Της Αννίτας Ελισσαίου,
Τον Ιούνιο του 2021, μεγάλη εντύπωση είχε προκαλέσει στο ευρύτερο κοινό της Νιγηρίας η απαγόρευση της χρήσης της πασίγνωστης πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης Twitter, μετά από μια αντιπαράθεση με την κυβέρνηση. Αφορμή υπήρξε η αφαίρεση μιας δημοσίευσης του Προέδρου της χώρας Muhammadu Buhari, η οποία βρέθηκε ότι παραβίαζε τους κανόνες της ιστοσελίδας για τη ρητορική μίσους. Τώρα, το Twitter επιστρέφει στη χώρα, αλλά πολλοί υποψιάζονται ότι δεν θα είναι το ίδιο.
Στη διάρκεια μιας περιόδου ταραχών και εντάσεων στα νοτιοανατολικά της Νιγηρίας, όπου διαμαρτυρόμενοι πολίτες προκάλεσαν ζημιές σε δημόσια περιουσία, ο Buhari έκανε μια ανάρτηση μέσω του Twitter, με την οποία απείλησε να τιμωρήσει τους οπαδούς αποσχιστικών κινημάτων «στη γλώσσα που καταλαβαίνουν». Ο Πρόεδρος έκανε αναφορά στον εμφύλιο πόλεμο της Μπιάφρα, πολιτείας στα νοτιοανατολικά της χώρας που προσπάθησε στο παρελθόν να αποσχισθεί από την υπόλοιπη Νιγηρία. Έχοντας στην πλειοψηφία της πληθυσμό από τη φυλή των Igbo, η Μπιάφρα αποτέλεσε το επίκεντρο του πολέμου που κόστισε τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως αμάχους. Οι κτηνωδίες του νιγηριανού στρατού σόκαραν τη διεθνή κοινότητα: βασανιστήρια, κακοποιήσεις, άθλιες συνθήκες διαβίωσης σε βίαια στρατόπεδα συγκέντρωσης. Με τη λήξη των εχθροπραξιών, τα εγκλήματα πολέμου και οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν σε μεγάλο βαθμό δεν αναγνωρίστηκαν από την κεντρική κυβέρνηση, με τα θύματα των βιαιοτήτων να μη λαμβάνουν ποτέ δικαίωση.
Το γεγονός ότι ο Buhari, ο οποίος εκτελούσε χρέη ταγματάρχη του νιγηριανού στρατού στη διάρκεια του πολέμου, συνέδεσε τις αναταραχές σε εκείνες τις περιοχές με τον εμφύλιο πόλεμο προκάλεσε -όπως ήταν αναμενόμενο- την οργή του λαού. Η δημοσίευση του Προέδρου βρέθηκε προκλητική από το Twitter, το οποίο τη διέγραψε, με αποτέλεσμα την ανακοίνωση της απαγόρευσης του συγκεκριμένου μέσου σε όλη τη χώρα, δύο μέρες αργότερα. Η κίνηση αυτή επέφερε την έντονη αντίδραση των πολιτών, ειδικά της νεότερης γενιάς, με καταγγελίες εναντίον της κυβέρνησης για προσπάθεια άμεσης επιβολής περιορισμών στην ελευθερία του λόγου. Για ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού, το Twitter αποτελούσε το κυριότερο μέσο συμμετοχής στον δημόσιο διάλογο, ενώ πολλοί βασίζονταν στην πλατφόρμα για την προώθηση των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων. Έναν χρόνο νωρίτερα, το 2020, η πλατφόρμα του Twitter είχε χρησιμοποιηθεί για την κινητοποίηση του λαού ενάντια στην αστυνομική βία, στο πλαίσιο των γνωστών διαδηλώσεων με το μήνυμα #EndSARS, με τη διοργάνωση διαμαρτυριών και την προώθηση του αγώνα στο εξωτερικό. Παράλληλα, το συγκεκριμένο μέσο είναι για πολλούς μια βασική πηγή ενημέρωσης για γεγονότα εντός και εκτός της χώρας.
Η απαγόρευση του Twitter από την κυβέρνηση Buhari έγινε αντιληπτή από μερικούς ως η νεότερη κίνηση στην προσπάθεια «φίμωσης» της αντιπολίτευσης και των αντιφρονούντων. Η κυβέρνηση έχει κατηγορηθεί πολλές φορές στο παρελθόν για παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων και πολιτικών ελευθεριών, με αυθαίρετες συλλήψεις δημοσιογράφων και ακτιβιστών που ασκούν κριτική στον Πρόεδρο και τους Υπουργούς του. Όμως, η κυβέρνηση έχει αιτιολογήσει την απόφασή της, ισχυριζόμενη ότι έγινε με σκοπό την εξασφάλιση της σταθερότητας στη χώρα. Σύμφωνα με αντιπροσώπους της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, η δυνατότητα διοργάνωσης διαδηλώσεων και διαμαρτυριών μέσω του Twitter απειλεί την ειρήνη και ασφάλεια, και μπορεί να υπονομεύσει την ακεραιότητα και υπόσταση του κράτους. Οι εξηγήσεις της κυβέρνησης αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία από τον ευρύτερο κοινό, όπως συνέβη και με την πρόσφατη απόφαση για άρση της απαγόρευσης και επαναλειτουργίας του Twitter.
Έπειτα από μήνες διαπραγματεύσεων, η κυβέρνηση της Νιγηρίας και η πασίγνωστη εταιρεία κατέληξαν σε μια νέα συμφωνία για τη λειτουργία της διαδικτυακής πλατφόρμας στη χώρα. Η νέα εξέλιξη έγινε γνωστή την προηγούμενη εβδομάδα, όταν ανακοινώθηκε ότι το δημοφιλέστατο μέσο κοινωνικής δικτύωσης επιστρέφει στη χώρα, αφού η εταιρεία δέχθηκε τους όρους που προτάθηκαν από την κυβέρνηση. Αυτοί αφορούν τη νομική καταχώρηση των λειτουργιών του Twitter και τη δημιουργία ενός τοπικού γραφείου, την επίλυση φορολογικών ζητημάτων και άλλων διαδικαστικών και τεχνικών θεμάτων. Ο όρος, όμως, που έχει προκαλέσει τον περισσότερο προβληματισμό, είναι η διαχείριση «αμφιλεγόμενου» ή ακατάλληλου υλικού που δημοσιεύεται στην πλατφόρμα σύμφωνα με τον κρατικό νόμο. Σε ό,τι αφορά, δηλαδή, την αντιμετώπιση μηνυμάτων που εμπεριέχουν ρητορική μίσους, για παράδειγμα, ή περιεχόμενο που παραβιάζει τους κανονισμούς της πλατφόρμας, το Twitter θα οφείλει πλέον να λάβει υπόψιν τους αντίστοιχους νόμους του νιγηριανού συντάγματος.
Παρότι η επιστροφή του Twitter έγινε δεκτή με ενθουσιασμό, υπάρχουν επιφυλάξεις για το πώς θα λειτουργεί πλέον η πλατφόρμα. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η νέα συμφωνία μπορεί να διασφαλίσει τα μέγιστα αμοιβαία οφέλη για τα δύο μέρη, με τους υποστηρικτές του Buhari να πανηγυρίζουν ότι ο Πρόεδρος «λύγισε» τον γίγαντα των social media. Μερικοί αναλυτές, όμως, ανησυχούν ότι οι νέο όροι λειτουργίας του Twitter στη χώρα μπορεί να καταστήσουν την πλατφόρμα έρμαιο των πιέσεων της κυβέρνησης. Οι νέες νομικές δεσμεύσεις της συμφωνίας μπορούν ενδεχομένως να αναγκάσουν την εταιρεία να υποχωρήσει σε θέματα που εξυπηρετούν τα συμφέροντα της πολιτικής ελίτ. Επιπλέον, η τήρηση των κρατικών νόμων σε ό,τι αφορά συγκεκριμένο υλικό, όπως η ρητορική μίσους, μπορεί να δώσει στην κυβέρνηση την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί την εξουσία της για την καταστολή αντιφρονούντων. Σε συνδυασμό με τις επικείμενες εκλογές του 2023, η νέα συμφωνία μπορεί να δώσει πλεονέκτημα στον Buhari κατά την προεκλογική του καμπάνια, αν λάβει κανείς υπόψιν τον τεράστιο πλέον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε αυτά τα θέματα.
Οι αυστηροί κανόνες γύρω από τη χρήση των social media στη Νιγηρία δημιουργούν ανησυχίες για την κατάσταση της ελευθερίας του λόγου και των μέσων ενημέρωσης στη χώρα. Η επαναφορά του Twitter γίνεται δεκτή με μικτά συναισθήματα, τόσο από τους πολίτες όσο και από ομάδες για την προστασία των δικαιωμάτων. Θα είναι η καινούρια αυτή συμφωνία το νέο κεφάλαιο στη «ψηφιακή διπλωματία», ή θα αποτελέσει το «τρυπάκι» για τη λογοκρισία των αντιφρονούντων;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Nigeria ends its Twitter ban after seven months, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Nigerians react with joy and resolve to lifting of Twitter ban, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Nigeria lifts Twitter ban seven months after site deleted president’s post, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Nigeria to lift Twitter ban after six-month suspension, CNN, διαθέσιμο εδώ
- How Nigeria succeeded in clipping Twitter’s wings, BBC News, διαθέσιμο εδώ
