Της Κατερίνας Κωνσταντοπούλου,
Οι αρχαίοι Έλληνες με τη λέξη «φιλία» εννοούσαν συχνά την αγάπη, και όχι τους επιδερμικούς, εικονικούς δεσμούς που βαφτίζουμε σήμερα «φιλικούς». Φιλίες όπως του Δάμωνα και του Φιντία μάς δίνουν τη δυνατότητα να προσπελάσουμε το απαύγασμα της ειλικρινούς φιλίας. Μίας φιλίας άδολης, διαυγούς, που αποτελεί πακτωλό αγάπης και τρυφερότητας.
«Φίλος», λοιπόν, αξίζει να καλείται -γιατί ο τίτλος του πραγματικού φίλου είναι τίτλος τιμητικός για την προσωπικότητα, το ήθος, την αξιοπρέπεια και την ψυχή του ατόμου- εκείνος που, παρότι φυσικά δεν μπορεί να εξαλείψει την οδύνη σου, θα παλέψει να την απαλύνει, εκείνος που θα μετατραπεί στο ψυχολογικό «δεκανίκι» σου και θα αποτελέσει το έρεισμά σου, για να αναστηλώσεις τη ζωή σου. Εκείνος ο οποίος, απαλλαγμένος από κτητικότητα, εγωισμό και φθόνο, θα ευχαριστηθεί με την επιτυχία σου και θα ευτυχήσει με τη χαρά σου. Δεν θα απαιτήσει την αποκλειστικότητα της αγάπης σου και θα γίνει ο οδοδείκτης σου, για να σε κατευθύνει προς την πεμπτουσία της ζωής. Προς το φως. Κι όλα αυτά, ανιδιοτελώς, αρκούμενος μόνο στο δώρο της φιλίας σου. Ουσιαστικά, ο ειλικρινής φίλος υπερβαίνει την ανθρώπινη φύση του, γιατί ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως ανταγωνιστικός, εγωπαθής, ατομιστής. Ο φίλος παραγκωνίζει το εγώ του και μοιράζει τη ζωή του στα δύο, δίνοντας το μεγαλύτερο κομμάτι της στο φίλο του.
Κι αν η ουσιαστική φιλία σπανίζει στις μέρες μας, αν η βαθιά επικοινωνιακή μέθεξη έχει καταλήξει «ακριβοθώρητη», αν φυτρώνουν διαρκώς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κίβδηλες φιλίες, αποπροσωποποιημένες -καθώς δε γνωρίζουμε το πραγματικό πρόσωπο του άλλου- είναι γιατί ο σημερινός άνθρωπος έχει επιτρέψει στη δίνη του καιρού μας να κατασπαράξει κάθε ανθρώπινη σχέση που δεν αποφέρει υλικό κέρδος. Δεν υπάρχει χρόνος για «χάσιμο» στις ψυχρές τσιμεντουπόλεις, όπου όλα τρέχουν με ασθματικούς ρυθμούς και όλοι τρέχουν κάπου βιαστικοί – πού άραγε; Η αποθέωση της ύλης και του χρήματος, η εμπορευματοποίηση της ανθρώπινης ύπαρξης και ψυχής κατακρεουργούν την ίδια τη φύση της φιλίας και απογυμνώνουν τον άνθρωπο από συναισθήματα, μετατρέποντάς τον σε ένα άδειο σώμα, που βρίθει όμως από εγωισμό.
Ο Αριστοτέλης, στο μνημειώδες έργο του, «Ηθικά Νικομάχεια», υμνεί τη φιλία ως υπέρτατο αγαθό και αδήριτη ανάγκη για τον άνθρωπο, που ως φύσει κοινωνικό ον, επιδιώκει την κοινωνική συνύπαρξη, ακόμα και ελλείψει ωφελιμιστικών κινήτρων και πρακτικής αναγκαιότητας. Γράφει ο Σταγειρίτης φιλόσοφος: «Πραγματικά, κανένας δε θα επέλεγε να ζει δίχως φίλους, κι ας είχε όλα τα υπόλοιπα αγαθά. Ακόμη και οι πλούσιοι άνθρωποι, όπως κι αυτοί που έχουν αξιώματα και εξουσία, έχουν -όλος ο κόσμος το πιστεύει- ιδιαίτερα μεγάλη ανάγκη από φίλους» (1155a 1, 3-6).
Στη σημερινή εποχή, την εποχή του ατομικισμού και της μοναξιάς, η πραγματική φιλία συνιστά ακόμα πιο σπάνιο -και συνεπώς πολύτιμο- αγαθό. «Ένα μοναδικό τριαντάφυλλο μπορεί να είναι ο κήπος μου… Ένας μοναδικός φίλος ο κόσμος μου», έγραψε ο Leo Buscaglia. Ας χτίσουμε, λοιπόν, με προσοχή, αγάπη και ενσυναίσθηση αυτόν τον κόσμο και ας φροντίσουμε να μη χαθεί στα δαιδαλώδη και απρόβλεπτα μονοπάτια της ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο Αριστοτέλης για τη φιλία, eranistis.net, διαθέσιμο εδώ
- Η ΦΙΛΙΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ, homouniversalisgr.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
