Της Παναγιώτας Λούπα,
Ο Mao Zedong γεννήθηκε το 1893 σε μία εύπορη αγροτική οικογένεια στην επαρχία Hunan, μία περιοχή καλλιέργειας ρυζιού στο εσωτερικό της Κίνας. Αψήφησε τις επιθυμίες του πατέρα του να δουλέψει απλώς στο οικογενειακό αγρόκτημα και επέμενε να λάβει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Συμμετείχε στις εξεγέρσεις του 1911 και εισήλθε στο πανεπιστήμιο του Πεκίνο το 1918, όπου ο Li Dazhao, ο οποίος σύντομα θα ήταν ο συνιδρυτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, ήταν τότε βιβλιοθηκάριος. Ο Mao εγκατέλειψε την παραδοσιακή μαρξιστική ιδεολογία και εργάστηκε στην οργάνωση αγροτών και όχι εργατών. Το 1927 εξέδωσε μία έκθεση που υπαγόρευε ότι η σοσιαλιστική επανάσταση για την οποία εργάζονταν οι μαρξιστές, θα πραγματοποιούνταν από τους αγρότες σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα σε κεντρικές, νότιες και βόρειες επαρχίες της Κίνας.
Πριν από το 1928 το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας ακολουθούσε την παραδοσιακή μαρξιστική στρατηγική, ενώ έπαιρνε εντολές από τη Σοβιετική Ένωση. Δυστυχώς, ούτε ο παραδοσιακός μαρξισμός ούτε οι σοβιετικής εντολές ήταν βοηθητικές για μία πολιτική επιτυχία στην Κίνα. Ο παραδοσιακός Μαρξισμός βασίζονταν σε μία βιομηχανική εργατική τάξη, στο προλεταριάτο. Ήταν η τάξη που θα παρήγαγε μία σοσιαλιστική επανάσταση. Αυτό με τη σειρά του απαιτούσε από τα μαρξιστικά κόμματα να εστιάσουν το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής τους σε αυτήν την τάξη, αλλά στην Κίνα οι βιομηχανικοί εργάτες αποτελούσαν λιγότερο από το 1% του πληθυσμού, ενώ οι αγρότες ήταν πάνω από το 90%. Ο παραδοσιακός Μαρξισμός θεώρησε λοιπόν, ότι οι αγρότες ήταν ανίκανοι να κάνουν ποτέ μία σοσιαλιστική επανάσταση. Ως εκ τούτου, οι σοβιετικές οδηγίες τόνιζαν την έμφαση που έδινε ο Μαρξισμός στους εργάτες της βιομηχανίας της πόλης σε βάρος των αγροτών. Επομένως, αυτά τα δεδομένα που ίσχυαν στη Μόσχα δεν είχαν καμία σχέση με την πραγματικότητα της Κίνας.
Το 1927 ο Mao ξεκίνησε το φθινόπωρο την εξέγερση και αφού κατά τύχη σώθηκε από μία σκληρή ένοπλη σύγκρουση, διέφυγε σε μία βάση, η οποία βρισκόταν σε ένα βουνό στη νότια Κίνα για να ξεκινήσει τη δημιουργία μιας νέας κινέζικης κομμουνιστικής ομάδας. Για πολλά χρόνια ανέπτυξε τη δικιά του στρατηγική και ξεκίνησε να χτίζει έναν στρατό με αγρότες, οι οποίοι όχι απλά δεν θα φοβούνταν τον θάνατο και όλα τα δεινά του πολέμου, άλλα θα ήθελαν να συμμετέχουν οι ίδιοι, βοηθώντας το κόμμα.
Επομένως, στόχος του Mao ήταν η σωστή αντιμετώπιση των αγροτών από μία οπτική τόσο στρατιωτική, αλλά και επαναστατική. Ο Κόκκινος Στρατός, ο οποίος μετά το 1946 ονομάστηκε Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός, ακολούθησε ωστόσο σκληρούς κανόνες.
Στις αρχές του 1930 το κινεζικό κομμουνιστικό κόμμα δέχτηκε συνεχείς επιθέσεις από το κινεζικό εθνικιστικό κόμμα, το οποίο το 1934 εφοδιάστηκε από στρατιωτικό γερμανικό εξοπλισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Mao και οι ακόλουθοί του να εγκαταλείψουν τη βάση τους για να σωθούν. Αυτή η μάχη διήρκησε πάνω από χρόνο και είναι γνωστή ως «ο Μεγάλος Μάρτης».
Στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στη διάρκεια μιας διαμάχης μεταξύ των δύο κομμάτων, οι Κινέζοι έτρεμαν από φόβο για τις τεράστιες επιθέσεις και τα πολεμικά εγκλήματα που διέπρατταν οι Ιάπωνες εις βάρος τους. Ωστόσο, μετά τη λήξη του πολέμου, την ήττα των Ιαπώνων και την αποχώρησή τους από το κινέζικο έδαφος, το κομμουνιστικό κόμμα βγήκε παντοδύναμο από τον πόλεμο και το 1946 ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος, η τελευταία πράξη αυτής της διαμάχης. Αν και το εθνικιστικό κόμμα είχε τεράστια υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε ελάχιστες νίκες. Το κομμουνιστικό κόμμα είχε αποκτήσει πολλές βάσεις και το 1949 ο εμφύλιος πόλεμος είχε ήδη τελειώσει. Ο Mao Zedong κατέκτησε το Πεκίνο και κήρυξε την εγκατάσταση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.
Η Κίνα, επειδή βρισκόταν σε πόλεμο από το 1937, οικονομικά είχε καταρρεύσει, μαζί και η παραγωγή της. Ο εμφύλιος πόλεμος δημιούργησε εκατομμύρια πρόσφυγες και το κομμουνιστικό κόμμα είχε ελάχιστη εμπειρία για το πώς έπρεπε να διοικήσει μία τεράστια χώρα. Τα πρώτα χρόνια λοιπόν της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, οι στόχοι σχετίζονταν με την ανάκαμψη της οικονομίας, κατά το σοσιαλιστικό πρότυπο (κολεκτιβοποίηση, αναδιοργάνωση της γεωργικής παραγωγής).
Ωστόσο, η Κίνα, αν και ποτέ δεν είχε αναπτύξει τις καλύτερες σχέσεις με τον Stalin, μετά τον θάνατο του και την άνοδο του Khrushchev στην εξουσία της Σοβιετικής Ένωσης, οι σχέσεις μεταξύ Κίνας και ΕΣΣΔ αντιμετώπισαν μεγάλη κρίση, με αποτέλεσμα να μη λαμβάνει καμία βοήθεια οικονομική από άλλο κράτος. Έτσι, λοιπόν, το έργο της ανάκαμψης της οικονομίας ήταν δύσκολο.
Μία ομάδα ηγετών με αρχηγό τον Liu Shaoqi ξεκίνησαν την ανάκαμψη της οικονομίας και το 1962 πέτυχαν αυτόν τον στόχο. Ενώ, όμως, εκατομμύρια Κινέζοι ευχαρίστησαν τον Liu για τη σωστή ηγεσία, ο Mao και οι συνεργάτες του εξοργίστηκαν με αυτό το αποτέλεσμα. Ο Mao δεν συμφωνούσε με τις πολιτικές του Liu και δεν δεχόταν να μην διαθέτει ο ίδιος την απόλυτη εξουσία και τον ηγετικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Η δίψα του για ηγεμονία ήταν η αιτία της πολιτιστικής επανάστασης.
Την περίοδο μεταξύ 1962 και 1965, σε ένα διάστημα τεράστιας οικονομικής ανάπτυξης, ο Liu και οι συνεργάτες του συνέχισαν το επιτυχές πρόγραμμα της οικονομικής ανόρθωσης και οι πολιτικές του έγιναν δημοφιλείς στον απλό λαό στην επαρχία, αλλά και στις μεγάλες πόλεις. Ο Mao, ωστόσο, είχε πολλά παράπονα σχετικά με τις οικονομικές μεθόδους που χρησιμοποιούσε ο Liu, θεωρώντας ότι ήταν άκρως καπιταλιστικές, καθώς πίστευε ότι με την πάροδο του χρόνου θα δημιουργούσε ταξικές ανισότητες. Επιπλέον, θεωρούσε πως το πρόγραμμα αυτό θα έχανε το σοσιαλιστικό του πνεύμα καθώς και ό,τι είχε κτίσει έως τότε το κομμουνιστικό κόμμα.
Ο Mao, λοιπόν, δούλεψε σκληρά για να βρει συνεργάτες, ώστε να επανέλθει πολιτικά στην εξουσία και τελικά τον Απρίλιο του 1966 η Κίνα ανακοίνωσε στον κόσμο την Πολιτιστική Επανάσταση.
Οι Κόκκινοι Φρουροί το καλοκαίρι του 1966 σκότωσαν πλήθος κόσμου σε ολόκληρη την Κίνα. Μπήκαν σε σπίτια οικογενειών, κατέστρεψαν ζωγραφιές, βιβλία, έπιπλα και ξυλοκόπησαν ή βασάνισαν μέλη οικογενειών. Κατέστρεψαν, μουσεία, ναούς, βιβλιοθήκες και ιστορικά μνημεία. Δολοφόνησαν εκατοντάδες καθηγητές, καλλιτέχνες ακόμη και τους ίδιους τους γονείς. Χιλιάδες μορφωμένοι άνθρωποι της Κίνας είτε φυλακίστηκαν είτε αναγκάστηκαν να αυτοκτονήσουν. Πολλοί από τους καλλιτέχνες, ποιητές και μουσικούς της Κίνας δεν μπορούσαν πλέον να δουλέψουν και συχνά κατέληξαν θύματα των Κόκκινων Φρουρών. Κάποιοι, βέβαια, από αυτούς που φυλακίστηκαν πέθαναν στη διάρκεια της φυλάκισής τους λόγω κακουχιών.
Επιπλέον, η εκπαίδευση ήταν ακόμη ένα θύμα της Πολιτιστικής Επανάστασης. Όταν τα σχολεία και τα πανεπιστήμια άνοιξαν, αφού ήταν κλειστά για πολλούς μήνες, πάρα πολλοί καθηγητές διώχθηκαν από τις θέσεις τους και αντικαταστάθηκαν από μέλη της «σωστής» κοινωνικής τάξης, δηλαδή μέλη εργατών ή αγροτών. Έτσι αποδείχθηκε ότι οι φοιτητές της δεκαετίας του ‘60 και του ‘70 δεν είχαν αποκτήσει κάποιο βάθος γνώσεων. Αυτή η γενιά φοιτητών έμεινε γνωστή ως «η χαμένη γενιά». Παράλληλα, συνέπειες της Πολιτιστικής Επανάστασης εμφανίστηκαν και στην οικονομία. Η αγροτική οικονομία, ωστόσο, δεν υπέφερε ιδιαίτερα.
Συνεπώς, μετά από τόσες αποτυχίες και ταυτόχρονα με τον φόβο που άρχισε να προκαλεί η Σοβιετική Ένωση στον Mao, αναγκάστηκε να βάλει τέλος στην Πολιτιστική Επανάσταση. Έτσι, στις αρχές του 1967 ο Mao προσπάθησε να ελέγξει τους Κόκκινους Φρουρούς, αν και η επανάσταση δεν έπαψε να υφίσταται ούτε το 1968, καθώς το χάος συνέχισε να ξεσπά στους δρόμους της Κίνας με τη χρήση όπλων.
Τελικά, η επανάσταση κατεστάλη το 1969. Ο Mao μαζί με τους συνεργάτες του εξακολουθούσαν να εφαρμόζουν πολλές από τις ίδιες πολιτικές μέχρι τον θάνατό του το 1976.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Kort, G. Michael (1995), China under communism, Minneapolis: Millbrook Press
- The Great socialist cultural revolution in China, τόμος 5 (1966), Beijing: Foreign Languages Press
