Του Μιχάλη Κακούρου,
Αργεντινή, μια χώρα γνωστή για τη δυναμική της κουλτούρα, το τανγκό και το πάθος για το ποδόσφαιρο. Μια χώρα η οποία έχει τραβήξει κατά καιρούς την προσοχή της διεθνούς κοινότητας, άλλοτε με θετικό και άλλοτε με αρνητικό πρόσημο. Η Αργεντινή, όπως και η πλειονότητα των χωρών της Νότιας Αμερικής, έχει σημαδευτεί από πολέμους, δικτατορίες, επαναστάσεις και διαφόρων ειδών κρίσεις. Παρόλα αυτά, έχει καταφέρει να ξεχωρίσει ανάμεσα στα υπόλοιπα λατινοαμερικανικά κράτη. Η οικονομία της Αργεντινής είναι η δεύτερη μεγαλύτερη μετά την οικονομία της Βραζιλίας, σε ονομαστικούς πάντα όρους, ενώ στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης κατατάσσεται 46η παγκοσμίως και 2η στη νότια Αμερική, πίσω μόνο από τη Χιλή. Ένας κομβικός τομέας του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης είναι και η εκπαίδευση. Ποιο είναι, όμως, το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας και πού κατατάσσεται η Αργεντινή;
Αρχικά, λειτουργικός διαχειριστής του εκπαιδευτικού συστήματος είναι το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο επιβλέπει τα δημόσια αλλά και τα ιδιωτικά ιδρύματα. Η πρώτη φάση της εκπαίδευσης χωρίζεται σε τρεις τριετείς φάσεις: στο Κατώτερο Δημοτικό, το Ανώτερο Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Με το Γυμνάσιο ολοκληρώνεται και η περίοδος υποχρεωτικής εκπαίδευσης, καθώς ο μαθητής αποφασίζει εάν θέλει να φοιτήσει και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αποτελείται από σχολεία τριετούς φοίτησης, τα οποία χωρίζονται σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες: τα σχολεία “Bachiller” που δίνουν έμφαση στις ανθρωπιστικές σπουδές, τα “Commercial” σχολεία τα οποία εστιάζουν στις οικονομικές επιστήμες και το εμπόριο, καθώς και τα “Escuelas Técnicas” τα οποία απευθύνονται στους μαθητές με προτίμηση στις θετικές επιστήμες και την τεχνική εκπαίδευση. Οι σχολές στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ποικίλουν ανάλογα με τη διάρκεια των σπουδών. Υπάρχουν συγκεκριμένα πτυχία τριών ετών (εκπαιδευτικοί και τεχνικοί), πτυχία τεσσάρων ως έξι ετών (αχολές μηχανικών, ιατρική, νομική), όπως επίσης υπάρχει πάντοτε και η δυνατότητα για μεταπτυχιακών σπουδών. Αν και η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είναι θεωρητικά δωρεάν, τα «κρυφά» κόστη (διαμονή, μεταφορά, κ.ά.) την καθιστούν ανέφικτη για πολλούς νέους και ιδίως για τους κατοίκους των απομακρυσμένων από τα αστικά κέντρα περιοχών. Στη χώρα υπάρχουν συνολικά 39 κρατικά πανεπιστήμια, καθώς και 46 ιδιωτικά. Το παλαιότερο από αυτά είναι το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Κόρδοβα, το οποίο ιδρύθηκε από Ιησουίτες μοναχούς το 1613.
Με βάση τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Αργεντινή είναι μια χώρα η οποία επενδύει στον τομέα της Εκπαίδευσης. Το 2019 οι συνολικές κρατικές δαπάνες για την Εκπαίδευση ανέρχονταν το 4,8% του ΑΕΠ της χώρας. Στον παρακάτω πίνακα παρατηρείται ότι η Αργεντινή βρισκόταν σε ανάλογο ποσοστό και το 2001, ωστόσο η κρατική χρεοκοπία της ίδιας χρονιάς μείωσε κατακόρυφα τις εκπαιδευτικές δαπάνες. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες των επομένων ετών και τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, τα ποσοστά από το 2005 κι έπειτα ανέβαιναν συνεχώς μέχρι το 2009. Η πτώση των δαπανών ήταν σχετικά μικρή, ενώ το 2015 δόθηκε το 5,8% του ΑΕΠ για την εκπαίδευση, ξεπερνώντας έτσι κάθε προηγούμενο ποσοστό και αποδεικνύοντας την πίστη των κυβερνήσεων σε αυτόν τον τομέα. Τα τελευταία χρόνια η χώρα αντιμετωπίζει ξανά οικονομικές δυσκολίες και βλέπουμε μια μικρή κάμψη στα ποσοστά, παραμένοντας ωστόσο σε υψηλότερα επίπεδα όχι μόνο από τα αντίστοιχα της Λατινικής Αμερικής (4%) αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (4,6%).
Γενικότερα, παρατηρώντας το ποσοστό του ΑΕΠ που δαπανάται για την Εκπαίδευση στην Αργεντινή ανά τα έτη, βλέπουμε ότι αυτό πλησιάζει το αντίστοιχο ποσοστό μίας τυπικής σχετικά ανεπτυγμένης χώρας. Αν αναλογιστούμε, όμως, τις δυσκολίες που έχει περάσει η συγκεκριμένη χώρα στον οικονομικό τομέα, τότε βλέπουμε ότι τα παραπάνω ποσοστά είναι πράγματι σημαντικά. Βέβαια, εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι μπορεί το ποσοστό του ΑΕΠ που δαπανάται για την εκπαίδευση να μένει σχετικά σταθερό σε περιόδους κρίσης και να παρατηρείται σε πολλές περιπτώσεις και αύξησή του. Αν, όμως, το ΑΕΠ καθαυτό σε απόλυτους αριθμούς μειώνεται, είναι πολύ πιθανό να μειώνονται και τα χρήματα που φτάνουν τελικά στον τομέα της Εκπαίδευσης. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, είναι ξεκάθαρη η προσπάθεια των εκάστοτε κυβερνώντων να μετριάσουν τις επιπτώσεις των οικονομικών διακυμάνσεων και είναι φανερό ότι θέτουν σε προτεραιότητα τον εκπαιδευτικό τομέα της χώρας.
Στον επόμενο πίνακα παρατίθενται στοιχεία για τη δαπάνη στον τομέα της Εκπαίδευσης ως ποσοστό του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, δηλαδή η δαπάνη ανά μαθητή, με βάση στοιχεία της τελευταίας εικοσαετίας. Βλέπουμε ότι ήδη από το 1998, η κρίση που οδήγησε στη χρεοκοπία του 2001 είχε δείξει τα πρώτα της σημάδια και έκτοτε ακολούθησε μια μακρά πτώση: από το 20,1% το 1998, φτάσαμε το 2003 μόλις στο 10,3%. Ακολουθώντας παρόμοια πορεία με τις κρατικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ, η κατά κεφαλήν δαπάνη συνέχισε να αυξάνεται έως και την οικονομική κρίση του 2009 όταν έφτασε το 17,6%. Παρόλα αυτά, την τελευταία δεκαετία τα ποσοστά παραμένουν σχετικά σταθερά με μικρές μόνο διακυμάνσεις της τάξης του 1-2%. Αν συγκρίνουμε το 16,9% της Αργεντινής με το αντίστοιχο 33% της γειτονικής Βραζιλίας ή το 26.3% της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεραίνουμε ότι το αργεντίνικο κράτος παρέχει στους μαθητές του εκπαιδευτικές υπηρεσίες με αρκετά χαμηλό δυνητικό κόστος για τον μέσο φορολογούμενο.
Ένα ακόμη στοιχείο το οποίο είναι σημαντικό να αναλύσουμε, είναι και ο αριθμός των μαθητών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι δεν ολοκληρώνουν ποτέ τις σπουδές τους. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Μπελγκράνο, η Αργεντινή κατατάσσεται πρώτη ανάμεσα στις χώρες της Λατινικής Αμερικής με το 73% των φοιτητών της να σταματούν τις σπουδές τους και να μην αποκτούν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το ποσοστό των φοιτητών που ολοκληρώνουν το πρόγραμμα σπουδών τους (27%) είναι πολύ χαμηλό ακόμα και σε σύγκριση με αντίστοιχα ποσοστά λατινοαμερικάνικων χωρών, όπως το Μεξικό (39%), η Βραζιλία (50%) ή η Χιλή (41%). Εάν απομονώσουμε μόνο τα δημόσια πανεπιστήμια, τότε το ποσοστό πέφτει ακόμη χαμηλότερα στο 23%. Κύρια αιτία του παραπάνω φαινομένου είναι η οικονομική δυσπραγία των φοιτητών και των οικογενειών τους. Οι περισσότεροι φοιτητές αναγκάζονται να δουλέψουν σε εργασίες πλήρους ωραρίου παράλληλα με τις σπουδές τους και δεν είναι λίγοι αυτοί που λυγίζουν υπό το βάρος των υποχρεώσεων, διακόπτοντας αναγκαστικά τις σπουδές τους.
Γενικά, συμπεραίνουμε ότι η Αργεντινή, μια χώρα με 99% εγγράμματο ενήλικο πληθυσμό, βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση σε σχέση με τον μέσο όρο της Λατινικής Αμερικής. Ωστόσο, παρά τα ποσοστά του ΑΕΠ που επενδύονται στην Παιδεία, ο κλάδος αυτός έχει ακόμη αρκετά κακώς κείμενα. Πρέπει να βελτιωθούν οι όροι με βάση τους οποίους παρέχεται η Εκπαίδευση στα σχολεία και να γίνει σωστότερη κατανομή των εκπαιδευτικών πόρων. Σημαντική προσπάθεια οφείλει να γίνει και στον τομέα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με τη θέσπιση νέων προγραμμάτων υποτροφιών, ώστε όλο και περισσότεροι φοιτητές να ολοκληρώνουν τις σπουδές τους και να αποκτήσουν όλοι ίσες ευκαιρίες ανεξαρτήτως του οικονομικού χάσματος στην κοινωνία της Αργεντινής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Argentina, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- The Global Economy, Argentina, Retrieved from here
- Inside Higher ED, Argentina at the top, Retrieved from here
- UNDP, Human Development Reports, Retrieved from here
