Της Δέσποινας Βλάχου,
Η Κόστα Ρίκα (Costa Rica) αποτελεί μία από τις χώρες της Κεντρικής Αμερικής που βρέχεται από την Kαραϊβική θάλασσα και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Πληθυσμιακά, τα τέσσερα πέμπτα περίπου της χώρας αποτελούν άνθρωποι που έχουν προέλθει από την Ευρώπη, και συγκεκριμένα από την Ισπανία.
Σε οικονομικό επίπεδο, η Κόστα Ρίκα είναι μία μικρή και ανοιχτή οικονομία, με πληθυσμό 4,7 εκατομμύρια κατοίκους. Η ανάπτυξη στην Κόστα Ρίκα ήταν θετική τις τελευταίες δεκαετίες, με σαφείς εξαιρέσεις τις κρίσεις του 1980-1982 και του 2009. Δυστυχώς, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης, μετρούμενος σε όρους κατά κεφαλήν ΑΕΠ, δεν ήταν αρκετά υψηλός και διατηρημένος, ώστε να επιτρέψει σημαντική αύξηση της αξίας του εισοδήματος ανά κάτοικο. Πράγματι, κατά τη δεκαετία του 1970, η χώρα αναπτύχθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 6,3%, ακόμη και αν ληφθούν υπόψη χρόνια συρρίκνωσης, που σχετίζονται με πετρελαϊκές κρίσεις στην αρχή και το τέλος της δεκαετίας και τις χαμηλές διεθνείς τιμές του καφέ στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Στη δεκαετία του 1980, η ανάπτυξη ήταν κατά μέσο όρο 2,3%, ενώ τη δεκαετία του 1990 ήταν 5,5%. Κατά τη δεκαετία του 2000, η οικονομική ανάπτυξη ήταν πιο αργή (κατά μέσο όρο 4,2%). Μετά την κρίση του 2009 (μεταξύ 2010 και 2013), η οικονομία της Κόστα Ρίκα αναπτύχθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 4,5 %. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, η Κόστα Ρίκα ακολούθησε ένα μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται τόσο στην προώθηση των εγχώριων εξαγωγικών δραστηριοτήτων όσο και στην προσέλκυση ΑΞΕ σε τομείς υψηλής τεχνολογίας, με ιδιαίτερη έμφαση στις εξαγωγικές αγορές. Αυτές οι προσπάθειες, επέτρεψαν στη χώρα να μετατοπίσει σταδιακά τη σύνθεση των εξαγωγών της από τα πρωτογενή προϊόντα στην κατασκευή υψηλής τεχνολογίας και στις πιο εξελιγμένες υπηρεσίες.
Ψηφιοποίηση στην Κόστα Ρίκα
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η ψηφιακή επανάσταση έχει μεταμορφώσει την οικονομία και την κοινωνία. Πρώτα ήρθε η ανάπτυξη μιας συνδεδεμένης οικονομίας, που χαρακτηρίζεται από τη μαζική χρήση του Διαδικτύου και την ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων. Ακολούθησε η ανάπτυξη μίας ψηφιακής οικονομίας μέσω της αυξανόμενης χρήσης ψηφιακών πλατφορμών ως επιχειρηματικών μοντέλων για την παροχή αγαθών και υπηρεσιών. Ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, η Κόστα Ρίκα έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την ένταξη στην «ψηφιακή εποχή». Ένας από τους βασικούς δείκτες για την ανάλυση της ψηφιοποίησης της οικονομίας είναι η πρόσβαση των πολιτών στο διαδίκτυο. Οι χρήστες του Διαδικτύου αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 74% του πληθυσμού το 2018, με περαιτέρω αυξήσεις το προηγούμενο έτος. Για το 2020, το ποσοστό του πληθυσμού που είχε πρόσβαση στο διαδίκτυο βρισκόταν πάνω από το 80%. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, υπήρχαν 4,15 εκατομμύρια χρήστες του διαδικτύου στην Κόστα Ρίκα τον Ιανουάριο του 2021, ενώ ο αριθμός των χρηστών του διαδικτύου στην Κόστα Ρίκα αυξήθηκε κατά 397 χιλιάδες (+11%) μεταξύ 2020 και 2021. Όπως φαίνεται από το παρακάτω διάγραμμα, από το 2000 και εξής υπήρξε μία κατακόρυφη αύξηση των πολιτών που είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο, από το 5,8% του συνολικού πληθυσμού το 2000 στο 47,5% του πληθυσμού μέχρι το 2012, με αποκορύφωμα την περίοδο 2001-2002, όπου το ποσοστό αυτό σκαρφάλωσε από το 9,5% στο 19,9%.
Το 2018, οι ενεργές ευρυζωνικές συνδρομές κινητής τηλεφωνίας ανήλθαν σε 100,9 ανά 100 άτομα και οι συνδρομές σταθερής ευρυζωνικότητας σε 16,6 ανά 100 κατοίκους. Αυτά τα στοιχεία ήταν πάνω από τους μέσους όρους των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, οι σταθερές ευρυζωνικές συνδρομές της Κόστα Ρίκα αυξήθηκαν από 44.914 εκατομμύρια το 2005 σε 903.735 εκατομμύρια το 2019 αυξάνοντας με μέσο ετήσιο ρυθμό 27,51%. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πανδημία φαίνεται να τροφοδότησε την ανάπτυξη των υπηρεσιών σταθερού διαδικτύου. Στο τέλος του 2020, καταγράφηκαν 992.725 εκατομμύρια συνδρομές, αυξημένες κατά 11,8% σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν.
Τέλος, σημαντικό στοιχείο είναι και ο αριθμός των ασφαλών δικτυακών servers ανά εκατομμύριο πολιτών. Βάσει των στοιχείων της Παγκόσμιας Τράπεζας, διαφαίνεται μία κατακόρυφη αύξηση των servers ασφαλούς σύνδεσης στο διαδίκτυο. Ενώ κατά την περίοδο 2010-2015 παρατηρήθηκε μία σταδιακή και αργή ανοδική πορεία, αυτό άλλαξε τα έτη 2015-2017, όπου από περίπου 313.000 servers ανά εκατομμύριο πολιτών το 2015, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε στους 1,1 εκατομμύρια το 2017, και έκτοτε συνεχίζει ανοδικά με σταθερό ρυθμό. Το 2018, υπήρχαν πάνω από 1,2 χιλιάδες ασφαλείς servers διαδικτύου ανά ένα εκατομμύριο στην Κόστα Ρίκα, ενώ για το 2020 καταγράφηκαν 1,3 εκατομμύρια servers ασφαλούς σύνδεσης στο διαδίκτυο ανά εκατομμύριο πολιτών.
Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί ότι σημειώθηκε βελτίωση στις επιδόσεις στον Δείκτη Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, ένα μέτρο της προθυμίας και της ικανότητας των εθνικών διοικήσεων να χρησιμοποιούν τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ). Η χώρα παραμένει πίσω στις πολιτικές ανοικτών κρατικών δεδομένων, έχοντας απόδοση κάτω από τους μέσους όρους της περιοχής και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Όσον αφορά τις επιδόσεις στην ενεργοποίηση της ψηφιακής καινοτομίας, οι άνω του μέσου όρου εξαγωγές υψηλής τεχνολογίας της Κόστα Ρίκα ως ποσοστό των συνολικών κατασκευασμένων εξαγωγών, σε σχέση με τον μέσο όρο LAC (9,6%), μειώθηκαν από 39,6% το 2008 σε 18,5% το 2017, που είναι σύμφωνα με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (15,1%). Όσον αφορά την προώθηση μίας ψηφιακής κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς, ο αριθμός των μαθητών ανά υπολογιστή μειώθηκε από 2,8 το 2015 σε 1,3 το 2018, ο οποίος εξακολουθεί να είναι πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ αλλά κάτω από τον μέσο όρο των χωρών της Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής.
Στο πλαίσιο της μετάβασης σε έναν ψηφιακό κόσμο, η κυβέρνηση της Κόστα Ρίκα έχει εκπονήσει πολυετή σχέδια για τον σκοπό αυτό. Το Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης Τηλεπικοινωνιών 2015-2021 και το Estrategia de Transformación Digital hacia la Costa Rica del Bicentenario 4.0 2018-2022 είναι οι κύριες αναφορές για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας. Το σχέδιο βασίζεται σε διοργανικό και διατομεακό συντονισμό σε τρεις πυλώνες: Ψηφιακή ένταξη, ψηφιακή οικονομία και διαφανής και ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Η στρατηγική στοχεύει να προχωρήσει προς μία ψηφιακά ανεπτυγμένη, χωρίς αποκλεισμούς, καλύτερα συνδεδεμένη, παραγωγική και πιο καινοτόμο χώρα. Οι κατευθυντήριες αρχές του σχεδίου είναι: Η υιοθέτηση τεχνολογιών βιομηχανίας 4.0., ανάπτυξη μίας ψηφιακά ευφυούς κυβέρνησης, περιεκτικές, ολοκληρωμένες και ασφαλείς ψηφιακές υπηρεσίες και ανάπτυξη του ανθρώπινου ταλέντου. Το Υπουργείο Επιστήμης, Τεχνολογίας και Τηλεπικοινωνιών (MICITT) είναι υπεύθυνο για την εφαρμογή, το συντονισμό και την παρακολούθηση αυτών των σχεδίων.
Παράλληλα, η Κόστα Ρίκα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στο σύστημα υγειονομικής της περίθαλψης τα τελευταία χρόνια, έχοντας καλύτερη κάλυψη υγείας και μεγαλύτερη κοινωνική ασφάλιση και έχει επιτύχει μεγάλη πρόοδο στην ψηφιοποίηση των υπηρεσιών της. Τα τελευταία χρόνια, το σύστημα υγείας της Κόστα Ρίκα έχει εφαρμόσει τεχνολογίες για τη διαχείριση των υπηρεσιών υγείας. Παραδείγματα αυτών είναι το Ενιαίο Ψηφιακό Αρχείο Υγείας (EDUS) και το Εθνικό Σύστημα Πληροφοριών και το Ενιαίο Μητρώο Δικαιούχων του Κράτους (SINIRUBE). Όσον αφορά τη διεθνή συνεργασία, η Κόστα Ρίκα υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας ΤΠΕ με την Εσθονία, που επικεντρώνεται στην ψηφιακή διακυβέρνηση, την κυβερνοασφάλεια και τη διαλειτουργικότητα τον Σεπτέμβριο του 2019. Τα έργα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη ψηφιακής ταυτότητας και την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των εταιρειών τεχνολογίας των χωρών. Η Κόστα Ρίκα συνεργάζεται επίσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) στο πρόγραμμα Connect 2020, το οποίο εστιάζει στην τόνωση της συνεργασίας στον τομέα των ΤΠΕ μεταξύ της Ευρώπης και των χωρών της Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής.
Εν κατακλείδι, η Κόστα Ρίκα αποτελεί μία χώρα με πολύ υψηλές προοπτικές για περαιτέρω ανάπτυξη σε οικονομικό επίπεδο. Αναφορικά με την προσπάθεια μετάβασης σε έναν «ψηφιακό κόσμο», η Κόστα Ρίκα έχει καθιερωθεί ως ένα από τα ηγετικά έθνη στη Λατινική Αμερική όσον αφορά την ψηφιακή ετοιμότητα και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Οι υπηρεσίες τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών ανέρχονταν στα 4,7 δισεκατομμύρια δολάρια Η.Π.Α. το 2019, αντιπροσωπεύοντας το 49% των εξαγωγών της χώρας, ενώ βρισκόταν εδώ και καιρό στην πρώτη γραμμή των αναδυόμενων τάσεων στη νέα παγκόσμια, ψηφιοποιημένη οικονομία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Digital Economy Policy in Costa Rica, OECD, διαθέσιμο εδώ
- ECLAC, Digital Technologies for a new future, διαθέσιμο εδώ
- Latin American Economic Outlook 2020: Digital Transformation for Building Back Better – Costa Rica, OECD, διαθέσιμο εδώ
- Monge-Gonzalez R., Innovation, Productivity, and Growth in Costa Rica: Challenges and Opportunities, Inter-American Development Bank, διαθέσιμο εδώ
- The World Bank in Costa Rica, World Bank, διαθέσιμο εδώ
