Της Αννίτας Ελισσαίου,
Την προηγούμενη εβδομάδα πραγματοποιήθηκαν στο Όσλο της Νορβηγίας οι πρώτοι γύροι συνομιλιών μεταξύ των δυνάμεων της Δύσης και των αντιπροσώπων της κυβέρνησης των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Ειδική αποστολή των Ταλιμπάν συναντήθηκε με αντιπροσώπους κυβερνήσεων από τις Η.Π.Α., τη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία, την Ιταλία, τη Γερμανία, την οικοδέσποινα Νορβηγία και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αφορμή για τις διαπραγματεύσεις στέκεται η επιδεινωμένη οικονομική και κοινωνική κατάσταση στη χώρα, που θεωρείται ως η πιο γρήγορα εξελισσόμενη ανθρωπιστική κρίση στην πρόσφατη ιστορία. Από τον Αύγουστο, όταν οι Ταλιμπάν ανακατέλαβαν την εξουσία της χώρας μετά την υποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων, μέχρι σήμερα, ο αριθμός των πληγέντων από την κρίση έχει αυξηθεί δραματικά, με το 55% του πληθυσμού, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, να κινδυνεύει από υποσιτισμό. Υπό αυτές τις συνθήκες, το ζήτημα της οικονομικής κρίσης και της επερχόμενης ανθρωπιστικής καταστροφής μονοπώλησε τις συζητήσεις. Η κατάληψη της εξουσίας από την ομάδα των φονταμενταλιστών είχε ως συνέπεια το άμεσο «πάγωμα» περιουσιακών στοιχείων αξίας $10 δις από τις Ηνωμένες Πολιτείες, βάζοντας τέλος στην παροχή διεθνούς βοήθειας. Σε συνδυασμό με την αναστολή χρηματοδότησης της χώρας από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, η κατάσταση δεν άργησε να μετατραπεί σε τραπεζική κρίση. Η οικονομία της χώρας, ήδη επιβαρυμένη από σχεδόν 20 χρόνια εχθροπραξιών και αστάθειας, κινδυνεύει να καταρρεύσει ολοκληρωτικά.
Εδώ και μήνες, η κυβέρνηση των Ταλιμπάν αδυνατεί να πληρώσει τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, ενώ παρόμοιες δυσκολίες εμφανίζονται και στην πληρωμή λογαριασμών του ηλεκτρικού ρεύματος, αφήνοντας δεκάδες περιοχές χωρίς ρεύμα. Οι κάτοικοι, τόσο στις πόλεις όσο και στην επαρχία, υποφέρουν από την τεράστια αύξηση της ανεργίας, την ακρίβεια, και την κρίση ρευστότητας, αντιμετωπίζοντας μεγάλες ελλείψεις σε τρόφιμα και άλλα αγαθά. Ο βαρύς χειμώνας χειροτερεύει την κατάσταση, βάζοντας σε κίνδυνο ακόμα περισσότερες ζωές. Υπό αυτές τις συνθήκες, η αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν ζητά την άρση των οικονομικών κυρώσεων και την επανασύνδεση της χώρας με το παγκόσμιο εμπόριο, ώστε «να μην πληρώσουν οι αθώοι για την πολιτική κατάσταση».
Η ανθρωπιστική κρίση του Αφγανιστάν χρήζει άμεσης βοήθειας, όπως έχει επισημάνει και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών όμως, όπως φάνηκε από τις συνομιλίες, η βοήθεια αυτή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κατάσταση και την πρόοδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα. Οι κατηγορίες κατά των Ταλιμπάν για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών είναι πολλές και γνωστές: από την απαγόρευση στην εκπαίδευση των κοριτσιών άνω των 12 ετών, τις βιαιότητες ενάντια μειονοτήτων, έως και τις αυθαίρετες συλλήψεις δημοσιογράφων και ακτιβιστών. Όπως κατέστησαν σαφές οι δυτικές δυνάμεις, ο σεβασμός και προστασία των δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες -με προτεραιότητα την εξασφάλιση του δικαιώματος των γυναικών και κοριτσιών στην εκπαίδευση- αποτελεί προϋπόθεση για την παροχή οικονομικής βοήθειας. Η κυβέρνηση θα πρέπει να δεσμευτεί για την εύκολη και ανεμπόδιστη πρόσβαση στην εκπαίδευση, την υγεία, την εργασία και τις μετακινήσεις, προκειμένου να αρχίσουν να αποκαθίστανται οι σχέσεις του Αφγανιστάν με τη διεθνή κοινότητα.
Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, η αποστολή των Ταλιμπάν στο Όσλο ήρθε σε επαφή με ακτιβιστές και μέλη αφγανικών οργανώσεων για την κοινωνία των πολιτών. Τα κοινωνικά ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν είναι πολλά και, παρά τους ισχυρισμούς της αποστολής ότι οι Ταλιμπάν έχουν εκμοντερνιστεί, οι προβληματισμοί παραμένουν έντονοι για την κατάσταση των δημοκρατικών θεσμών. Ένα μήνα νωρίτερα, τον Δεκέμβριο του 2021, οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν την κατάλυση της Ανεξάρτητης Εκλογικής Επιτροπής της χώρας, καθώς και τον τερματισμό των λειτουργιών των Υπουργείων Ειρήνης και Κοινοβουλευτικών Υποθέσεων, για τον…απλούστατο λόγο ότι «δεν είναι πλέον απαραίτητα». Το ζήτημα της πολιτικής διακυβέρνησης αποτέλεσε κεντρικό σημείο των συνομιλιών, αλλά σημειώθηκε μια ικανοποιητική αρχή. Ακτιβιστές και δημοσιογράφοι που συμμετείχαν στις συνομιλίες ανέφεραν ότι οι Ταλιμπάν έδειξαν καλή θέληση, αλλά όλα θα εξαρτηθούν από τις πράξεις τους.
Η απόφαση για την πρόσκληση των Ταλιμπάν σε συνομιλίες με τη Δύση έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις τόσο στη Νορβηγία όσο και στις υπόλοιπες συμμετέχουσες χώρες. Η μεγαλύτερη ανησυχία αφορά την πιθανότητα η κυβέρνηση των φονταμενταλιστών να εκμεταλλευτεί τις συνομιλίες για να αποκτήσει επιτέλους την αναγνώριση και νομιμοποίηση που αναζητά. Προς το παρόν, καμία χώρα δεν έχει αναγνωρίσει την κυβέρνηση των Ταλιμπάν, αλλά ορισμένοι αναλυτές, ακτιβιστές και Αφγανοί μετανάστες και πρόσφυγες θεωρούν ότι οι συνομιλίες μπορεί να ισχυροποιήσουν τη θέση και την εξουσία τους στο Αφγανιστάν. Αντιπρόσωποι των Δυτικών χωρών έχουν υπογραμμίσει, ωστόσο, ότι οι συνομιλίες δεν συνεπάγονται αναγνώριση, αλλά είναι ένα μέσο για την απόδοση ευθυνών και τη δέσμευση της κυβέρνησης σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι απόψεις όμως παραμένουν διχασμένες. Η μία πλευρά ισχυρίζεται ότι ο διάλογος με τους Ταλιμπάν είναι απαραίτητος, δεδομένης της ανθρωπιστικής κρίσης που απειλεί εκατομμύρια ζωές. Η άλλη επιμένει στον διπλωματικό αποκλεισμό των Ταλιμπάν, λόγω των πολλαπλών παραβιάσεων, της τρομοκρατίας, και της απροθυμίας για συμμόρφωση.
Οι συνομιλίες έληξαν χωρίς να γίνει γνωστό το αν συνάφθηκε τελικά κάποια δεσμευτική συμφωνία μεταξύ των δύο μερών. Για τους Ταλιμπάν, η ευκαιρία αυτή ήταν ένα επίτευγμα, ένα βήμα προς την αναγνώριση και τη νομιμοποίηση του καθεστώτος τους, παρόλο που οι Δυτικοί δεν μοιράζονται την ίδια άποψη. Η διεθνής κοινότητα περιμένει να δει πρόοδο στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, η κρίση όμως μαίνεται. Ο λαός του Αφγανιστάν δεν μπορεί να περιμένει. Ίσως η Δύση πρέπει να βάλει προσωρινά στην άκρη τους προβληματισμούς της για τις προθέσεις των Ταλιμπάν και να δώσει προτεραιότητα στις ζωές που κινδυνεύουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Taliban, Western officials meet in Oslo to discuss Afghanistan, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- At Oslo talks, West presses Taliban on rights, girls’ education, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Western diplomats meeting Taliban link respect for human rights to humanitarian aid, France24, διαθέσιμο εδώ
- Taliban leader satisfied with meeting in Oslo, EURACTIV, διαθέσιμο εδώ
- Afghanistan: How the Taliban stand to benefit from Norway talks, DW, διαθέσιμο εδώ
- Taliban begins talks with Western officials in Oslo, BBC News, διαθέσιμο εδώ
