Η 30ή Ιανουαρίου στην Ιστορία

Του Σπύρου Μίτσουλη,

1648: Στην πόλη Μύνστερ της Βεστφαλίας υπογράφεται η ομώνυμη συνθήκη ειρήνης, με την οποία τερματίζεται η διαμάχη μεταξύ της Ισπανικής Αυτοκρατορίας και των Ηνωμένων Επαρχιών (σημερινή Ολλανδία) γνωστή και ως ογδοντακονταετής πόλεμος. Η διαμάχη αυτή ξεκίνησε το 1568 όταν και οι 17 επαρχίες των Κάτω Χωρών επαναστάτησαν κατά του καθολικού βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β’, που ήταν ηγεμόνας τους και απαίτησαν την ανεξαρτησία τους. Τα κυριότερα αίτια της σύγκρουσης ήταν η υψηλή φορολόγηση που επέβαλαν οι Ισπανοί στις επαρχίες για να καλύψουν τους πολυέξοδους πολέμους τους, καθώς και το απολυταρχικό καθεστώς του Ισπανού ηγεμόνα το οποίο είχε αφαιρέσει εξουσίες και προνόμια από την τοπική αριστοκρατία προς όφελός του. Άλλο εξίσου σημαντικό αίτιο, που οδήγησε στην επανάσταση κατά των Ισπανών, ήταν η θρησκευτική καταπίεση του ντόπιου πληθυσμού, ο οποίος στη συντριπτική πλειοψηφία του είχε ασπαστεί τα διάφορα προτεσταντικά δόγματα και υφίσταντο διώξεις από την ισπανική Ιερά Εξέταση. Το 1568 ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες και παρά την ισχύ των ισπανικών όπλων οι επαναστάτες κατάφεραν να τους εκδιώξουν από τις βόρειες επαρχίες, που μέχρι το 1581 ήταν de facto ανεξάρτητες, σχηματίζοντας τη Δημοκρατία των Επτά Ηνωμένων Επαρχιών. Ο πόλεμος συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση μέχρι το 1609 οπότε και υπογράφηκε συνθήκη ανακωχής μεταξύ των δύο πλευρών. Το ξέσπασμα του τριακονταετούς πολέμου το 1618 και η συμμετοχή σε αυτόν των Ηνωμένων Επαρχιών οδήγησε στην αναζωπύρωση της σύγκρουσης. Τελικά, ήδη από το 1646, οι δύο πλευρές ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για την υπογραφή συνθήκης ειρήνης, η οποία τελικά επιτεύχθηκε με την υπογραφή της συνθήκης του Μύνστερ στις 30 Ιανουαρίου 1648. Η συνθήκη τερμάτισε τον πόλεμο μεταξύ της Ισπανίας και των Ηνωμένων Επαρχιών, η ανεξαρτησία των οποίων αναγνωρίστηκε και επισήμως, καθώς έπαψαν πλέον να αποτελούν de jure μέρος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Τέλος, η Ισπανία συνέχισε να ασκεί κυριαρχία στις νότιες επαρχίες (σημερινό Βέλγιο και Λουξεμβούργο), στις οποίες το ρωμαιοκαθολικό στοιχείο υπερτερούσε.

1889: Το πρωί της 30ής Ιανουαρίου, στο χωριό Meyerling της Αυστρίας βρέθηκαν νεκροί μέσα στην εξοχική του κατοικία ο διάδοχος του θρόνου της Αυστροουγγαρίας, πρίγκιπας Ροδόλφος (1858-1889), και η ερωμένη του, Βαρόνη Μαρί Βετσέρα (1871-1889). Ο πρίγκιπας Ροδόλφος είχε φτάσει στην εξοχική του κατοικία την προηγούμενη ημέρα με σκοπό να πάει για κυνήγι. Το επόμενο πρωί τα μέλη της συνοδείας του επιχείρησαν να ξυπνήσουν το πρίγκιπα, με σκοπό να αναχωρήσουν για κυνήγι χωρίς να λάβουν καμία απάντηση. Τότε παραβίασαν την πόρτα του δωματίου του που ήταν κλειδωμένη και ανακάλυψαν το άψυχο σώμα του πρίγκιπα Ροδόλφου σε μία πολυθρόνα, ενώ λίγο πιο πέρα σε ένα κρεβάτι βρισκόταν και η νεκρή Βαρόνη. Η αρχική εντύπωση ήταν ότι ο πρίγκιπας είχε δηλητηριαστεί, αλλά σύντομα έγινε σαφές ότι κάτι τέτοιο δεν ίσχυε. Ο διάδοχος του θρόνου είχε αυτοκτονήσει, χρησιμοποιώντας το περίστροφό του, αφού πρώτα είχε σκοτώσει την ερωμένη του. Η επίσημη ανακοίνωση των ανακτόρων ανέφερε ότι ο θάνατος του διαδόχου προήλθε από ανεύρυσμα, αλλά η εκδοχή αυτή κατέρρευσε σύντομα όταν έγινε γνωστό ότι μαζί του βρέθηκε νεκρή και η ερωμένη του. Η έρευνα σχετικά με τις συνθήκες θανάτου του διαδόχου ολοκληρώθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα, έπειτα από εντολή του αυτοκράτορα, ενώ για να επιτρέψει η εκκλησία να ταφεί κανονικά ο πρίγκιπας, οι γιατροί δήλωσαν πως ο φόνος της ερωμένης του και η αυτοκτονία του έλαβαν χώρα σε στιγμή που βρισκόταν σε ψυχική ανισορροπία και συνεπώς δεν είχε τα λογικά του. Αργότερα ανακαλύφθηκαν γράμματα που είχαν αφήσει οι δύο εραστές προς τους οικείους τους, γνωστοποιώντας τους την πρόθεσή τους να αυτοκτονήσουν. Ανέφεραν πως δεν άντεχαν το γεγονός ότι δεν θα μπορούσαν να είναι μαζί στη ζωή, καθώς ο πρίγκιπας ήταν ήδη παντρεμένος, και επέλεξαν να δώσουν ένα τέλος. Παρόλα αυτά, το μυστήριο που περιβάλλει τον θάνατο του διαδόχου Ροδόλφου, μέχρι και σήμερα, έχει δώσει τροφή ώστε να δημιουργηθούν πολλές θεωρίες για το τι συνέβη πραγματικά. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως ο πρίγκιπας δολοφονήθηκε, καθώς δεν θεωρούνταν κατάλληλος για διάδοχος του θρόνου. Το πιο πιθανό είναι να μην μάθουμε ποτέ τι πραγματικά συνέβη.

1945: Το βράδυ της 30ής Ιανουαρίου το γερμανικό επιβατηγό πλοίο MV Wilhelm Gustloff βυθίζεται στη Βαλτική θάλασσα, ύστερα από επίθεση σοβιετικού υποβρυχίου. Τον Ιανουάριο του 1945 ο σοβιετικός στρατός είχε φτάσει στην Πολωνία και γι’ αυτόν τον λόγο οι Γερμανοί εκκένωναν μέσω θαλάσσης τα στρατεύματά τους και τους Γερμανούς πολίτες από την περιοχή της Ανατολικής Πρωσίας. Το πλοίο Wilhelm Gustloff, που πριν τον πόλεμο ήταν κρουαζιερόπλοιο, είχε επιταχθεί από το γερμανικό ναυτικό ως μεταγωγικό και στάλθηκε στο λιμάνι του Ντάντσιχ για να βοηθήσει στην εκκένωση. Το πλοίο αναχώρησε το μεσημέρι από το λιμάνι του Ντάντσιχ με προορισμό το λιμάνι του Κιέλου, μεταφέροντας περισσότερους από 10.000 πολίτες, στρατιώτες και πλήρωμα, αριθμό που ξεπερνούσε κατά πολύ τη χωρητικότητα του πλοίου. Κατά τις εννιά το βράδυ και ενώ έπλεε στη Βαλτική θάλασσα, εντοπίστηκε από το σοβιετικό υποβρύχιο S-13, το οποίο το έπληξε με τρεις τορπίλες, με αποτέλεσμα να βυθιστεί σε λιγότερο από μια ώρα. Σύντομα έφτασαν στο σημείο διάφορα πλοία του γερμανικού ναυτικού, τα οποία προσπάθησαν να περισυλλέξουν επιζώντες από τα παγωμένα νερά της Βαλτικής. Παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειές τους, κατάφεραν να περισυλλέξουν περίπου χίλιους επιζώντες, ενώ σχεδόν 9.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά πνίγηκαν στα παγωμένα νερά της Βαλτικής. Μέχρι και σήμερα η βύθιση του Wilhelm Gustloff παραμένει το ναυάγιο με τα περισσότερα θύματα στην παγκόσμια ιστορία.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Eighty Years’s War, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
• What was the Eighty Years’ War? The Dutch War of Independence explained, Dutchreview.com, διαθέσιμο εδώ
• Archduke Rudolf, crown prince of Austria, Britannica.com, διαθέσιμο εδώ
• CSI Mayerling- How did the crown prince really die?, Habsburger.net, διαθέσιμο εδώ
• Was what happened at Mayerling really a murder-suicide? Historyofyesterday.com, διαθέσιμο εδώ
• MV Wilhelm Gustloff, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
• The Deadliest Disaster at Sea Killed Thousands, Yet Its Story Is Little-Known. Why?, Smithsonian Magazine, διαθέσιμο εδώ
• Wilhelm Gustloff German ocean liner, Britannica.com, διαθέσιμο εδώ