Του Βασίλη Χουρσανίδη,
Μετά τη φούσκα στην αγορά στεγαστικών κυρίως δανείων στις Η.Π.Α., το 2008, η οποία λειτούργησε αλυσιδωτά επηρεάζοντας τις οικονομίες σε ολόκληρο τον κόσμο, οι απανταχού “policy makers” αντιλήφθηκαν πόσο καταστροφικό λάθος ήταν το ρυθμιστικό έλλειμμα στον χώρο της πιστοδότησης, κυρίως καταναλωτών, για τη χρηματοδότηση των στεγαστικών τους αναγκών από το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Έτσι, άρχισαν να θέτουν αυστηρούς κανόνες στον εν λόγω ευάλωτο τομέα, οι οποίοι, μεταξύ άλλων, αποσκοπούσαν στη λελογισμένη χορήγηση δανείων σε καταναλωτές με κριτήρια πιστοληπτικής ικανότητας. Στην Ε.Ε., που μας αφορά άμεσα, εκδόθηκε ευρωπαϊκή οδηγία η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με τον νόμο 4438/2016.
Βασική στόχευση της εν λόγω οδηγίας είναι η άμβλυνση της πληροφοριακής και γνωστικής ανισορροπίας που εγγενώς υπάρχει μεταξύ ενός καταναλωτή, δηλαδή φυσικού προσώπου που δανειοδοτείται για την εξυπηρέτηση αναγκών άσχετων με την επαγγελματική ή επιχειρηματική του δραστηριότητα, και πιστωτικού φορέα, δηλαδή προσώπου που χορηγεί πιστώσεις σε καταναλωτές όντας επαγγελματίας του κλάδου (κατά βάση τράπεζες και λοιπά χρηματοδοτικά ιδρύματα). Επίσης, προβλέπει μία σειρά από υποχρεώσεις των πιστωτικών φορέων που συνιστούν εκδήλωση της αρχής του «υπεύθυνου δανεισμού» (responsible lending), μεταξύ δε αυτών η κυριότερη είναι η υποχρέωση αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας πριν τη χορήγηση δανείων σε καταναλωτές.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την οδηγία, κάθε πιστωτικός φορέας που πρόκειται να χορηγήσει πίστωση σε καταναλωτή για τη χρηματοδότηση κάποιας αγοράς ή ανακαίνισης ακινήτου, υποχρεούται πριν χορηγήσει την πίστωση να προβεί σε πλήρη και ενδελεχή έλεγχο και αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας (δηλ. της φερεγγυότητας) με βάση μία σειρά από στοιχεία που οφείλει να προσκομίσει ο καταναλωτής καθ’ υπόδειξή του, καθώς και με βάση μία σειρά από στοιχεία που θα συγκεντρώσει ο ίδιος ο πιστωτικός φορέας μόνος του σε μία σειρά από διαθέσιμες βάσεις δεδομένων, με χαρακτηριστικότερη τον «ΤΕΙΡΕΣΙΑ», όπου και καταχωρούνται στοιχεία συναλλακτικής συμπεριφοράς και οικονομικής φύσεως για κάθε χρήστη υπηρεσιών του χρηματοπιστωτικού τομέα.
Η οδηγία δεν διευκρινίζει περαιτέρω ούτε τις ακριβείς πληροφορίες που οφείλει να αναζητήσει ο πιστωτικός φορέας ούτε τον τρόπο με τον οποίο οφείλει να διεξάγει τον έλεγχο και την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας βάσει των στοιχείων που συγκεντρώνει. Απλώς επιβάλλει υποχρέωση πλήρους και ενδελεχούς ελέγχου χωρίς άλλη εξειδίκευση.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η επιλογή αυτής της γενικόλογης και αφηρημένης διατύπωσης είναι μάλλον δικαιολογημένη και σωστή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το δίκαιο είναι ρυθμιστής των κοινωνικών και συναλλακτικών σχέσεων και στη σύγχρονη πολυσχιδή πραγματικότητα συχνότατα παρουσιάζεται ανάγκη ρυθμιστικής παρέμβασής του σε τομείς που άπτονται κυρίως άλλων επιστημονικών κλάδων, όπως εν προκειμένω της οικονομικής επιστήμης. Δεν είναι δυνατόν σε τέτοιες περιπτώσεις να θεσπισθεί μία σειρά από αυστηρά τεχνικούς κανόνες που πραγματώνουν πορίσματα και θεωρίες άλλων επιστημών, αφενός διότι θα είναι ακατανόητοι στον μέσο άνθρωπο ενώ σκοπός του δικαίου είναι η διαφανής και κατανοητή ρύθμιση των κοινωνικών σχέσεων και αφετέρου διότι τα ισχύοντα σε κάθε επιστημονικό τομέα υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές και είναι αδύνατη η συνεχής και άμεση μεταρρύθμιση του νομοθετικού πλαισίου σε συμμόρφωση με τα νέα δεδομένα σε άλλους κλάδους.
Άρα, συνάγεται ότι ο πιστωτικός φορέας οφείλει να ενεργεί όπως επιτάσσει η καλή τραπεζική πρακτική προκειμένου να εκπληρώσει την ανωτέρω υποχρέωσή του. Οφείλει, δηλαδή, να ενεργεί σύμφωνα με τα γενικώς αποδεκτά στον χρηματοπιστωτικό τομέα πρότυπα αξιολόγησης φερεγγυότητας. Γι’ αυτό και η European Banking Authority έχει διαμορφώσει ένα σύνολο κατευθυντήριων αρχών και κανόνων στον τομέα αυτό, το οποίο μιλάει για τα 6 C’s of Credit (character, capacity, collateral, conditions, credit, capital) και το οποίο αναθεωρείται συνεχώς προκειμένου να ανταποκρίνεται στις πιο σύγχρονες ανάγκες. Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι πλήρης και ενδελεχής έλεγχος είναι αυτός που εξετάζει όλα τα παραπάνω κριτήρια φερεγγυότητας επί τη βάσει κάθε πληροφορίας ή στοιχείου που είναι αντικειμενικά κατάλληλο με βάση τα πορίσματα της οικονομικής επιστήμης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Στοιχεία τραπεζικού δικαίου (συλλογικό έργο), Νομική Βιβλιοθήκη 2016
- European Banking Authority, επίσημος ιστότοπος, διαθέσιμος εδώ
