Νέα εποχή για την Επιθεώρηση Εργασίας

Της Θεοδώρας Αγγελοπούλου,

Η έννοια της εργασίας τόσο στη νομική όσο και στην πρακτικά εφαρμοστική της υπόσταση βρίσκεται στο επίκεντρο τόσο της κοινωνίας όσο και του ατόμου, καθώς μέσω αυτής ικανοποιούνται οι ανθρώπινες ανάγκες βιοποριστικού κατ΄ελάχιστον χαρακτήρα και η δυναμική σχέσεων και αλληλεπίδρασης των κοινωνικών ομάδων με άμεσο αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη. Συνιστά τον κυριότερο παράγοντα διαμόρφωσης της οικονομικής πραγματικότητας και είναι η επικρατέστερη μορφή πηγή εισοδήματος για τον γενικό πληθυσμό, με αποτέλεσμα να είναι το κυριότερο κριτήριο της κοινωνικής ένταξης και διάπλασης πολιτισμικών νορμών ανά τον κόσμο, με την έννοια ότι οι εργασιακές σχέσεις και λειτουργίες εντυπώνονται στην άτυπη και τυπική κάρτα κάθε κοινωνικοοικονομικού συστήματος ανά ιστορική περίοδο.

Ο καταλυτικός ρόλος, συνεπώς, της εργασίας ως μορφή λειτουργικής μετουσίωσης της κοινωνίας έχει την ανάγκη τόσο της θεσμικής προστασίας όσο και του ελέγχου στο σύγχρονο κρατοδικαιϊκό πολιτειακό πλαίσιο, ώστε η Διοίκηση να εγκαθιδρύει δικό της σώμα προς επίρρωση της θεμελιωδέστερης ατομικής, κοινωνικής και οικονομικής μορφής πολιτισμικής δραστηριότητας. Γι’ αυτόν τον λόγο, κάθε πολιτισμικό πρότυπο κρίνεται και από το ποιοτικό είδος που διέπει τις εργασιακές του σχέσεις, αλλά και από το ποσοτικό κριτήριο που καθορίζει την οικονομική δυναμική του.

Στην ελληνική περίπτωση, η Δημόσια Διοίκηση εξακολουθεί να λειτουργεί κατά το πλείστον, βάσει του βεμπεριανού γραφειοκρατικού μοντέλου, στο οποίο έχουν ενσταλλαχθεί σημαντικές δόσεις του πελατειακού συστήματος, και κατόπιν τόσο της οικονομικής όσο και της υγειονομικής κρίσης έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα εκσυγχρονισμού της με την εισχώρηση της νοοτροπίας και των διαδικασιών που υφίστανται στον ιδιωτικό τομέα. Ως εκ τούτου, σε ό,τι αφορά τις ελεγκτικές διαδικασίες, το κράτος διατηρεί το φυσικό του μονοπώλιο και σχηματίζει ανάλογα σώματα επιθεώρησης για όλους τους τομείς δημόσιας πολιτικής που έχουν ανάγκη, ώστε να επιβεβαιώνεται η τήρηση των νομοθετικών ρυθμίσεων.

Η ελεγκτική, λοιπόν, αρμοδιότητα της εργατικής νομοθεσίας ανήκει από 1^η Ιουλίου 1999 στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.), ένα από τα κρισιμότερα διοικητικά εργαλεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, το οποίο υπάγεται προς το παρόν απευθείας στον Υπουργό Εργασίας με προϊστάμενο μετακλητό υπάλληλο με το διοικητικό πρόσημο του Ειδικού Γραμματέα, έχοντας κεντρικές και περιφερειακές υπηρεσίες ανά την επικράτεια. Η δικαιοδοσία του Σ.ΕΠ.Ε. στα ανακυπτόμενα ζητήματα μέχρι σήμερα έχει διέλθει από πολλές αυξομειώσεις, λόγω κυβερνητικών παρεμβάσεων και συνδικαλιστικών συμφερόντων έκτοτε, ώστε αρκετές φορές να αμφισβητείται η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητά του κατά το έργο του, ωστόσο, η ύπαρξη και η δράση του πάντα εξασφάλιζε τα ελάχιστα προαπαιτούμενα –με τους Επιθεωρητές Εργασίας να μπορούν να εισέρχονται ελεύθερα καθ’ όλο το εικοσιτετράωρο σε όλους τους χώρους εργασίας- που υφίστανται βάσει του εργατικού δικαίου σε μία κοινωνία όπου η εργασιακή της κουλτούρα ερείδεται κυρίως σε οικογενειοκρατικά πρότυπα.

Όμως, η άμεση διοικητική υπαγωγή του σε κυβερνητική θέση με κομματικό χαρακτήρα εξακολουθεί εύλογα να θέτει φραγμούς στην αδιαβλητότητα του έργου του, και γι’ αυτόν τον λόγο προωθήθηκε και θεσμοθετήθηκε με διακομματική συναίνεση η μετεξέλιξή του σε ανεξάρτητη αρχή με την επωνυμία «Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας», στα πρότυπα της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), έχοντας λειτουργική ανεξαρτησία και διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια χωρίς την πολιτική παρείσφρηση, βασιζόμενη πλήρως στην επιστημονική κατάρτιση και την επιχειρησιακή δεινότητα των μελών του Διοικητή, του Συμβουλίου Διοίκησης και των εργαζομένων σε αυτήν.

Γίνεται κατανοητό ότι ένας βασικός άξονας του εν λόγω πεδίου πολιτικής βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο, καθώς μόλις προχθές συνεδρίασαν για πρώτη φορά τα μέλη του πενταμελούς Συμβουλίου Διοίκησής της, κατά την οποία εξέλεξαν ομόφωνα ως πρόεδρό του τον Θεόδωρο Λύτρα, Επίκουρο Καθηγητή του Αστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ως αναπληρώτρια πρόεδρο την Αφροδίτη Μακρυγιάννη, οικονομολόγο, διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου, με ειδίκευση στην Οικονομία της Εργασίας, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται ο διαγωνισμός για την επιλογή του Διοικητή της Επιθεώρησης Εργασίας με καταληκτική ημερομηνία της υποβολής των υποψηφιοτήτων την 9^η Φεβρουαρίου.

Η διαδικασία που αναμένεται να ακολουθηθεί στη συνέχεια περιγράφεται ως εξής: Ο Διοικητής με απόφασή του, η οποία θα δημοσιευτεί στο ΦΕΚ, εκδίδει τον Οργανισμό της Επιθεώρησης Εργασίας, που θα περιγράφει τη διάρθρωση των υπηρεσιών της Αρχής, τις αρμοδιότητές τους και τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας. Μετά την έκδοση του Οργανισμού, ο Υπουργός Εργασίας θα εκδώσει Διαπιστωτική Πράξη για την έναρξη λειτουργίας της Επιθεώρησης Εργασίας. Από την έναρξη λειτουργίας της, η Επιθεώρηση Εργασίας καθίσταται καθολικός διάδοχος του Σ.ΕΠ.Ε., και αναμένεται να καταστεί πλήρως λειτουργικός κατά τους πρώτους μήνες του 2022.

Μέχρι την έναρξη λειτουργίας, όμως, της Επιθεώρησης Εργασίας, οι αρμοδιότητές της θα ασκούνται από το Σ.ΕΠ.Ε., και παράλληλα με ρύθμιση που έχει περιληφθεί στο πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας προβλέπεται η σύσταση ειδικού τμήματος εντός του Σ.ΕΠ.Ε., που θα στηρίξει την Επιθεώρηση Εργασίας κατά το πρώτο έτος λειτουργίας της, αναλαμβάνοντας την εκτέλεση προϋπολογισμού της νέας αρχής και την εκτέλεση δαπανών. Ταυτόχρονα, προχωρά η εκπαίδευση στελεχών που θα ασχολούνται αποκλειστικά με την οικονομική διαχείριση και τις προμήθειες της Επιθεώρησης Εργασίας, ώστε να μπορεί η αρχή να λειτουργήσει αυτόνομα.

Καταληκτικά, τα κύρια αντικείμενα και αρμοδιότητές της, κατά πιστή μεταφορά αυτών του Σ.ΕΠ.Ε. και με την ελπίδα για αποτελεσματικότερη διεκπεραίωσή τους συνοψίζονται ως εξής:

1. Επίβλεψη και έλεγχος εφαρμογής των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας.
2. Έρευνα, ανακάλυψη και δίωξη των περιπτώσεων παράβασης της εργατικής νομοθεσίας και παράνομης απασχόλησης.
3. Παροχή πληροφοριών και υποδείξεων για την αποτελεσματική εφαρμογή των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας.
4. Έλεγχος όλων των επιχειρήσεων/εκμεταλλεύσεων ως προς την τήρηση και εφαρμογή των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας.
5. Έλεγχοι, μετρήσεις, δειγματοληψίες και έρευνες για να διαπιστώσει αν τηρούνται οι διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας.
6. Έρευνα των αιτιών των θανατηφόρων και σοβαρών εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών.
7. Εξέταση των υποβαλλόμενων καταγγελιών και αιτημάτων των εργαζομένων με τις καταγγελίες να κατατίθενται γραπτά ή προφορικά, επώνυμα ή ανώνυμα.
8. Επιβολή στους παραβάτες διοικητικές κυρώσεις ή προσφυγή στη δικαιοσύνη για επιβολή ποινικών κυρώσεων.
9. Παρέμβαση προς συμφιλίσιωση για την επίλυση των ατομικών ή συλλογικών διαφορών εργασίας.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Επιθεώρηση Εργασίας: Εγκρίθηκαν από την Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής τα μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης – Τα επόμενα βήματα, ypergasias.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
• Συγκροτήθηκε σε σώμα το Συμβούλιο Διοίκησης της Επιθεώρησης Εργασίας, ypergasias.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
• Αρμοδιότητες (Σ.ΕΠ.Ε.), sepenet.gr, διαθέσιμο εδώ