Της Κωνσταντίνας Αυγερινού,
Η χρησιμότητα του έργου εμπλέκεται στην αποκαταστασιακή διαδικασία ενηλίκων και παιδιών, με στόχο την επανένταξη σε μια ποιοτική ζωή μέσα από στοχοκατευθυνόμενες δραστηριότητες με νόημα, στις οποίες και θα εμπλέκονται τα άτομα στην τυπική-φυσιολογική τους καθημερινότητα. Ως προς την εκτέλεση του έργου, τα γνωστικά ελλείμματα μπορούν να επηρεάσουν, αν όχι όλες, τις περισσότερες πτυχές της ζωής του ατόμου, και γι’ αυτό η Εργοθεραπεία αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην αποκατάσταση. Σε άτομα που πάσχουν από σωματικές αναπηρίες, οι τυχόν δυσκολίες που αντιμετωπίζουν είναι, αν όχι εμφανέστατες, πρόδηλες και η διαδικασία αντιμετώπισης των ελλειμάτων, η οποία και ξεκινάει από την πλήρη αξιολόγηση του ασθενούς, δομείται «πάνω» σε κάτι το οποίο είναι με μεγαλύτερη ευκολία παρατηρήσιμο. Από την άλλη μεριά, σε ασθενείς με νευρολογικά προβλήματα, οι γνωστικές δυσλειτουργίες τους αποτελούν αθέατη πηγή πληροφοριών, και απαιτείται λεπτή εξέταση για τον προσδιορισμό των λειτουργικών προβλημάτων που επιφέρουν.
Στις γενικές νοητικές λειτουργίες περιλαμβάνονται η εγρήγορση, ο προσανατολισμός, η ενόρμηση και η κινητοποίηση, ενώ στις ειδικές νοητικές λειτουργίες η προσοχή, η μνήμη, η αντίληψη, η αναγνώριση, η διαμόρφωση εννοιών, ο σχεδιασμός, ο κοινωνικός σχεδιασμός, οι ψυχοκοινωνικές αντιδράσεις, τα συναισθήματα, η εικόνα του σώματος, η γλώσσα και η αυτοεκτίμηση.
Όλες οι πληροφορίες του περιβάλλοντος εισέρχονται στον εγκέφαλο του ανθρώπου και μεταβάλλονται διαρκώς, με σκοπό να προσαρμόζεται και να ανταποκρίνεται στις αλλαγές του τροποποιώντας την ίδια ακριβώς στιγμή, τόσο τις πράξεις όσο και τη συμπεριφορά του. Κάθε νέα πληροφορία που εισέρχεται στο σύστημα του εγκεφάλου επεξεργάζεται και αρχειοθετείται για μελλοντική χρήση στο ίδιο ερέθισμα, ή σε κάποιο παρεμφερές. Η διαδικασία αποθήκευσης και επαναχρησιμοποίησης της πληροφορίας αυτής στο σύνολο της αποτελεί τις γνωστικές λειτουργίες, δηλαδή όλες εκείνες τις νοητικές διεργασίες που αφορούν την κατάκτηση και τη χρήση της γνώσης. Οι διαταραχές των δομών ή των λειτουργιών που περιλαμβάνει ο εγκέφαλος, είναι πιθανό να προκαλέσουν διάφορες δυσκολίες στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων, το πώς νιώθουν και το πώς αντιδρούν στα εξωτερικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσκολιών που μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια ικανοτήτων και δεξιοτήτων ή στην ελλιπή κατάκτηση και διατήρησή τους στο χρόνο. Αυτό έχει επίδραση, στον τρόπο με τον οποίο το άτομο εμπλέκεται σε έργα από όλους τους τομείς των έργων, σύμφωνα με τον Αμερικανικό Σύλλογο Εργοθεραπευτών.
Ο θεραπευτής θα δομήσει μία εμπεριστατωμένη αξιολόγηση που θα εστιάζει είτε στο έργο, χρησιμοποιώντας “Top down approach”, είτε στα ελλείμματα, χρησιμοποιώντας “Bottom up approach”. Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, για την αποτελεσματικότερη κατανόηση των δυσλειτουργιών του ασθενούς μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι δύο μαζί, περνώντας από την “top down” προσέγγιση στην “bottom up”. Πέρα από την παρατήρηση του ατόμου, κατά την εκτέλεση των έργων, χρειάζεται η χρήση αξιολογικών εργαλείων, η επιλογή των οποίων, απαιτεί εμπειρία του ίδιου του θεραπευτή και γνώση πληθώρας αξιολογικών εργαλείων, με αποτέλεσμα να μπορεί να βρει το κατάλληλο για τις δυσκολίες του ασθενούς.
Κατά τη δημιουργία της παρέμβασης γνωστικής αποκατάστασης, χρησιμοποιείται μία ευρεία σειρά μεθοδολογιών και τεχνικών, που επηρεάζεται από ατομικούς και εξωτερικούς παράγοντες. Οι ατομικοί παράγοντες σχετίζονται με τον ασθενή και περιλαμβάνουν τη διάσπαση της προσοχής, την αισθητηριακή επεξεργασία και τις αντιληπτικές δυσκολίες που εμφανίζει, την κόπωση, τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες, τις αξίες και τους στόχους του, ενώ από την άλλη μεριά οι εξωτερικοί παράγοντες αφορούν τον θεραπευτή, το περιβάλλον και την κάλυψη των βιολογικών αναγκών του ασθενούς. Βιβλιογραφικά, στο πλαίσιο της γνωστικής αποκατάστασης εφαρμόζονται δύο προσεγγίσεις, η επανορθωτική προσέγγιση και η προσαρμοστική προσέγγιση, όμως λόγω της φύσης της εργοθεραπευτικής πρακτικής κατασκευάστηκε μία τρίτη προσέγγιση, η λειτουργική, η οποία και δανείζεται στοιχεία από τις δύο προηγούμενες.
Συνοπτικά, θα λέγαμε ότι η επαναστατική προσέγγιση αποσκοπεί στο να βελτιώσει τα ελλείμματα και να ενισχύσει το δυναμικό του ανθρώπινου εγκεφάλου και την πλαστικότητά του, η προσαρμοστική προσέγγιση τείνει να προσπαθεί να τροποποιήσει το περιβάλλον, ώστε να ταιριάζει στις απαιτήσεις και τις δυσκολίες που εμφανίζει το άτομο, και η λειτουργική προσέγγιση, που είναι μοναδική, προσπαθεί να χειριστεί τις διάφορες δραστηριότητες και τα περιβάλλοντα για τους στόχους της αποκαταστασιακής διαδικασίας, ενώ ταυτόχρονα να γενικεύσει τη γνώση που πήρε ο θεραπευτής από μία ή περισσότερες καταστάσεις για την εκμάθηση νέων έργων και δραστηριοτήτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- June, G. & Linda, G. (2018) ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΕΣ – Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΡΓΟΥ, Εκδόσεις ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ: Αθήνα
