Η γνώμη του OffLine Post,
Για τον Λουί Αραγκόν, ο Αλέκος Φασιανός ήταν ο τελευταίος «Μεσογειακός» ζωγράφος. Για τη Μελίνα Μερκούρη και τον Φρανσουά Μιτεράν ήταν ο εθνικός ζωγράφος που ο καθένας διεκδικούσε για τη χώρα του. Ωστόσο, ο ίδιος παραδεχόταν πως έγινε ζωγράφος απλώς για να είναι ελεύθερος.
Πριν από μερικές ώρες, ο Αλέκος Φασιανός έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 87 ετών. Με το ιδιαίτερο στιλ του και την αναγνωρίσιμη τεχνική του, άφησε για πάντα ανεξίτηλο το όνομά του στην ιστορία της ελληνικής ζωγραφικής. «Όταν δεν ζωγραφίζω είμαι δυστυχής» έλεγε ο ίδιος, και πραγματικά έζησε μια ζωή αφιερωμένη στην τέχνη.
Ποιος ήταν, όμως, ο Αλέκος Φασιανός; Χωρίς καμία δόση υπερβολής, υπήρξε ένας από τους πιο δημοφιλείς σύγχρονους εικαστικούς καλλιτέχνες της Ελλάδας. Γεννήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1935 στην Αθήνα, όπου εμπνευσμένος από τη φιλόλογο μητέρα του, μελέτησε την αρχαία αγγειογραφία και τη Βυζαντινή εικονογραφία, ενώ σπούδασε και βιολί στο Ωδείο Αθηνών. Τελικά, οι εικαστικές τέχνες τον κέρδισαν, καθώς ειδικεύτηκε στη ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (1956-1960), όπου είχε κυρίως ως καθηγητή τον Γιάννη Μόραλη.
Το 1960, κέρδισε υποτροφία από τη γαλλική κυβέρνηση, για να σπουδάσει για τρία χρόνια την τέχνη της λιθογραφίας στην Ecole des Beaux-Arts στο Παρίσι, υπό την καθοδήγηση των Ε. Clairin και G. Dayez. Στη γαλλική πρωτεύουσα, τα έργα του εκτέθηκαν στη γνωστή γκαλερί Πομπιντού, ενώ του δόθηκε η ευκαιρία να εικονογραφήσει ποιητικές συλλογές του Απολιναίρ και του Αραγκόν. Στη Γαλλία, ο σπουδαίος εικαστικός παρέμεινε για χρονικό διάστημα 35 ετών, διατηρώντας, πάντως, τους δεσμούς του με την Ελλάδα. Με τη σύζυγό του, Μαρίζα, έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του και απέκτησε δύο τέκνα.
Στην τέχνη του Φασιανού, συνυπάρχουν οι επιρροές από τη θρησκευτικότητα των βυζαντινών εικόνων και την καθαρότητα του αρχαιοελληνικού αγάλματος. Η μίξη αυτών των δύο, ως απόρροια των παιδικών ερεθισμάτων του, καταστάλαξε στον νου και στην ψυχή του, διαμορφώνοντας τον τρόπο φιλοτέχνησης των έργων του. Η τεχνική μπολιάζει με τη λαϊκότητα, αποκτώντας μια ευρεία αναγνώριση. Ο ζωγράφος εμπνεόταν από τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας, αλλά και από τη φαντασία του ονείρου. Ο συνδυασμός αυτών των δύο οικοδομεί σε μια ρεαλιστική βάση, μια τέχνη που υπερβαίνει τον χρόνο. Καταφέρνει να παρουσιάσει τη μυθική διάσταση του παρελθόντος ως θεμέλιο του παρόντος. Ενώνει τα γεγονότα με τη συγκίνηση, αποδεικνύοντας όχι μόνο τη νοητή —μα ταυτόχρονα υπαρκτή— σύνδεση των ιστορικών εποχών, αλλά και τη διαχρονικότητα του ίδιου του έργου του.
Αν και στην αρχή, οι επιλογές του στη ζωγραφική εστιάζουν σε παρασημοφορημένες μορφές, που πιθανόν μεταφέρουν κάτι από το κύρος των παλαιότερων κατορθωμάτων, σταδιακά ωριμάζουν, για να επιβληθούν, τελικά, στον χώρο με τη δυναμικότητα και την παραστατικότητά τους. Κάθε λεπτομέρεια που τους περιστοιχίζει αποτελεί και ένα έμμεσο σύμβολο. Χαρακτηριστικές του ζωντανές φιγούρες είναι τόσο αυτή του καπνιστή όσο κι εκείνη του ποδηλάτη. Εικόνες οικείες και παράλληλα δοσμένες με μια ονειρική χροιά, που μέσω έντονων χρωμάτων αφυπνίζουν τις αισθήσεις.
Η παιδικότητα του ζωγράφου συναντά το λιτό ύφος και μαζί θα χαρίσουν στο κοινό μια τέχνη εμπνευσμένη από το μπλε φως της Ελλάδας και ταυτόχρονα οικουμενική. Ο Αλέκος Φασιανός μεταλαμπάδευσε το ελληνικό πνεύμα με μόνο εργαλείο τα πινέλα του. Δεν το λησμόνησε ποτέ. Το κρατούσε πάντα στην ψυχή του.
Ένιωθε ελεύθερος. Γι’ αυτό, δεν περιορίστηκε ποτέ σε καλούπια. Ζώντας στη Γαλλία τη δεκαετία του ’60 και έχοντας συναναστραφεί με πολλών ειδών καλλιτέχνες, γνώρισε και εξοικειώθηκε με τις ευρωπαϊκές τεχνοτροπίες της εποχής, όμως, δεν έγινε μέρος τους. Διατήρησε την καλλιτεχνική του ταυτότητα. Ίσως οι επαφές του με ανθρώπους του πνεύματος, Έλληνες και μη, καθώς και η ενασχόλησή του με την ποίηση, να συνέδραμαν στην ολοκλήρωσή του ως καλλιτέχνη. Άλλωστε, αυτή η ποιητική διάσταση είναι προφανής και στη ζωγραφική του. Αξιοποιούσε την πραγματικότητα ως βάση, στην οποία θα στηριχτούν οι σκέψεις, για να ταξιδέψουν με τα σχέδιά του.
Τα έργα τέχνης του Αλέκου Φασιανού αποτελούν ένα μεγάλο πολιτιστικό κεφάλαιο που δεν περιορίζεται από σύνορα. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, «ο Αλέκος Φασιανός υπήρξε ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους δημιουργούς της ελληνικότητας στη ζωγραφική». Κι αυτή η ελληνικότητα ταξίδεψε από τα σχολικά εγχειρίδια στις μεγαλύτερες εικαστικές εκθέσεις. Ως ζωγράφος συνέδραμε στη συνέχεια της πολιτιστικής ιστορίας, που ο ίδιος ως παιδί θαύμαζε, πλάθοντας και χαρίζοντάς μας τον δικό του πολιτισμό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αλέκος Φασιανός, alekosfassianos.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Η τελευταία συνέντευξη του Αλέκου Φασιανιού στο Πρώτο Θέμα: «Έγινα ζωγράφος για να είμαι ελεύθερος», protothema.gr, διαθέσιμο εδώ.
