Της Βασιλικής Βλαχογιάννη,
Η Ελληνική Μυθολογία είναι γεμάτη από μύθους που προσομοιάζουν καθημερινές ανθρώπινες συμπεριφορές, άλλοτε πιο γενναίες και αξιοθαύμαστες σκιαγραφώντας ήρωες, και άλλοτε αμφιλεγόμενες και κατακριτέες από τους Θεούς, οι οποίες τελικά καταδικάζονται σε παραδειγματική τιμωρία. Η ιστορία του Σίσυφου, αν θέλαμε να την τοποθετήσουμε σε μία εκ των δύο κατηγοριών, αναμφίβολα θα τοποθετούνταν στη δεύτερη, μιας και καταδικάστηκε από τον Δία σε ένα τρομερό βασανιστήριο.
Ο Σίσυφος ήταν γιος του Αιόλου και βασίλευε στην Κόρινθο, η οποία τα πρώτα χρόνια ονομαζόταν Έφυρα. Γυναίκα του υπήρξε η Μερόπη, μία από τις κόρες του Άτλαντα. Η ζωή του Σίσυφου δεν είναι γεμάτη από περιπέτειες, άθλους και νικηφόρες εκστρατείες, αλλά από έξυπνα τεχνάσματα και την ικανότητά του να ξεγελά τους θεούς του Κάτω Κόσμου, κάτι που κατάφερε όχι μία, αλλά δύο φορές.
Λίγο πριν αρχίσει την αναμέτρηση με τους θεούς, ήρθε αντιμέτωπος με τον Αυτόλυκο. Ο Αυτόλυκος ήταν γιος του Ερμή και της Χιόνης, ζούσε στον Παρνασσό και είχε το χάρισμα να μεταμορφώνει οτιδήποτε ήθελε. Με αυτόν τον τρόπο, κατάφερνε να αποσπά τα κοπάδια από γειτονικά βοσκοτόπια, να μεταμορφώνει τα ζώα και να τα προσαρτά στο κοπάδι του. Όταν κάποιος από αυτούς, που έχαναν τα ζώα, έψαχνε απαντήσεις στον Αυτόλυκο, ο ίδιος τούς αντιμετώπιζε με συμπόνια, ορκιζόμενος πως δεν είναι ο υπαίτιος. Μάλιστα, ως ένδειξη της αδιαμφισβήτητης αθωότητάς του, τους επέτρεπε να ψάξουν όλο το κοπάδι του για τα χαμένα ζώα τους, γεγονός που φυσικά είχε μηδενικό αποτέλεσμα, μιας και τα είχε μεταμορφώσει, είτε αλλάζοντας το χρώμα τους είτε προσθέτοντας ή αφαιρώντας κέρατα.
Όταν όμως ο Σίσυφος αντιλήφθηκε ότι άρχισε να έχει απώλειες σε ζώα και εντόπισε να αυξάνονται του Αυτόλυκου, αποφάσισε λοιπόν, στις οπλές των ζώων του, να χαράξει το μονόγραμμά του έτσι ώστε, όταν βρεθεί ενώπιον του Αυτόλυκου, να αποδείξει την ενοχή του. Με αυτά και μ’ αυτά λοιπόν, όταν ο ανίδεος Αυτόλυκος τον οδηγούσε στο κοπάδι του, σίγουρος ότι ο Σίσυφος θα ήταν ανίκανος να βρει τα χαμένα ζώα, αιφνιδιάστηκε όταν τα κατάφερε σηκώνοντας τις οπλές των ζώων, αναγκάζοντας τον πρώτο να ομολογήσει το τέχνασμά του.
Αργότερα στη ζωή του ο Σίσυφος, εκμεταλλευόμενος μια πληροφορία που είχε στη διάθεση του, κατάφερε να αποσπάσει από τον Ασωπό, τον θεό των ποταμών, μια πηγή εν ονόματι Πειρήνη, που ανέβλυζε από τον Ακροκόρινθο. Όταν ο Ασωπός πραγματοποίησε την ευχή του, ο Σίσυφος τού αποκάλυψε ότι την κόρη του την Αίγινα, την είχε απαγάγει ο Δίας έχοντας πάρει τη μορφή αετού. Για να εκδικηθεί τον θνητό που ανακατεύτηκε στις θεϊκές του υποθέσεις, ο Δίας ζήτησε από τον Πλούτωνα να στείλει τον Θάνατο στο Σίσυφο και να τον οδηγήσει στον Κάτω Κόσμο.
Αντίθετα, με τις προσδοκίες του Δία για τιμωρία του Σίσυφου, ο τελευταίος με τέχνασμα, ρωτώντας αναφορικά με τον τρόπο λειτουργίας των αλυσίδων, κατάφερε να ξεγελάσει και να αλυσοδέσει τον Θάνατο οδηγώντας σε μια εποχή όπου κανείς δεν πέθαινε πλέον στη Γη. Ο Άρης, εξοργισμένος που πλέον δεν υπήρχαν νεκροί στους πολέμους, αποφασίζει να ελευθερώσει τον Θάνατο για να ξαναγίνουν οι πόλεμοι διασκεδαστικοί.
Ο Θάνατος, ως πρωταρχικό του στόχο απευθείας μετά την απελευθέρωσή του, έθεσε τον Σίσυφο. Ο Σίσυφος, υποθέτοντας σωστά για τη βούληση του Θανάτου, διέταξε τη γυναίκα του Μερόπη να μην ακολουθήσει τις εθιμοτυπίες σχετικά με τον ενταφιασμό των νεκρών μετά τον θάνατό του. Με αυτή την πρόφαση, ότι δεν τιμήθηκε από τη γυναίκα του, ζήτησε από την Περσεφόνη, τη βασίλισσα του Άδη, να του επιτρέψει να γυρίσει στον Πάνω Κόσμο για να τιμωρήσει τη γυναίκα του, που τον άφησε άταφο και να επιστρέψει. Με αυτό το τέχνασμα, κατάφερε να πείσει την Περσεφόνη να του επιτρέψει την επιστροφή για να διευθετήσει τις εκκρεμότητές του. Ο Σίσυφος, όμως, καταχράστηκε τη χάρη που έλαβε από την Περσεφόνη και δεν ξαναγύρισε στον Άδη, παρά μόνο στα βαθιά γεράματα. Ευτυχισμένος που κατάφερε να ξεγελάσει τους θεούς και να ζήσει παραπάνω χρόνια, ο Σίσυφος μεταφέρθηκε στον Άδη, μη γνωρίζοντας όμως τι τον περίμενε. Ο Δίας, φανερά εξοργισμένος από την ανυπακοή του και την αμφισβήτηση προς αυτούς, αποφάσισε να τον τιμωρήσει παραδειγματικά: ο Σίσυφος καταδικάστηκε στο να σπρώχνει έναν πελώριο βράχο προς την κορυφή ενός λόφου και, λίγο πριν καταφέρει να τη φτάσει, να κυλά στην αφετηρία της διαδρομής και να πρέπει να ξεκινήσει ξανά και ξανά και ξανά.
Σε μια σύγχρονη εκδοχή, το αιώνιο μαρτύριο του Σίσυφου παρομοιάζεται από τον Αλμπέρ Καμύ, έναν από τους δημοφιλέστερους φιλοσόφους του 20ου αιώνα, με τον σύγχρονο εργάτη, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να επαναλαμβάνει κάθε μέρα την ίδια δουλειά, με τη συνειδητοποίηση της καταδίκης του να είναι αυτή που την κάνει τραγική, τόσο για τον σύγχρονο άνθρωπο όσο και για τον Σίσυφο. Για να το πω πιο απλά, η γνώση της αέναης επανάληψης της τιμωρίας και της κοπιαστικής εργασίας είναι το μεγαλύτερο μαρτύριο του ανθρώπου. Παρόλα αυτά, ο Καμύ θεωρεί ότι πρέπει να φανταζόμαστε τον Σίσυφο ευτυχισμένο γιατί «ο αγώνας και μόνο προς την κορυφή αρκεί για να γεμίσει μια καρδιά».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κακριδής, Ι. Θ. (1986), Ελληνική Μυθολογία: Οι Ήρωες, τομ. Γ΄, Αθήνα: Εκδ. Αθηνών
- Καμύ, Αλμπέρ (1957), Ο Μύθος του Σίσυφου: Δοκίμιο για το Παράλογο, Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτης
