Της Σοφίας Πεχλιβανίδου,
Λένε πως τα πιο σοβαρά πράγματα τα λέμε πάντα αστειευόμενοι. Ανέκαθεν η κωμωδία υπήρξε το μέσο για να θιγούν θέματα άβολα και δύσκολα στη διαχείριση, αλλά και να εκφραστούν απόψεις συχνά ερειστικές για το σύνολο των ανθρώπων. Στηριζόμενη στην άποψη ότι όταν προκαλείς προβληματισμό με ένα αστείο, γίνεται βαθύτερη η επιρροή που ασκείς και καθίστανται πιο εύληπτα τα μηνύματα που θέλεις να μοιραστείς με το ευρύ κοινό, η κωμωδία παίρνει τη θέση της κάθε φορά στην εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα εντός της οποίας λαμβάνει χώρα η θεατρική πράξη.
Από τον Αριστοφάνη μέχρι σήμερα, λοιπόν, η κωμωδία παίρνει τον ρόλο του πομπού μηνυμάτων, του τρόπου έκφρασης απόψεων και γεγονότων που διαμορφώνουν συνειδήσεις, βρίσκει δίοδο για να εισρέει στο συλλογικό και ατομικό ασυνείδητο, μεταφέροντας τα πιο σοβαρά πράγματα με τον πιο χιουμοριστικό τρόπο. Αυτός είναι ο ρόλος της, άλλωστε: να προκαλεί γέλιο αναφερόμενη σε ένα θέμα, συμβάλλοντας, ταυτόχρονα, στην κοινωνική αφύπνιση για τα τεκταινόμενα γύρω μας αλλά και μέσα μας. Στολίζοντας το σοβαρό με γέλιο, το μήνυμα γίνεται απλούστερο, πιο κατανοητό, σαφώς γρηγορότερα αποδεκτό.
Το ερώτημα που τίθεται, βέβαια, μιλώντας για κωμωδία και διαμόρφωση συνειδήσεων είναι: «Πώς μπορούμε να μάθουμε κωμωδία;». Με άλλα λόγια, πώς θα μπορούσε κάποιος να μάθει να παράγει γέλιο, μοιράζοντας συγχρόνως τα μηνύματα που επιθυμεί με την αναγκαία αστεία «σοβαρότητα»; Και είναι όντως ένα ερώτημα που δύσκολα μπορεί να απαντηθεί, ίσως επειδή το να προκαλείς γέλιο ή να απενοχοποιείς το δικό σου γέλιο αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Μια προσπάθεια απενοχοποίησης αυτού του πολυπόθητου γέλιου στον κόσμο που μας δείχνει σε κάθε ευκαιρία την άσχημη και θλιβερή του όψη κάνει ο Θοδωρής Αθερίδης με τα «Μαθήματα κωμωδίας» που έγραψε και σκηνοθετεί ο ίδιος στο Μικρό Παλλάς, τον φετινό χειμώνα.
Ο Αθερίδης, μιλώντας για τα «Μαθήματα κωμωδίας» που παραδίδει πρωταγωνιστώντας στην συγκεκριμένη παράσταση, υποδυόμενος τον δάσκαλο που οργανώνει μαθήματα κωμωδίας σε επίδοξους κωμικούς ηθοποιούς, επισημαίνει ότι, αν είναι σε κάτι καλός, αυτό είναι το να δημιουργεί καλές παρέες, πετυχημένες ομάδες ανθρώπων που μπορούν να γελάνε μαζί, να περνούν καλά. Κάτι τέτοιο συνέβη και με τα «Μαθήματα κωμωδίας». Πρόκειται για μια παράσταση που λαμβάνει χώρα στο σήμερα, στη διάρκεια της πανδημίας, με ανθρώπους που ζουν στο παρόν και ο καθένας φέρει το δικό του παρελθόν και έχει ανάγκη την κωμωδία για κάποιον προσωπικό λόγο.
Τα «Μαθήματα κωμωδίας», επομένως, γίνονται το καταφύγιο του δασκάλου και των τεσσάρων μαθητών που θέλουν να μάθουν να γελάνε πρώτα οι ίδιοι και στη συνέχεια το κοινό τους με τα αστεία τους, γίνονται το σημείο συνάντησης πέντε ανθρώπων, οι οποίοι, για να καταφέρουν να γελάσουν, πρέπει πρώτα να αποχωριστούν τα βάρη που κουβαλά η ψυχή τους, να αντικρίσουν τον εαυτό τους αληθινά και να γελάσουν με τα δικά τους λάθη, τα δικά τους προβλήματα. Αυτό είναι και το μεγαλύτερο μάθημα στην πορεία προς την κωμωδία: να γελάς πρώτα και πάνω από όλα με τον εαυτό σου. Μια νεαρή που έχασε τον πατέρα της, ένας γόνος πλούσιας οικογένειας που υπέστη απόρριψη και βία από τον πατέρα του, ένας γιατρός που άφησε το παιδί του να μεγαλώνει χωρίς πατέρα αρνούμενος να αναλάβει τις ευθύνες του, μια γυναίκα που δε γελάει ποτέ αλλά συμπονά τον ανθρώπινο πόνο και ένας δάσκαλος θεάτρου και αναγνωρισμένος σκηνοθέτης που κατέληξε άστεγος βρίσκονται επάνω στη σκηνή, σε ένα διαμέρισμα αποκαλυπτηρίων της ιστορίας του καθενός, ενώ κανείς δεν ήθελε να μιλήσει για τον εαυτό του. Το έκανε η κωμωδία για εκείνους, με τον δικό της μοναδικό τρόπο.
Παίζοντας θεατρικά παιχνίδια και κάνοντας ασκήσεις αυτοσχεδιασμού υπό τις οδηγίες του δασκάλου τους, οι τέσσερις πρωταγωνιστές ξεδιπλώνουν τα δικά τους μπερδεμένα κουβάρια ζωής, ερχόμενοι αντιμέτωποι με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, όπως αυτό διαμορφώνεται από τις επιλογές τους. Ο δάσκαλός τους αξιοποιώντας τη δύναμη του γέλιου βάζει ένα προσωπικό στοίχημα να εκμαιεύσει από τον καθένα μια καλύτερη εκδοχή. Και το πετυχαίνει. Το πετυχαίνει γελώντας πρωτίστως ο ίδιος με τον εαυτό του, με τη ζωή του και κάθε άνθρωπο που πέρασε από αυτή και τότε, κάπως μαγικά, οι πληγές κλείνουν και τα σημάδια ίσως επουλωθούν.
Η αλήθεια είναι πως αν το θέατρο θεραπεύει, και πράγματι το κάνει, η κωμωδία από όλα τα θεατρικά είδη είναι ίσως αυτή που καταφέρνει να εισχωρήσει στην ψυχή του καθενός μας με τον πιο ανώδυνο τρόπο, γιατί μας κάνει να γελάμε. Γελάμε και είναι σπουδαίο. Γελάμε και είναι ζητούμενο γιατί ο κόσμος που φτιάξαμε μας το στερεί τρομακτικά συχνά. Γελάμε και αξίζει όταν γελάμε με κάτι πραγματικά αστείο, όχι γελοίο. Γελάμε και γινόμαστε ομορφότεροι άνθρωποι από μέσα προς τα έξω. Γελάμε με τον εαυτό μας και το μοιραζόμαστε, γελώντας δυνατά και πολύ. Γελάμε με τα ίδια μας τα χάλια και, τελικά, δεν υπάρχει μεγαλύτερη κάθαρση από το να βλέπεις το είδωλό σου στον καθρέφτη να γελάει μαζί σου. Ο Αθερίδης λέει ότι δε χρειάζεται να παίρνουμε τον εαυτό μας και τόσο στα σοβαρά. Και ξέρετε κάτι; Γελώντας παραδέχομαι ότι δε θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- «Μαθήματα κωμωδίας», athinorama.gr, διαθέσιμο εδώ.
