Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Τα γεγονότα ενός πολέμου προσφέρουν στους ιστορικούς πλούσιο υλικό γύρω από μάχες, σχέδια επίθεσης και αντίστασης των εμπλεκομένων μερών. Σε ένα άλλο επίπεδο η έρευνα επικεντρώνεται στον ιδεολογικό τομέα, στα οικονομικά ζητήματα, στην τέχνη και τη λογοτεχνία ή γενικότερα στον καθημερινό βίο κατά τη διάρκεια ενός πολέμου. Με αυτόν τον τρόπο η σύγχρονη ιστορική έρευνα επιδιώκει μια ολιστική προσέγγιση των πραγμάτων, φωτίζοντας πτυχές που κατά το παρελθόν έμεναν αθέατες. Με βάση αυτή τη φιλοσοφία κινούνται, πλέον, αρκετές επιστημονικές θεωρήσεις γύρω από τα γεγονότα του Β´ Παγκόσμιου Πολέμου, αναζητώντας μια πληρέστερη εικόνα.
Σε αυτόν τον βηματισμό πατά και ο Γερμανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Jan Mohnhaupt, μέσα από το βιβλίο του Ζώα στον Εθνικοσοσιαλισμό, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Gutenberg, με μια εξαιρετική μετάφραση από τον Γιάννη Κέλογλου. Σε αυτό το σημείο θα μπορούσε να διερωτηθεί κάποιος «τι έχει να μας προσφέρει ένα βιβλίο σχετικά με τα ζώα;». Όπως αποδεικνύει το συγκεκριμένο πόνημα, η μελέτη σχετικά με τον τρόπο που συμπεριφέρονταν οι Ναζί απέναντι στα ζώα, από τη μια καταρρίπτει την εικόνα των φιλόζωων εθνικοσοσιαλιστών και από την άλλη αποκαλύπτει ένα μεγάλο μέρος της γενικότερης ιδεολογίας τους ως προς τους ανθρώπους και τον τρόπο διοίκησης του κράτους.
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε έξι μέρη, με το κάθε ένα από αυτά να αναλύει τη θέση και τον ρόλο που είχαν ορισμένα ζώα στη ναζιστική Γερμανία, αλλά και την εξελικτική τους πορεία μέσα στους αιώνες και τελικά την εξημέρωσή τους από τον άνθρωπο, όπως στην περίπτωση του σκύλου και της γάτας. Η αφήγηση, ωστόσο, δεν περιορίζεται σε αυτό το κομμάτι, καθώς παρατίθενται ιστορικά στοιχεία που σχετίζονται με την έκβαση του πολέμου, όπως η πορεία του γερμανικού στρατού στα ρωσικά εδάφη, η αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού και άλλα παρόμοια γεγονότα, ενώ δε λείπουν και πτυχές της καθημερινότητας των ανθρώπων.
Στο πρώτο μέρος συναντάμε έναν αγαπημένο φίλο του ανθρώπου, τον σκύλο. Ο σκύλος είχε μεγάλη σημασία για το καθεστώς, αλλά και για τον ηγέτη του, τον Αδόλφο Χίτλερ, διότι στη μεν πρώτη περίπτωση χρησίμευε ως φύλακας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης αποτρέποντας τους κρατούμενους από το να δραπετεύσουν. Στη δεύτερη περίπτωση, ο Χίτλερ φαίνεται πως είχε διάφορους σκύλους στη διάρκεια της ζωής του, όμως, δε θεωρούσε όλες τις ράτσες άξιες και ικανές, προβάλλοντας την άποψη της φυλετικής καθαρότητας, μια αρρωστημένη αντίληψη που, σύμφωνα με το σκεπτικό του, ίσχυε και για τους ανθρώπους. Έτσι, λοιπόν, ιδιαίτερη θέση για τους ναζιστές είχε ο γερμανικός ποιμενικός, σε αντίθεση με τις άλλες ράτσες σκύλων, κάτι που είχε τις ρίζες του μερικά χρόνια πριν, το 1897, όταν ο στρατιωτικός Μαξ φον Στέφανιτς επέδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη ράτσα αυτή, θέλοντας να τη διατηρήσει και να την εξαπλώσει στη Γερμανία.
Το επόμενο κεφάλαιο ασχολείται με την εκτροφή των χοίρων, ένα ζώο που κατείχε σημαντική θέση στην αντίληψη του καθεστώτος. Ο λόγος ήταν απλός. Έβλεπαν τους χοίρους ως ένα μέσω για την οικονομική και διατροφική αυτάρκεια της Γερμανίας. Συνεπώς, μεγάλο μέρος του γερμανικού σχεδιασμού στρεφόταν γύρω από τους χοίρους, που εκτός από το κρέας τους θα προσέφεραν και μεγάλες ποσότητες λίπους εξαλείφοντας τις ανάγκες εισαγωγής από άλλες χώρες. Για τον σκοπό αυτό ο «Οργανισμός Επισιτιστικής Βοήθειας», πέρα από τις άλλες δραστηριότητές του, ανέλαβε την εύρεση τροφής για τα γουρούνια, μέσα από ένα πρόγραμμα που απαιτούσε από τα νοικοκυριά να συγκεντρώνουν τα απορρίμματα από τις κουζίνες τους που ήταν κατάλληλα για να τα θρέψουν, ωστόσο οι ποσότητες που συλλέγονταν δεν ήταν ικανές. Το γενικότερο αυτό πρόγραμμα για την εκτροφή των χοίρων δε φαίνεται να απέδωσε, καθώς οι λανθασμένοι χειρισμοί σχετικά με τη διάθεσή τους στην αγορά είχαν ως αποτέλεσμα τη μεγάλη πτώση της τιμής τους.
Το επόμενο μέρος επικεντρώνεται σε ένα είδος που δεν περίμενε κανείς πως θα έχει σημαντική θέση στο ναζιστικό καθεστώς. Πρόκειται για τους μεταξοσκώληκες, οι οποίοι εκτρέφονταν τόσο από ιδιώτες όσο και από τα σχολεία, με τα παιδιά να μεριμνούν για τη διατροφή και τη φροντίδα τους. Το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί είχαν αξία οι μεταξοσκώληκες για τους εθνικοσοσιαλιστές. Το έντομο αυτό ήταν ιδιαίτερα αγαπητό, καθώς μέσα από την παραγωγή μεταξιού φτιάχνονταν αλεξίπτωτα εξαιρετικής ποιότητας που χρησιμοποιούνταν από την αεροπορία. Αντίθετα με αυτόν τον «ήρωα» του πολέμου, που έπρεπε να τον προσέχουν, τα παιδιά μάθαιναν πως ένα άλλο έντομο, το μπλε σκαθάρι, δεν άξιζε να υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο, καθώς δεν τους προσέφερε τίποτα και έτρωγε τις πατάτες από τα χωράφια τους. Έτσι, τους γαλουχούσαν με την αντίληψη πως κάθε τι που δεν είναι χρήσιμο και αρεστό στο καθεστώς, πρέπει να εξοντώνεται.
Έπειτα, ο συγγραφέας καταπιάνεται με την αντίληψη που είχαν οι ναζιστές για τη γάτα. Πρόκειται για μια περίπτωση που δίχαζε τα μέλη του κόμματος, αφού υπήρχε μια μερίδα που τις θεωρούσε χρήσιμα ζώα, διότι κυνηγούσαν και έτρωγαν τα ποντίκια, ενώ από την άλλη συναντάμε τους πολέμιούς της, που την παρομοιάζαν με πλάσμα του σατανά και ανέφεραν πως είναι «οι Εβραίοι μεταξύ των ζώων», δημιουργώντας έτσι νόμους που επέτρεπαν τον πυροβολισμό της υπό ορισμένες συνθήκες. Στο ίδιο κεφάλαιο γίνεται αναφορά σε έναν ακόμα νόμο, ο οποίος απαγόρευε στους Εβραίους να έχουν στο σπίτι τους οικόσιτα ζώα, γιατί «ένα ζώο που ζει σε έναν Εβραίο είναι ένα εβραϊκό ζώο».
Το πέμπτο μέρος εξετάζει την περίπτωση του κυνηγιού, κάτι που πάλι εγείρει διαφορετικές απόψεις. Στους ένθερμους υποστηρικτές του συγκαταλέγεται ο Χέρμαν Γκαίρινγκ, νούμερο δύο στην ιεραρχία του καθεστώτος, που απολαμβάνει να κυνηγά ελάφια και, για τον σκοπό αυτόν, πήρε με κρατικούς πόρους ένα δάσος για να μπορεί απερίσπαστος να ασκεί το «χόμπι» του.
Το έκτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου ασχολείται με τα αγαπημένα άλογα. Σε αυτό βλέπουμε τη μικρή θέση που είχε το ιππικό σε σχέση με το παρελθόν, όμως δεν παύουν τα άλογα να χρησιμοποιούνται είτε ως μέσο μεταφοράς ορισμένων στρατιωτών είτε ως αχθοφόροι κουβαλώντας κάρα με πολεμοφόδια και λιγοστά τρόφιμα. Όταν, όμως, οι γερμανικές δυνάμεις είχαν μπει στα ρωσικά εδάφη και ήρθαν αντιμέτωποι με το πολικό ψύχος, κατάλαβαν πως ούτε τα τανκ τους ούτε τα άλογα, που υπέφεραν από την ασιτία, μπορούσαν να διασχίσουν τα χιονισμένα εδάφη. Η έλλειψη τροφής ήταν αισθητή και στους στρατιώτες, που από ένα σημείο και μετά κάποιοι αναγκάστηκαν να φάνε τα άλογά τους. Τελικά, ο Κόκκινος Στρατός θα καταδιώξει τους Γερμανούς, οι οποίοι έλαβαν την εντολή, καθώς υποχωρούν, να θανατώσουν τα άλογα που είχαν, διότι δεν μπορούσαν να κινηθούν με ευκολία λόγω του υποσιτισμού και των βάλτων που είχαν δημιουργηθεί.
Εν κατακλείδι, το βιβλίο αυτό φέρνει στην επιφάνεια ορισμένες όχι και τόσο γνωστές πτυχές της ιστορίας γύρω από τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο και το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας. Αποκαλύπτει το βάθος της νοσηρής ιδεολογίας τους σχετικά με τη φυλετική καθαρότητα και τον διαχωρισμό σε ανώτερα και κατώτερα όντα. Βιβλία σαν και αυτό αναβιώνουν το ιστορικό παρελθόν και μας βοηθούν να γνωρίσουμε εναργέστερα άγνωστες πτυχές του, καθιστώντας μας καλύτερους.
