Του Θανάση Κουκόπουλου,
«Θέλω να παραμείνω ένα αιώνιο αίνιγμα τόσο για τον εαυτό μου, όσο και για τους άλλους». Αυτά τα λόγια του ίδιου του «Kini», όπως είναι το παρατσούκλι του Βαυαρού βασιλιά Λουδοβίκου Β΄, περιγράφουν με τον πιο εμφατικό και κατηγορηματικό τρόπο, τόσο την προσωπικότητά του αυτή καθαυτή όσο και τη ζωή και την κληρονομιά του. Όσο μισήθηκε από τους υπηκόους του, όταν βρισκόταν ακόμα στη ζωή, άλλο τόσο αγαπήθηκε από τους μεταγενέστερους.
Ο Λουδοβίκος γεννήθηκε στις 25 Αυγούστου 1845, στο ανάκτορο των Νυμφών (Schloss Nymphenburg), θερινή κατοικία της βασιλικής βαυαρικής οικογένειας των Wittelsbach στο Μόναχο. Πατέρας του ήταν ο βασιλιάς Μαξιμιλιανός Β΄, μητέρα του η Μαρία της Πρωσίας και θείος του ο βασιλιάς της Ελλάδας Όθωνας. «Στον Λουδοβίκο άρεζε να φοράει κοστούμια, χαιρόταν με τις θεατρικές παραστάσεις, αγαπούσε τους πίνακες και δώριζε με ευχαρίστηση πράγματα από την περιουσία του», θα σημειώσει η μητέρα του. Μεγαλώνοντας σε ένα περιβάλλον χλιδής, ήταν επόμενο ο Λουδοβίκος Φρειδερίκος Όθων Γουλιέλμος, όπως ήταν το πλήρες όνομα του πρίγκιπα και μετέπειτα διαδόχου, να «εθιστεί» στις απολαύσεις. Ήταν ιδιόρρυθμος, εσωστρεφής, ενώ του άρεσαν πολύ και οι νυχτερινές εξορμήσεις
Καθοριστικές για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του ήταν και οι στιγμές που πέρασε στο κάστρο Hohenschwangau, με φόντο το μαγευτικό τοπίο των Άλπεων. Το κάστρο αυτό ήταν κατάγραφο από τοιχογραφίες εμπνεόμενες από τη Γερμανική Μυθολογία. Φύση και μυθολογία θα εξήπταν τη φαντασία του Λουδοβίκου και θα τροφοδοτούσαν, με ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον, την αγάπη του για την τέχνη. Η φιλία του με τον διάσημο μουσικοσυνθέτη Richard Wagner ήταν παροιμιώδης. Ο «Kini» εμφάνιζε ομοφυλοφιλικές τάσεις, αλλά προσπαθούσε να μην τις εκδηλώσει, επειδή ήταν πιστός καθολικός, αν και αργότερα θα συνήπτε σχέσεις με άνδρες. Δεν συμπαθούσε καθόλου το γυναικείο φύλο, ενώ αρραβωνιάστηκε το 1867, μόνο και μόνο για να αποκτήσει διάδοχο, αλλά λίγο καιρό αργότερα ματαίωσε τα σχέδια για γάμο.
Το 1864 ανέβηκε στον βαυαρικό θρόνο διαδεχόμενος τον πατέρα του, μόλις σε ηλικία 19 ετών. Εννιά χρόνια αργότερα, σε μία ανασκόπηση της πορείας του θα έγραφε κάτι που πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη, όσον αφορά την κατανόηση της προσωπικότητάς του: «Έγινα πολύ νωρίς βασιλιάς. Δεν έμαθα αρκετά πράγματα. Είχα ξεκινήσει τόσο ωραία να μαθαίνω κρατικό δίκαιο. Ξαφνικά αποσπάστηκα από τη θέση μου και τοποθετήθηκα στον θρόνο. Τώρα προσπαθώ ακόμα να μάθω…». Αυτή η βαρυθυμία του νέου μονάρχη εξηγεί σε πολύ μεγάλο βαθμό τις εκκεντρικές τάσεις που εκδηλώθηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του.
Ο «Kini» δεν έχει να επιδείξει κάτι σημαντικό στον τομέα της πολιτικής, τον οποίο ούτως ή άλλως αποστρεφόταν. To 1866 στον λεγόμενο «Γερμανικό Πόλεμο» η Πρωσία νίκησε τις συνασπισμένες δυνάμεις των Αυστριακών και των Βαυαρών, με τους τελευταίους να καθίστανται ουσιαστικά «υποτελείς» της Πρωσίας. Όταν δε η Βαυαρία αναγκάστηκε να προσαρτηθεί το 1871 στο ενιαίο γερμανικό κράτος, ο βασιλιάς απέκτησε έναν διακοσμητικό ρόλο. Έτσι, ο Λουδοβίκος διέθετε άπλετο χρόνο, ώστε να ασχοληθεί με τα πραγματικά ενδιαφέροντά του.
Η φιλία του με τον Wagner τον οδήγησε στην οικοδόμηση ενός θεάτρου, προοριζόμενου αποκλειστικά για την ανάδειξη του έργου του, στην κωμόπολη Bayreuth της βορειοανατολικής Βαυαρίας. Χάρη σε αυτόν τον μαικήνα, το κοινό του Μονάχου εξοικειώθηκε και με έργα διάσημων Γερμανών και ξένων συγγραφέων, όπως του Shakespeare και του Schiller. Ο ίδιος πάντως στο διάστημα 1872-1885 ανέβασε 209 παραστάσεις με θεατές τον ίδιο και άτομα του στενού του περιβάλλοντος!
Όσον αφορά την οικονομική του πολιτική, χρηματοδοτούσε τα φιλόδοξα σχέδιά του από το βασιλικό ταμείο, το οποίο από το 1834 είχε διαχωριστεί από τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα έσοδα προέρχονταν φυσικά από τη βασιλική περιουσία. Από αυτήν χρηματοδοτούσε επιπλέον το προσωπικό της αυλής, αλλά και την αυλική χορωδία. Πάντως, εξαιτίας όλων των παραπάνω, ο Λουδοβίκος υπερχρεώθηκε, με το ποσό να φτάνει το 1884 τα 7.500.000 μάρκα! Έτσι, αναγκάστηκε να δανειστεί από τράπεζες, εξοργίζοντας ακόμη περισσότερο πολιτικούς και κοινωνία.
Ο τομέας, στον οποίο όμως ο Λουδοβίκος, κατά την άποψή μου, πραγματικά μεγαλούργησε ήταν η αρχιτεκτονική. Βέβαια και σε αυτή την περίπτωση ξεπέρασε τα όρια, καθώς δεν προλάβαινε να τελειώσει το ένα κάστρο, ενώ ξεκινούσε τα σχέδια για το επόμενο! Από τη μια απασχολούσε το εργατικό δυναμικό της επαρχίας, από την άλλη, όμως, ο υπέρμετρος πλούτος προκαλούσε το κοινό αίσθημα. Πάντως από αισθητικής πλευράς τα ανάκτορα και τα κάστρα του είναι αριστουργήματα, που γοητεύουν και προσελκύουν μέχρι σήμερα επισκέπτες από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Ακολουθώντας το πνεύμα του ρομαντισμού και του ιστορικισμού του 19ου αιώνα, τα συγκροτήματα του Λουδοβίκου ενσάρκωναν ένα πνεύμα «αγνής» επιστροφής στο παρελθόν.
Πολύ σημαντικό είναι το συγκρότημα του Linderhof στη νότια Βαυαρία, το οποίο είχε κατασκευαστεί μέχρι το 1878 στη θέση ενός μικρού ξύλινου περιπτέρου που κληροδότησε στον γιο του ο Μαξιμιλιανός Β΄. Ο «Kini» οικοδόμησε ένα μικρό λίθινο ανάκτορο σε στιλ νεο-ροκοκό, αναβιώνοντας την αρχιτεκτονική της εποχής του Γάλλου Βασιλιά Λουδοβίκου ΙΕ΄. Εξαιρετικοί είναι και οι κήποι του διαμορφωμένοι επίσης, σε γαλλικό ύφος. Κοντά σε αυτό το ανάκτορο υπάρχει ένα τεχνητό σπήλαιο με βραχογραφίες, όπου ο Λουδοβίκος συνήθιζε να περνάει τον χρόνο του ταΐζοντας κύκνους, ενώ η χρυσή βάρκα του ταλαντευόταν πάνω σε τεχνητά κύματα. Επίσης σε μικρή απόσταση κατασκεύασε και ένα περίπτερο σε περίτεχνο μαυριτανικό στιλ, καθώς και ένα μαροκινό μέγαρο.
Άλλο σημαντικό ανάκτορο είναι αυτό του Herrenchiemsee, το οποίο αποτελεί μία μικρογραφία των περίφημων Βερσαλλιών, αν και παρέμεινε ημιτελές. Βρίσκεται σε ένα από τα τέσσερα νησιά της λίμνης Chiemsee. Ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1878, ενώ το πρότυπο στη Γαλλία μελετήθηκε με ακρίβεια. Εδώ, ο Λουδοβίκος κατάφερε να μείνει για λίγο καιρό το 1885. Εντυπωσιάζει η αίθουσα των κατόπτρων.
Το πιο σπουδαίο και διάσημο επίτευγμα του Λουδοβίκου, όμως, είναι αναμφισβήτητα το παραμυθένιο κάστρο του Neuschwanstein, το οποίο μάλιστα αποτέλεσε και πηγή έμπνευσης για τον διάσημο δημιουργό κινουμένων σχεδίων Walt Disney. Πρόκειται για την τέλεια αποτύπωση της οπτικής γωνίας, από την οποία οι άνθρωποι του 19ου αιώνα προσέγγιζαν τον Μεσαίωνα. Το κάστρο έχει να επιδείξει στοιχεία γοτθικής και βυζαντινής τέχνης. Καθηλωτική είναι η αίθουσα του θρόνου, για την κατασκευή της οποίας οι σχεδιαστές εμπνεύστηκαν ολοφάνερα από την Αγία Σοφία. Αξίζει να σημειωθεί πως ο Λουδοβίκος σχεδίαζε να κατασκευάσει κι ένα παλάτι βασισμένο σχεδόν εξ ολοκλήρου στη βυζαντινή αρχιτεκτονική, αλλά κι ένα «δίδυμο» του Neuschwanstein, εξ ολοκλήρου νεο-γοτθικό.
Όλα τα παραπάνω δημιούργησαν μία εχθρική ατμόσφαιρα απέναντι στον Λουδοβίκο. Έτσι, οι αντίπαλοί του αποφάσισαν να αναλάβουν δράση. Επιστρατεύοντας έναν έμπιστό τους ψυχίατρο, τον Bernhard von Gudden, ανακρίνοντας απλά και μόνο άτομα που είχαν έρθει σε επαφή μαζί του και χωρίς να εξετάσουν τον ίδιο, εξέδωσαν ψυχιατρική γνωμάτευση, σύμφωνα με την οποία ο Λουδοβίκος είχε χάσει εντελώς τα λογικά του, τον καθαίρεσαν και τον μετέφεραν σε ένα ανάκτορο δίπλα από τη λίμνη Starnberg, λίγο νοτιοδυτικότερα του Μονάχου στις 12 Ιουνίου 1886. Την επομένη βρέθηκε νεκρός στη λίμνη. Οι συνθήκες, κάτω από τις οποίες πέθανε, αν και δεν έχουν εξακριβωθεί, οδηγούν κατά τη γνώμη μου με βεβαιότητα στο συμπέρασμα ότι πίσω από τον θάνατό του κρύβονται οι αντίπαλοί του. Η σορός του έφερε τραύματα στο κεφάλι και ίχνη στραγγαλισμού στον λαιμό, ενώ στον απογευματινό του περίπατο πριν συμβεί το μοιραίο, ο Λουδοβίκος συνοδευόταν από τον von Gudden. Ο ιδιόρρυθμος αυτός μονάρχης ενταφιάστηκε στην εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο κέντρο του Μονάχου.
Αναμφισβήτητα, ο Λουδοβίκος Β΄ της Βαυαρίας δεν ήταν και ο πιο φυσιολογικός ηγέτης. Η συμπεριφορά του πρέπει σαφέστατα να αποδοθεί στις ιδιαιτερότητες της παιδικής του ηλικίας και στο γεγονός, ότι δεν ήταν εκ φύσεως ή λόγω ιδιοσυγκρασίας προορισμένος να γίνει ηγεμόνας. Επί της βασιλείας του τόσο εξαιτίας του εαυτού του, όσο και λόγω των ευρύτερων ιστορικών συνθηκών και εξελίξεων ξεκίνησε η παρακμή του οίκου των Wittelsbach, η οριστική πτώση του οποίου θα πραγματοποιηθεί το 1918. Πάντως, ο Λουδοβίκος κόσμησε τη Βαυαρία με έκπαγλα μνημεία αρχιτεκτονικής και τέχνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Häfner, H. και Sommer, F. (2011) «War das psychiatrische Gutachten B. von Guddens über König
Ludwig II. von Bayern korrekt?», Nervenarzt (82). Διαθέσιμο εδώ - Μουρέλος, Ιωάννης (2020), «Ανάκτορα και πύργοι του Λουδοβίκου Β΄ της Βαυαρίας», Clio Turbata. Διαθέσιμο εδώ
- Pasieczny, Robert και Szatanska, Dorota (2005), «Μόναχο και Βαυαρικές Άλπεις», Σειρά Οδηγοί του Κόσμου, μτφ. Μπαριάμη, Πολυμένη, Αθήνα: Εκδ. Explorer.
- neuschwanstein.de, König Ludwig II. von Bayern. Διαθέσιμο εδώ
