Του Θεοχάρη Κατσιούλα,
Οι συνεχείς μετακινήσεις των διάφορων πληθυσμιακών ομάδων αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό στην ιστορία του ανθρώπινου γένους σε όλα τα πλάτη της γης καθώς και στη χώρα μας. Κατά αυτόν τον τρόπο, έχει δημιουργηθεί μία κοινότητα με κύριο χαρακτηριστικό την πολυμορφία και πολυπολιτισμικότητα, η οποία εντάσσεται και στο πλαίσιο της σχολικής τάξης. Με τον ευρύ ορισμό της, η πολυπολιτισμικότητα ορίζεται ως η συνύπαρξη διάφορων κοινωνικών ομάδων με ξεχωριστά εθνικά και πολιτισμικά στοιχεία, η αμοιβαία αποδοχή της διαφορετικότητας, ο σεβασμός και η προαγωγή πολλαπλών πολιτισμών.
Η μάθηση και συνάμα η εκπαίδευση αποτελούν ένα σύνθετο εσωτερικό φαινόμενο το οποίο έχει μελετηθεί από διάφορους κλάδους της επιστήμης, όπως την Ψυχολογία, την Παιδαγωγική, την Ιατρική και θεωρείται µία διαδικασία η οποία δεν έχει ερμηνευτεί και κατανοηθεί πλήρως. Η μάθηση είναι άμεσα συνδεδεμένη µε τη διδασκαλία, η οποία παρέχει συστηματική βοήθεια στον μαθητή και τον καθιστά ικανό να προσαρμοστεί καλύτερα στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες ενός περιβάλλοντος, μαθησιακού ή όχι.
Όσον αφορά στις συνθήκες και προϋποθέσεις διδασκαλίας και μάθησης, τα στοιχεία τα οποία τις καθορίζουν δεν είναι άλλα από τις δασκαλομαθητικές και διαμαθητικές σχέσεις, την παροχή κινήτρων από τον εκπαιδευτικό, το πολυπολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητών, την υλικοτεχνική υποδομή, διαρρύθμιση και τη γενικότερη κουλτούρα της τάξης. Η σχολική κοινότητα διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στην ομαλή ένταξη των μεταναστών στην Ελλάδα, καθώς καλείται να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα των πολυπολιτισμικών κοινωνιών, προωθώντας την καλλιέργεια της ανεκτικότητας και της αποδοχής του οποιουδήποτε «διαφορετικού» και εξασφαλίζοντας την ισότητα στην εκπαίδευση.
Οι εκπαιδευτικοί αποτελούν σημαντικό πυλώνα για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού και την παροχή γνώσης γενικότερα. Σύμφωνα με τους Frostad και Flem (2008), ο εκπαιδευτικός «μπορεί να παρουσιάσει μία πιο ώριμη και μακροπρόθεσμη εικόνα των μαθητών». Παρατηρεί πρώτος τα κοινωνικά προβλήματα και τις δυσκολίες ενός μαθητή στο σχολικό περιβάλλον και επομένως είτε το βοηθά είτε το αγνοεί σε κάποιες περιπτώσεις. Αναφορικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των παιδιών από μεταναστευτικές ομάδες, θα λέγαμε πως οι απόψεις διίστανται καθώς από τη μία πλευρά υπάρχουν τοποθετήσεις για θετική αντιμετώπιση και προσπάθεια του εκπαιδευτικού για ομαλή ένταξη των παιδιών αυτών μέσα στη σχολική τάξη, ενώ από την άλλη, κάποιοι εκπαιδευτικοί δεν συμμερίζονται την ύπαρξή τους, για διάφορους λόγους, αγνοώντας έτσι τις δυσκολίες και τα προβλήματά τους. Αρκετοί υποστηρίζουν πως γίνονται προσπάθειες προκειμένου αυτά τα άτομα να γίνουν αποδεκτά από το κοινωνικό σύνολο και να ενταχθούν σε αυτό. Είναι φανερό ότι η πολυπολιτισμικότητα στα σχολεία είναι πλέον μία πραγματικότητα με ραγδαίους ρυθμούς εξέλιξης.
Με βάση το κομμάτι των μαθητικών διαπροσωπικών σχέσεων, οι σχέσεις μεταξύ των μελών της σχολικής τάξης θα πρέπει να είναι έντονα εμποτισμένες με συναισθηματικά και αξιακά στοιχεία διότι αποτελούν τόσο μήτρα σύλληψης και ανάπτυξης του κοινωνικού ανθρώπου και των κοινωνικών θεσμών όσο και πλαίσιο εξάσκησης κοινωνικών δεξιοτήτων. Παρατηρείται, θα λέγαμε, σε ορισμένες περιπτώσεις μια δυσκολία στην οικοδόμηση σχέσεων ανάμεσα στους μαθητές καθώς στοιχεία δείχνουν ότι σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά από διάφορες πολιτισμικές ομάδες απορρίπτονται και νιώθουν απομονωμένα κοινωνικά με συνέπεια την αρνητική σχολική επίδοσή τους.
Γενικότερα, έχει υιοθετηθεί η άποψη πως η συνύπαρξη όλων των παιδιών καλλιεργεί σημαντικά οφέλη από την κοινωνική τους επαφή όπως η μάθηση νέων δεξιοτήτων, η αποδοχή και ο σεβασμός της διαφορετικότητας, η αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, η ωριμότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι μαθητές είναι σε θέση να κατανοήσουν την ατομικότητα και την ιδιαιτερότητα του άλλου και γίνονται πιο ανεκτικοί προς το διαφορετικό. Η σχολική κοινότητα έχει χρέος της να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των διαφορετικών μαθητών και να τους ενθαρρύνει έτσι ώστε να αποκτήσουν βαθύτερη αντίληψη του εαυτού τους και των άλλων καθώς επίσης να σέβονται και να εκτιμούν τις απόψεις που διαφέρουν από τις δικές τους. Σε μία σύγχρονη κοινωνία που προοδεύει και στρέφεται προς το μέλλον δεν είναι αποδεκτός ο σχηματισμός κοινωνικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων, καθώς κερδίζει έδαφος η έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα, προωθώντας την κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ των λαών.
Η νέα πολυπολιτισμική πραγματικότητα βοηθά την ανθρωπότητα στο να καταπολεμήσει κάθε μορφή προκαταλήψεων, ρατσισμού και φανατισμού προάγοντας την αλληλεγγύη, τον αλληλοσεβασμό και την ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των λαών. Σε δεύτερη μοίρα αναπτύσσεται η ενσυναίσθηση, δηλαδή η κατανόηση της διαφορετικότητας. Οι διαπολιτισμικές δράσεις στο χώρο της σχολικής κοινότητας έχουν ως στόχο τους την προαγωγή της αυτοεκτίμησης του «διαφορετικού» και την αναγνώριση του σεβασμού των δικαιωμάτων τους. Στο κομμάτι διαμόρφωσης των κοινωνικών στερεοτύπων ενός μαθητή, μερίδιο ευθύνης έχουν και οι γονείς οι οποίοι συμβάλουν με τον τρόπο τους στο μετασχηματισμό της σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Καλό είναι ο κάθε γονέας να μην στοιχειώνεται από προκαταλήψεις και ρατσιστικά στερεότυπα αλλά να βοηθά και το παιδί του να απελευθερωθεί από αυτά. Κατά αυτό τον τρόπο, θα είμαστε ικανοί να δημιουργήσουμε ένα υγιές, και χωρίς φυλετικούς αποκλεισμούς, κοινωνικό περιβάλλον το οποίο θα δρα προς όφελος όλων των πολιτών του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πολυπολιτισμικότητα και σχολική τάξη, citykidsguide.com, διαθέσιμο εδώ
- Ματσαγγούρας, Η. (2006). Η σχολική τάξη: Χώρος, Ομάδα, Πειθαρχία, Μέθοδος. Αθήνα: Γρηγόρης
