Του Σπύρου Νότη,
Το στίγμα της παγκόσμιας οικονομίας κινείται υπό τους φρενήρεις ρυθμούς του πληθωρισμού σε Η.Π.Α. και Ευρώπη. Στο έλεός του βρίσκονται πολίτες και νοικοκυριά εδώ και αρκετό διάστημα σε όλη την υφήλιο. Παρατηρούνται πολύ έντονες τάσεις ακρίβειας, ιδίως σε χώρες της Ε.Ε., ως αποκύημα της ενεργειακής εξάρτησης από τις διαθέσεις της Ρωσίας ως προς την τιμή του φυσικού αερίου. Ήδη στη χώρα μας, ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 5,1% τον Δεκέμβριο, με την ενεργειακή κρίση να φέρνει ντόμινο ακρίβειας σε προϊόντα ευρείας κατανάλωσης. Ενδεικτικά, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφονται στο φυσικό αέριο κατά 135,7%, ηλεκτρικό ρεύμα 45%, πετρέλαιο θέρμανσης κατά 34,1% και καύσιμα 21,7%. Βλέποντας και αριθμητικά το μέγεθος της αύξησης, μπορούμε να αντιληφθούμε και την αναγκαιότητα εύρεσης λύσεων, ώστε να μην πληγούν τα κατώτερα εισοδηματικά στρώματα από αυτήν τη συγκυρία. Αρκεί να συσχετιστεί το προαναφερθέν ζήτημα, με τη διατήρηση ανοδικής τροχιάς των μετοχών σε όλα τα χρηματιστήρια, την «ύπουλη» σταθερότητα των τιμών των ομολόγων, τη γιγαντιαία διόγκωση ιδιωτικού και δημόσιου χρέους και, αν μη τι άλλο, την κατάργηση του Συμφώνου Σταθερότητας στην Ευρώπη. Τον τελευταίο καιρό, έχει ξεκινήσει μεγάλη διαμάχη για τη φύση του προβλήματος που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και το αν εν τέλει δρούμε προς τη σωστή κατεύθυνση, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για μια πρωτοφανή εκτίναξη της ενεργειακής κρίσης που ήδη συμβαίνει.
Υγειονομική κρίση και οικονομική κρίση αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία έτσι όπως διαμορφώνεται η καθημερινότητα. Επί του πληθωρισμού, η τοξικότητα του προβλήματος είναι η πανδημία, οι μεταλλάξεις που συνεχώς διαταράσσουν την οικονομική δραστηριότητα. Είναι γεγονός πως τα συνεχόμενα lockdown, έσπασαν την αλυσίδα προσφοράς-ζήτησης, με ποικίλα προβλήματα να δημιουργούνται στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Από την ώρα που αφέθηκαν οι κοινωνίες και οι επιχειρήσεις να ξανακινούνται, η διογκωμένη ζήτηση εκείνης της περιόδου δεν βρήκε ανταπόκριση στην υπάρχουσα προσφορά. Ως λογικό απότοκο, αυξάνονται τα κόστη μεταφοράς για να μπορέσει να εξισορροπηθεί η ζήτηση. Ιδιαίτερη, όμως, μνεία πρέπει να γίνει στην αύξηση των τιμών της ενέργειας, η οποία ανοίγει τους ασκούς της ακρίβειας και στις υπόλοιπες τιμές των προϊόντων. Με τις προβλέψεις να μιλούν για κανονικοποίηση του δίπολου προσφοράς-ζήτησης στα τέλη του 2022 και από την άλλη μια ενεργή πανδημία που δεν ξέρουμε πότε θα δαμαστεί το κύμα της, μοιάζει με νοσηρή οντότητα η οικονομία που χρήζει θεραπείας.
Οι λόγοι που συνέθεσαν αυτήν την ωρολογιακή βόμβα, διαφέρουν. Πολλοί θεωρούν πως ένας εξ αυτών πρέπει να θεωρείται ο προηγούμενος ψυχρός χειμώνας που άδειασε τους αποθηκευτικούς χώρους των καυσίμων, αλλά και η ανάγκη ανεφοδιασμού των αποθεμάτων αυτών, οδηγώντας στην υψηλή ζήτηση, ειδικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Εν συνεχεία, φαίνεται να αυξήθηκε δυσανάλογα η ζήτηση στις χώρες της Ασίας, με τους προμηθευτές ενέργειας να κινούνται προς αυτήν τη κατεύθυνση. Όσον αφορά την Ευρώπη, προμηθεύεται αποκλειστικά υγροποιημένο φυσικό αέριο λόγω ευκολίας στη μεταφορά. Δεδομένου της αδυναμίας της Gazprom, να μπορέσει να εξαλείψει τα ελλείμματα αερίου στην Ευρώπη, οι τιμές θα είναι σταθερά υψηλές, την ώρα που ερευνάται η εμπλοκή και χειραγώγηση της συγκεκριμένης εταιρείας της αγοράς, περιορίζοντας τις προμήθειες. Ο τελευταίος και ίσως πιο προβληματικός, είναι η απεγνωσμένη προσπάθεια της Ε.Ε. να κινηθεί ταχύτατα προς την πράσινη μετάβαση.
Παρόλο που σαν ιδεολόγημα είναι αξιέπαινο, στην πράξη, η πράσινη μετάβαση δεν μπορεί να υποστηριχθεί ακόμη από την ίδια την Ε.Ε., αποτρέποντας παράλληλα πιθανές επενδύσεις στον χώρο του πετρελαίου ή του φυσικού αερίου. Η βιαστική και βίαιη κατά πολλούς απόφαση της Ε.Ε. να επιλεγεί ως αέριο γέφυρα το φυσικό αέριο μέχρι την επικράτηση των ΑΠΕ και να εξαιρούνται από αυτό θερμικές παραγωγές ηλεκτρικής ενέργειας από στερεών καυσίμων, έδωσε μεγαλύτερη ώθηση στον πληθωρισμό και τις αυξήσεις στο φυσικό αέριο. Ενδεχομένως, η αύξηση αυτή ήρθε για να μείνει, με ειδικούς να εκτιμούν ότι για να επιστρέψουμε στις προ-COVID-19 τιμές, θα περάσουν τουλάχιστον 2-3 χρόνια. Όσο για το Πράσινο Σύμφωνο Μετάβασης, είναι εκ των ουκ άνευ πως θα χρειαστεί για οποιαδήποτε ενέργεια η εξόρυξη και η κατεργασία κρίσιμων ορυκτών για να λειτουργήσει κάθε μορφής ΑΠΕ. Για τις διαδικασίες εξόρυξης και κατεργασίας, τη μερίδα του λέοντος κατέχει η Κίνα, καθώς και για τα περισσότερα κρίσιμα ορυκτά. Η μετά μανίας στρέψη των κρατούντων στις ΑΠΕ, την ώρα που από τη μια στιγμή στην άλλη θα ήταν τρομερά δύσκολη και από οικονομικής φύσης, αλλά ακόμη και να παρήγαγε την προσήκουσα ενέργεια η Ε.Ε., δεν θα υπήρχε ο απαραίτητος αποθηκευτικός χώρος για αυτήν, κινεί σίγουρα υποψίες. Και έτσι, όλο και πληθαίνουν οι φωνές που θέλουν την Ε.Ε. ηθικό αυτουργό στην ενεργειακή ένδεια και τον Νότο να φιλοξενεί τις κερδοσκοπικές δραστηριότητες των βορείων επιχειρήσεων (βλ. αγορά ανεμογεννητριών από υπό κατάρρευση γερμανικές εταιρείες). Στην προσπάθειά της η Δύση να δώσει υλικό και αόρατο προστατευτισμό, βασίζεται στην κλιματική αλλαγή, συλλέγοντας πράσινους φόρους και δίνοντας «ριμπάουντ» σε επιχειρήσεις και το χρηματιστήριο να εκμεταλλευτούν τις θετικές τάσεις που επιτάσσει.
Είναι γεγονός πως η συνθήκη του κορωνοϊού επέφερε μέτρα έκτακτης ανάγκης στις τάξεις της νομισματικής πολιτικής παγκοσμίως. Έτσι, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., όπως ήταν αναμενόμενο, αποφάσισαν την αναστολή της εφαρμογής των κανόνων που διέπουν το Σύμφωνο Σταθερότητας έως το 2023. Το Σύμφωνο αυτό αφορά τα δημοσιονομικά των κρατών κατά κύριο λόγο, δηλαδή αυστηρά πρωτόκολλα σχετικά με υπερβολικά ελλείμματα και ογκώδες χρέος. Ο νέος κυβερνητικός συνασπισμός της Γερμανίας ήρθε στην εξουσία με ένα πιο αριστερό προφίλ, κλείνοντας το μάτι στους νότιους για μείωση της λιτότητας και μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών πολιτικών. Τουλάχιστον έτσι φάνηκε εξ αρχής. Και αυτό, γιατί σύμφωνα με τελευταίες δηλώσεις του επιτελείου του Υπουργείου Οικονομικών της Γερμανίας, υπό τις οδηγίες του φιλελεύθερου Κρίστιαν Λίντνερ, αφέθηκε να εννοηθεί πως αυτό που χρειάζεται η Γερμανία (και κατ’ επέκταση η Ευρώπη) είναι βελτίωση της οικονομικής απόδοσης και όχι η χαλάρωση των κανόνων. Επίσης, τονίστηκε, πως «[…] πρέπει η Γερμανία να επαναφέρει την Ευρωζώνη σε μια πιο ορθόδοξη στάση για τα δημόσια οικονομικά». Αυτή και μόνο η δήλωση αρκεί για να έχουν αϋπνίες οι κυβερνώντες χωρών όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ισπανία αλλά και η Γαλλία, οι οποίοι έχουν το βάρος μεγάλων ελλειμμάτων και υψηλού χρέους εξαιτίας της πανδημίας.
Επομένως, η Ευρώπη φαίνεται να οδεύει σε μία νέα περίοδο λιτότητας (βλ. 2010-2013), με αποκορύφωμα την ενεργειακή κρίση που πυροδότησε η πανδημία. Η μόνη λύση για να αποφευχθεί αυτό ήταν —και είναι— η αύξηση των επενδύσεων προκειμένου η ανάπτυξη να αποσβέσει τους κραδασμούς της κρίσης. Όμως, επικρατεί στη Γηραιά Ήπειρο το εξής παράδοξο, και συγκεκριμένα σε χώρες άκρως πλεονασματικές όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία: ενώ έχουν από τα μεγαλύτερα πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών στον κόσμο (τεράστιες καθαρές εξαγωγές και έσοδα από το εξωτερικό), αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν αυτήν την αφθονία για επένδυση στο εσωτερικό, στρεφόμενοι στις αποταμιεύσεις.
Με λίγα λόγια, λιμνάζουν από πακτωλούς χρημάτων, τα οποία δεν τα επενδύουν στην πραγματική οικονομία. Αυτό το φαινόμενο διακρίνεται σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια σε ολόκληρη την Ευρώπη, λόγω της αστάθειας και της ανησυχίας των επενδυτών. Επομένως, είναι αδύνατον να εξαφανιστεί ταυτόχρονα και το δημόσιο και το εμπορικό έλλειμμα, ακόμα και να αυξηθούν οι επενδύσεις (εφόσον υπολείπονται των αποταμιεύσεων). Θα πρέπει, λοιπόν, οι επενδύσεις αυτές να είναι μαζικές και αναζωογονητικές για να δώσουν ώθηση στην αγορά και να τερματίσουν την ατέρμονη κρίση. Και αυτό, γιατί οι μισθοί θα αυξηθούν σε βαθμό που να μπορέσουν να καλύψουν την προστιθέμενη ακρίβεια. Δυστυχώς, με επιδοτήσεις που επιδοτεί εν τέλει ο ίδιος ο φορολογούμενος, δεν λύνεται το πρόβλημα αλλά ανακυκλώνεται, και δημιουργεί μια στρεβλή οικονομία στον χώρο. Με χαμηλούς μισθούς, αποεπένδυση, πανδημία και πληθωρισμό, το μέλλον διαγράφεται ολίγον τι δυσοίωνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μπορεί η Ρωσία από μόνη της να λύσει το ενεργειακό πρόβλημα της Ευρώπης;, Capital. Διαθέσιμο εδώ.
- Έρχεται η εποχή των γερμανικών ελλειμμάτων, Capital. Διαθέσιμο εδώ.
- Η ενεργειακή κρίση εκτοξεύει τον πληθωρισμό, Αναγνώστης. Διαθέσιμο εδώ.
