Της Ευαγγελίας Κουκουμτζή,
Πολυπληθείς είναι οι περιπτώσεις που ένας εγκληματίας δεν τελεί ένα και μοναδικό έγκλημα, με την έννοια ότι ενδέχεται να προσβάλλει ταυτοχρόνως ή και διαδοχικά περισσότερα έννομα αγαθά, με αποτέλεσμα να θεμελιώνονται περισσότερες εγκληματικές πράξεις στο πρόσωπό του. Κάθε προσβολή ενός εννόμου αγαθού ισοδυναμεί με την επιβολή μιας ποινής που τυποποιείται κάθε φορά από τον νομοθέτη, συνεπώς, αναλογικά, όταν διαπράττονται περισσότερα εγκλήματα, εύλογο είναι ο δράστης να απειλείται να τιμωρηθεί αντίστοιχα με περισσότερες ποινές. Σε αυτήν την περίπτωση ανακύπτει το ζήτημα της επιμέτρησης των συρρεόντων εγκλημάτων και γεννάται το ερώτημα: με ποιον τρόπο θα εκτιθούν οι περισσότερες ποινές από τον θύτη, ώστε να αποφέρουν αποτελέσματα και να λειτουργήσουν με βάση τον σκοπό που επιβλήθηκαν;
Την απάντηση στο παραπάνω φλέγον ερώτημα δίνουν τέσσερα συστήματα, με το κάθε ένα από αυτά να διαθέτει τους δικούς του θεωρητικούς άξονες.
Το σύστημα της αριθμητικής σωρεύσεως των ποινών
Η λογική του συστήματος αυτού βασίζεται στο γεγονός ότι για κάθε έγκλημα επιβάλλεται μια ποινή (tot poenae, quod delicta) και, εφόσον επιβάλλονται περισσότερες ποινές, εκτίεται ολόκληρη η μία ποινή και έπειτα ακολουθεί η έκτιση των υπολοίπων.
Το «μελανό» σημείο, όμως, του συστήματος αυτού είναι ότι, αν και καθιστά επιτρεπτή την αυτοτέλεια της κάθε ποινής, τείνει να οδηγεί σε άθροισμα ποινών που, σε ορισμένες περιπτώσεις, η έκτιση της κάθε μίας από αυτές φτάνει ή και ξεπερνά το ηλικιακό όριο που ζει ένας άνθρωπος, ώστε να μη λειτουργεί αποτελεσματικά από ειδικοπροληπτική άποψη.
Κάποιες από τις περιπτώσεις που ισχύουν στον δικό μας ΠΚ:
- Συρροή περισσότερων ποινών ισόβιας καθείρξεως ή μία από αυτές να συνιστά στερητική της ελευθερίας ποινή.
- Συρροή στερητικής της ελευθερίας ποινή με χρηματική ποινή.
- Άρση υπό όρο αναστολής λόγω τελέσεως στον χρόνο της δοκιμασίας κακουργήματος ή πλημμελήματος.
- Απόδραση κρατουμένου.
Το σύστημα της ενιαίας ποινής
Σε αντίθεση με το παραπάνω σύστημα, εδώ δεν επιβάλλεται αναλογικά κάθε ποινή ξεχωριστά για κάθε τελεσθέν έγκλημα, αλλά επιβάλλεται στον δράστη μια ενιαία ποινή. Στην ουσία, τα περισσότερα τελεσθέντα εγκλήματα εδώ συρρέουν «υποθετικά», αφού δεν πραγματοποιείται επιμέτρηση του καθενός από αυτά. Το σύστημα αυτό ικανοποιεί μεν το ειδικοπροληπτικό, ωστόσο, χωλαίνει λειτουρικά όσον αφορά την ανταπόδοση, δηλαδή, αδυνατεί να λειτουργήσει η κάθε επιβληθείσα ποινή ως απάντηση-ανταπόδοση στην προσβολή του εννόμου αγαθού, αφού επιβάλλεται, ακριβώς, μια ενιαία ποινή.
Εφαρμόζεται δυνητικά στην περίπτωση που υφίσταται κατ’ εξακολούθηση έγκλημα (98 ΠΚ).
Το σύστημα της συγχωνεύσεως/απορροφήσεως
Με βάση το σύστημα αυτό, η ποινή που απειλείται για το βαρύτερο διαπραχθέν αδίκημα απορροφά τις ποινές που απειλούνται για τα υπόλοιπα αδικήματα, τα οποία λαμβάνονται υπόψη ως επιβαρυντικές περιστάσεις του πρώτου αδικήματος (poena major absorbet minorem). Αν και με μια πρώτη ματιά κανείς θεωρεί ότι υφίσταται η αυτοτέλεια της κάθε ποινής, αυτό δεν ισχύει στην πραγματικότητα, γιατί αυτή αναιρείται μετά από την απορρόφηση των ποινών και δεν προσδιορίζεται η συμμετοχή της κάθε επιμέρους ποινής στη διαμόρφωση της τελικής ποινής.
Δεν εφαρμόζεται πλέον ούτε υφίσταται ως σύστημα στον νέο ΠΚ, στο προηγούμενο δίκαιο ήταν το τότε ισχύον 109 ΠΚ.
Το σύστημα της συνολικής ποινής
Το σύστημα αυτό κρίνεται το ιδανικότερο και ορθότερο συγκριτικά με τα προηγούμενα, καθώς διατηρείται η αυτοτέλεια της κάθε ποινής ξεχωριστά και, επιπλέον, η τελική ποινή που διαμορφώνεται καθίσταται εφικτό να εκτιθεί από το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται. Αυτό το σύστημα ναι μεν επιτάσσει την επιβολή ποινής ξεχωριστά για κάθε εγκληματική πράξη, αλλά εν συνεχεία πραγματοποιείται επαύξηση της βαρύτερης ποινής με την προσθήκη μέρους κάθε μιας από τις περισσότερες συρρέουσες ποινές.
Υιοθετείται από τον ΠΚ σε περιπτώσεις, όπου συρρέουν στερητικές της ελευθερίας ποινές και χρηματικές ποινές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ποινολογία Λ. Μαργαρίτης, Ν. Παρασκευόπουλος, Γ. Νούσκαλης, Νομική Βιβλιοθήκη
