Της Ιωάννας Μπινιάρη,
«Ν’ αγαπάς την ευθύνη
Να λες εγώ, εγώ μονάχος μου
θα σώσω τον κόσμο.
Αν χαθεί, εγώ θα φταίω»
Γνωστά δε σας είναι αυτά τα λόγια; Πρόκειται για μία από τις γνωστότερες ρήσεις του αείμνηστου Έλληνα πεζογράφου Νίκου Καζαντζάκη, με την οποία επιλέγει να κλείσει το βιβλίο του Το άλλο μου μισό με κάνει ό,τι θέλει… ο Δρ. Μιχάλης Χαντάς, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός. Δεν πρόκειται για άλλο ένα τυπικό και άψυχο βιβλίο αυτοβελτίωσης και αυτογνωσίας, αλλά για ένα διαδραστικό και πρακτικό ανάγνωσμα, το οποίο, εν τέλει, στοχεύει στο να πείσει τον καθένα από εμάς να πάρει τη ζωή στα χέρια του και να μη φοβάται να φέρει ο ίδιος την πολυπόθητη αλλαγή που έχει ανάγκη ο κόσμος μας.
Ξεκινώντας με ένα ερωτηματολόγιο το οποίο καλείται να συμπληρώσει ο αναγνώστης, προκειμένου μέσα από το σκορ του να διαπιστώσει το συνολικό επίπεδο της ψυχολογικής του ωριμότητας, η ανάγνωση του εν λόγω βιβλίου συνοδεύεται με πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό, για να καταστεί η προσέγγισή του περισσότερο βιωματική. Αυτό, άλλωστε, είναι ένα από τα σημεία που καθιστούν το παρόν βιβλίο διαφορετικό από τα υπόλοιπα και του προσδίδουν έναν βαθμό καινοτομίας, σε σύγκριση με τα συνηθισμένα βιβλία Ψυχολογίας που πέφτουν στα χέρια των επίδοξων αναγνωστών.
Αρχικά, ο ψυχοθεραπευτής-συγγραφέας εξετάζει το ερώτημα για το ποια είναι η υπέρτατη απειλή που μπορεί να νιώσει ένας άνθρωπος, απαντώντας πολύ εύστοχα ότι είναι η απειλή κατά της ζωής του. Η αντίληψη ενός ατόμου για τον θάνατο, ο οποίος απειλεί την ύπαρξή του, παίζει καθοριστικό ρόλο στον τρόπο ζωής του, καθώς η έννοια του θανάτου συνιστά την απόλυτη δυσφορία για το νευρικό μας σύστημα ήδη από τη βρεφική ηλικία. Εν ολίγοις, το βρέφος κάθε φορά που βιώνει κάποια δυσφορία (π.χ. πείνα, δίψα, πόνο) συνδέει κάποια φιγούρα, συγκεκριμένα τον φροντιστή του, που μπορεί να είναι ο γονιός του, με τη μετάβαση από την κόλαση (θάνατο) στον παράδεισο, δεδομένου ότι η μεγαλύτερη ηδονή για τον άνθρωπο είναι η παύση της δυσφορίας.
Στη συνέχεια, αναφέρονται τα τρία μέρη της ψυχολογικής μας υπόστασης, τα οποία είναι τα εξής:
- Ο μηχανισμός με την ονομασία ΕΚΕΙΝΟ που έχει να κάνει με τις βιολογικές μας ενορμήσεις, οι οποίες αναζητούν ικανοποίηση για λόγους επιβίωσης και διαιώνισης του οργανισμού.
- Ο μηχανισμός του ΥΠΕΡΕΓΩ που περιέχει τις ηθικές αξίες του ατόμου και είναι γνωστός στην καθημερινότητα με την ονομασία «συνείδηση», μέσω της οποίας αξιολογούνται οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι πράξεις ενός ανθρώπου που από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το «ΕΙΜΑΙ» γίνεται αντιληπτό μέσα από το «ΝΙΩΘΩ».
- Ο μηχανισμός του ΕΓΩ που είναι ο διαχειριστής της σχέσης του ανθρώπου με τα συναισθήματά του, το περιβάλλον και γενικότερα την πραγματικότητα.
Είναι γνωστό πως όταν γεννιόμαστε, αυτό που υπερισχύει μέσα μας είναι οι βιολογικές μας ανάγκες (ΕΚΕΙΝΟ), προσπαθώντας με το πέρασμα των χρόνων να εξελίσσεται όσο το δυνατόν περισσότερο το ΕΓΩ, το οποίο είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ψυχικής υγείας ενός ατόμου. Με λίγα λόγια, το ψυχολογικό μας μεγάλωμα προϋποθέτει ένα δυνατό, ώριμο, ολοκληρωμένο και συμπαγές ΕΓΩ που θα αναπτύσσεται διαρκώς και θα μας βοηθά να αντιλαμβανόμαστε τι ακριβώς αισθανόμαστε, να αναγνωρίζουμε την πραγματικότητα, να διαχειριζόμαστε τις ματαιώσεις —όταν δηλαδή τα πράγματα δε γίνονται όπως ή/και όταν τα θέλω και τα περιμένω— να περιορίζουμε τη συνείδηση, να συγκρατούμε τις παρορμήσεις και, εν τέλει, να αποκτήσουμε προσωπική αυτοτέλεια.
Συνεχίζοντας την ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου, ο κλινικός ψυχολόγος καταφέρνει πολύ εύστοχα να συνδέσει το ανώριμο ΕΓΩ με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση που μπορεί να νιώθει ένας άνθρωπος, η οποία μπορεί να αποβεί καταστροφική στη ζωή του. Η αυτοεκτίμηση, εν γένει, ως το σύνολο της αίσθησης που έχουμε για τον εαυτό μας είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ψυχική ηρεμία και ισορροπία ενός ατόμου, συνεπώς, η χαμηλή αυτοεκτίμηση μόνο βλάβη μπορεί να προξενήσει στη ψυχική μας υγεία, καθώς καταδικάζει το άτομο στο να νιώθει μια μόνιμη ανεπάρκεια και συνεχείς φόβους και απειλές.
Μας γνωστοποιείται, επίσης, από τον συγγραφέα ότι ο καθένας από εμάς δεν απαρτίζεται από έναν συμπαγή εαυτό, όπως λανθασμένα πιστεύει, αλλά από δύο ξεχωριστά κομμάτια, το ανώριμο-παιδικό και το ώριμο-ενήλικο, τα οποία παλεύουν να ικανοποιήσουν τις διαφορετικές τους ανάγκες. Ο Δρ. Χαντάς εξετάζει μετέπειτα τον έρωτα και τις διάφορες εκφάνσεις του, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να προξενούν ενοχές και ντροπή σε ένα άτομο, ωστόσο είναι καθόλα φυσιολογικές, αν αναλογιστεί κανείς ότι η ευχαρίστηση είναι αμιγώς αντανακλαστική. Αποφασίζει να ολοκληρώσει, επισημαίνοντας τους τρόπους ενίσχυσης του ΕΓΩ, καθώς ό,τι είναι καλό για το ώριμο ΕΓΩ είναι καλό και για το κοινωνικό σύνολο, πόσο μάλλον σε μια κοινωνία που το ανθρώπινο είδος (αυτό)καταστρέφεται.
Εν κατακλείδι, ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του εν λόγω βιβλίου, διαπιστώνει κανείς ότι κρατά στα χέρια του ένα πολύτιμο εγχειρίδιο ψυχολογικής αναζήτησης που αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης και τονίζει τις ευεργετικές ιδιότητες της ψυχοθεραπείας. Σε κάθε περίπτωση, ο αναγνώστης καταφέρνει να απενεχοποιηθεί και να απελευθερωθεί από εκείνο το ανώριμο ΕΓΩ που τον εμποδίζει από το να διεκδικεί τη ζωή που του αξίζει και τελικά μαθαίνει πώς μπορεί να βελτιώσει την προσωπική του ευτυχία μέσα σε μία —πολλές φορές— ψυχολογικά ανώριμη κοινωνία.
