (Sualtı Taarruz/ Sualtı Savunma), με επικεφαλής τον Υπολοχαγό Zeki Sen, αποβιβάστηκαν από το κατάστρωμα της φρεγάτας “Yavuz” και τάχιστα διεκπεραιώθηκαν στη νησίδα καταλαμβάνοντάς την αμαχητί. Μόλις κατελήφθη η δυτική Ίμια, το ΥΠΕΞ της Τουρκίας γνωστοποίησε το γεγονός στα εγχώρια τουρκικά μέσα. Τώρα η ελληνική ηγεσία θέλει να επιβεβαιώσει τους τουρκικούς ισχυρισμούς περί κατάληψης της δυτικής Ίμια.
Agusta Bell 212 ASW ΠΝ-21
Αποφασίζεται η αποστολή εναέριου μέσου, πάνω από την δυτική Ίμια, για επιχείρηση αναγνώρισης της βραχονησίδας, Στις 04:30 της 31ης Ιανουαρίου 1996 θα απονηωθεί από την Φ/Γ ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ, το ελικόπτερο ΠΝ-21 κλάσης Agusta Bell 212 ASW με πλήρωμα τον Υποπλοίαρχο Χριστόδουλο Καραθανάση, τον Υποπλοίαρχο Παναγιώτη Βλαχάκο και τον Αρχικελευστή Έκτορα Γιαλοψό. Στις 04:50, έπειτα από διέλευση άνωθεν της δυτικής Ίμια το ελικόπτερο θα επιβεβαιώσει την ύπαρξη 10 περίπου Τούρκων κομάντο. Ωστόσο, λίγο αργότερα, το ελικόπτερο θα αναφέρει βλάβη και στις 05:30 θα καταπέσει μεταξύ των βραχονησίδων Καλόλιμνος και Πίττα. Πολλά έχουν ειπωθεί για την πτώση του ελικοπτέρου και, κυρίως, φημολογείται ότι δεν κατέπεσε αλλά κατερρίφθη από τουρκικά πυρά, όμως η επίσημη θέση του Πολεμικού Ναυτικού είναι ότι η πτώση οφείλεται σε ανθρώπινο σφάλμα, λόγω απώλειας προσανατολισμού (vertigo) και στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν εκείνο το βράδυ.
Μετά και την πτώση του ελικοπτέρου του ΠΝ, η ελληνική και η τουρκική κυβέρνηση, υπό την διαιτησία των ΗΠΑ, ήρθαν σε συμβιβασμό για την αποκλιμάκωση της κρίσης, με αποχώρηση όλων των δυνάμεων και συμβόλων από την περιοχή (status quo ante) και την εγκαθίδρυση μίας κατάστασης γκρίζας ζώνης για τα Ίμια, τα οποία πλεόν, και με την σύμφωνη γνώμη της τότε κυβέρνησης Σημίτη, δεν θεωρούνταν ελληνικό έδαφος για πρώτη φορά έπειτα από το 1947.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κουλέτσης, Δημήτριος (2019), Η Κρίση των Ιμίων (1996) από την πλευρά της Τουρκίας, Σχολή Εθνικής Άμυνας
- Παούνης, Νικόλαος (2017), «Η Ελληνοτουρκική Αντιπαράθεση στα Ίμια (1996). Ο “Μύθος” του Εθνικού Τακτικού Πλεονεκτήματος», Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)
- Μουστάκης, Ιωάννης (2016), Οι Ελληνοτουρκικές κρίσεις του 1987 και του 1996. Μία συγκριτική αναλυτική παρουσίαση των κρίσεων και των διεθνοπολιτικών παραμέτρων τους, Διπλωματική εργασία, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτκών Επιστημών
