Της Μαρίας Κελεπούρη,
Ο λόγος για το πρώτο λογοτεχνικό εγχείρημα του Γεώργιου-Νικολάου Σταματελόπουλου, ο οποίος δημιούργησε μια ιστορία που δε βασίζεται αποκλειστικά στη φαντασία. Αντιθέτως, έρεισμά της αποτελούν όχι μόνο ιστορικά γεγονότα, αλλά και υπαρκτά πρόσωπα. Ο συγγραφέας στο βιβλίο του Το Στιγμιαίο, που κυκλοφορεί από τις Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή, αφηγείται την ιστορία του πατέρα του και, κατ’ επέκταση, όλη την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, όπως τη γνωρίζει μέσα από την έρευνα που έκανε και από τις αναμνήσεις των διηγήσεων που άκουσε.
Ο Γεώργιος-Νικόλαος Σταματελόπουλος, απόφοιτος της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, ολοκλήρωσε τις σπουδές του αποκτώντας τον τίτλο του Διδάκτορα Μηχανικού στο Πανεπιστήμιο Braunschweig, στη Γερμανία. Αντικείμενό του για δεκαετίες είναι ο ενεργειακός τομέας, ενώ όσον αφορά τον γραπτό λόγο, έχει εκπονήσει μια επιστημονική μονογραφία και έχει συμμετάσχει στη συγγραφή ενός τεχνικού συλλογικού βιβλίου.
Το παρόν βιβλίο δε χαρακτηρίζεται ως βιογραφία. Μπορεί, πράγματι, αρκετά από τα γεγονότα που διαδραματίζονται στον μυθοπλαστικό χρόνο και τόπο να έχουν συμβεί και στον πραγματικό, όμως, τα κενά της μνήμης του συγγραφέα ή πράγματα που αγνοεί, αντικαθίστανται από την πλούσια φαντασία. Και μάλλον πετυχημένα, διότι δεν είναι ευδιάκριτα τα σύνορα μεταξύ της αλήθειας και της αληθοφάνειας. Ακριβώς αυτό το καθιστά ένα ιστορικό μυθιστόρημα, που δεν αποβλέπει μόνο στη γνωριμία της οικογένειας του συγγραφέα με τον πρόγονό της, αλλά στην επίτευξη της επικοινωνίας του αναγνώστη με την Ιστορία. Απευθύνεται σε όλους όσοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν το παρελθόν μέσα από τα μάτια ενός ανθρώπου που το έζησε. Μπορεί να είναι ένας τρόπος ώστε και ο ίδιος ο συγγραφέας να γνωρίσει τον πατέρα του καλύτερα, κατανοώντας τις σκέψεις του και ερμηνεύοντας τις πράξεις του.
Το βιβλίο καλύπτει ένα ευρύ φάσμα της Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, από τον Μεσοπόλεμο ως τη Μεταπολίτευση. Θα έλεγε κανείς, σχεδόν ολόκληρο τον 20ό αιώνα. Παρακολουθώντας την ανάμειξη του Δημήτρη Σταματελόπουλου στις αντιστασιακές δράσεις την περίοδο της γερμανικής Kατοχής και αργότερα τη φυγή του στο βουνό, τη συμμετοχή του στον ΕΔΕΣ και τελικά στο Πραξικόπημα της 2ης Απριλίου, περνά μπροστά από τα μάτια μας η πορεία της Ελλάδας στα πρόσφατα —σχετικά— χρόνια. Κάθε γεγονός ερμηνεύεται με μια οπτική που ανταποκρίνεται στην εκάστοτε συναισθηματική και ψυχολογική αλλαγή που συμβαίνει στον Δημήτρη. Κι αυτό είναι απολύτως φυσικό, διότι αλλιώς ξεκίνησε ως νεαρός που εισέβαλε με τόλμη στον στρατιωτικό κόσμο και αλλιώς έβλεπε τα πράγματα, όταν μετά από χρόνια εμπόλεμων συνθηκών, βρέθηκε σε μια αίθουσα δικαστηρίου. Και όχι από την πλευρά του κατήγορου.
Ο Δημήτρης Σταματελόπουλος βρισκόταν ανάμεσα στους καταδικασθέντες στη Δίκη των πρωταίτιων της Χούντας. Βέβαια, ενώ για τους υπόλοιπους η ποινή που τους ορίστηκε ήταν μεταξύ άλλων η στρατιωτική καθαίρεση, ο θάνατος ή τα ισόβια, για τον Δημήτρη Σταματελόπουλο, η ποινή περιλάμβανε φυλάκιση, αλλά, τελικά, ήταν ο μόνος στον οποίο δόθηκε χάρη τον Απρίλιο του 1977, λόγω του πρότερου έντιμου βίου του και, φυσικά, της μεταμέλειας που έδειξε. Κι αυτή, την απέδειξε έμπρακτα, συμβάλλοντας στις ενέργειες της Αντίστασης. Ο ίδιος αναγνώρισε τα λάθη του και θέλησε να τα διορθώσει, πράγμα που κατάφερε, συνειδητοποιώντας πως ο πόλεμος δε γίνεται μόνο στο βουνό, αλλά ακόμα και σε ένα σκοτεινό γραφείο. Εκμεταλλεύτηκε την πένα του για να στραφεί εναντίον της Δικτατορίας, πόσο μάλλον όταν είδε πως τα άρθρα του αποκτούσαν μεγάλη απήχηση. Προφανώς γιατί σε αυτά καθρεφτίζονταν η εμπειρία, το θάρρος και η γνώση του.
Ίσως, ένα από τα χαρακτηριστικά του να ήταν η υψηλή αίσθηση του καθήκοντος, η γενναιότητα και συνάμα η ταπεινότητα να αναγνωρίσει τις ευθύνες του. Πρόκειται για ένα πρόσωπο που πίστευε στα ιδανικά και, έτσι, όλα αυτά τα στοιχεία αρκούν για να διαπλάσουν από μόνα τους, τον ήρωα του μυθιστορήματος και να τον κάνουν τόσο οικείο που να προσεγγίζει την Ιστορία με έναν πιο άμεσο και ίσως αληθινό τρόπο. Σε αυτό, βέβαια, συμβάλλουν και οι εκτενείς και γλαφυρές περιγραφές του συγγραφέα. Αυτή η εγγύτητα επιτυγχάνεται χάρη στον χαρακτήρα του πρωταγωνιστή. Δεν προβάλλεται ως ήρωας, αλλά και ούτε ως απλός ακόλουθος των εξελίξεων. Παίρνει τις αποφάσεις του, δέχεται τις συνέπειές τους και αποδεικνύει πως είναι απλώς ένας άνθρωπος που κλήθηκε, εκτός από τους προσωπικούς του δαίμονες, να παλέψει και με τους δαίμονες του πολέμου.
Υπήρξε μέρος του πραξικοπήματος, για αυτό και τιμωρήθηκε. Παρόλο που η δίκη δεν απευθυνόταν σε όλους τους εμπλεκόμενους, επειδή το αδίκημα θεωρήθηκε ως στιγμιαίο. Στιγμές που τον καθοδήγησαν, χαράχτηκαν μέσα του, επηρέασαν τις αποφάσεις και τις επιλογές του, ίσως και την οπτική του για τα πράγματα, διαμόρφωσαν την πορεία του και έπλασαν την προσωπική του ιστορία ως κομμάτι της συλλογικής. Οι στιγμές αυτές ίσως για κάποιους να συμπληρώνουν παραπάνω από μία ζωή. Για αυτό και ο συγγραφέας επιχειρεί να παρουσιάσει όσο πιο πολλές αναμνήσεις έχει κρατήσει ή όσο περισσότερες πληροφορίες από ντοκουμέντα που έχει βρει. Έτσι, ο αναγνώστης δεν εισάγεται μόνο στο κλίμα της κάθε εποχής που ο πρωταγωνιστής διένυσε, αλλά γνωρίζει τον κάθε χαρακτήρα, σαν να τον αντικρύζει μπροστά του.
