Της Χριστίνας Κυράντζη,
Η κατασκευή πλαστών ή κίβδηλων αρχαιοτήτων αποτελεί ένα ζήτημα μείζονος σημασίας, στο οποίο δεν έχει δοθεί μέχρι σήμερα η δέουσα σημασία. Συναφή με την κατασκευή πλαστών ή κίβδηλων αρχαιοτήτων είναι πολλά προβλήματα, όπως η παραπλάνηση της αρχαιολογικής έρευνας, η παραχάραξη της Ιστορίας και η παραμόρφωση της εικόνας του παρελθόντος.
Πλήθος ελληνικών έργων της αρχαίας ελληνικής τέχνης έχουν αποτελέσει «πηγή έμπνευσης» για τη δημιουργία πλαστών ή κίβδηλων αντικειμένων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ενός χρυσού σφραγιστικού δαχτυλιδιού που εντοπίστηκε στην Κρήτη την περίοδο του Mεσοπολέμου και δίχασε τους μελετητές ως προς την αυθεντικότητά του. Πρόκειται για το επονομαζόμενο «δαχτυλίδι του Μίνωα», το οποίο σήμερα φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου.
Πιο συγκεκριμένα, το δαχτυλίδι του Μίνωα βρέθηκε το 1923/4 ή το 1926 στην Κρήτη, έπειτα χάθηκε και βρέθηκε εκ νέου το 2002. Η ανεύρεσή του στηρίζεται σε προφορικές παραδόσεις. Λέγεται ότι βρέθηκε σε έναν αμπελώνα από ένα νεαρό αγόρι. Έπειτα, κατέληξε στα χέρια ενός ιερέα της Κνωσού, ο οποίος το παρέδωσε στο Μουσείο του Ηρακλείου. Όταν το δαχτυλίδι του Μίνωα ανακηρύχθηκε πλαστό από ειδική επιτροπή στην Αθήνα, επιστράφηκε στον ιερέα, ο οποίος αργότερα δήλωσε πως το έχασε.
Τόσο οι επιστήμονες που υποστηρίζουν την αυθεντικότητα του δαχτυλιδιού του Μίνωα, μεταξύ των οποίων ο αρχαιολόγος Άρθουρ Έβανς και ο επιμελητής αρχαιοτήτων, έφορος και καθηγητής Νικόλαος Πλάτων, όσο και εκείνοι που διατηρούν επιφυλάξεις, όπως ο Σπυρίδων Μαρινάτος, Διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου του Ηρακλείου και ο Γερμανός αρχαιολόγος Georg Karo, μελέτησαν το εύρημα διεξοδικά και στήριξαν τις απόψεις τους με ποικίλα επιχειρήματα. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς, το δαχτυλίδι του Μίνωα αποτελεί τη σφραγίδα των τελευταίων βασιλιάδων της Κνωσού που ετάφησαν στον τάφο που ο ίδιος ανακάλυψε. Είναι κατασκευασμένο από συμπαγή χρυσό, έχει βάρος περίπου 30 γραμμάρια και φέρει εγχάρακτη παράσταση με θέμα εμπνευσμένο από τη μινωική θρησκεία. Ο Άρθουρ Έβανς, όπως και ο Νικόλαος Πλάτων, προκειμένου να αποδείξει τη γνησιότητα του δαχτυλιδιού προχώρησε σε συγκρίσεις των λεπτομερειών του με άλλα δαχτυλίδια και σφραγίσματα που βρέθηκαν μετέπειτα. Το έργο του κατέστη κατάτι ευχερέστερο, καθώς, κατά τη διάρκεια της έρευνας, αποκαλύφθηκαν κάποιες λεπτομέρειες του δαχτυλιδιού, οι οποίες δεν ήταν ευδιάκριτες στα αντίγραφά του. Έτσι, η πεποίθησή του ότι επρόκειτο περί αυθεντικού αντικειμένου αμέσως ενισχύθηκε και απέκτησε απτό έρεισμα.
Ο Μαρινάτος δεν πίστευε στη γνησιότητα του δαχτυλιδιού για δύο λόγους. Αρχικά, διότι φαινόταν αρκετά καινούργιο, αχρησιμοποίητο και η χάραξή του ήταν ασυνήθιστα βαθιά και, επιπλέον, γνώριζε την ύπαρξη των πλαστογράφων που δρούσαν τότε στο Ηράκλειο, οι οποίοι είχαν τέτοιο επίπεδο εξειδίκευσης, ώστε ήταν σε θέση να δημιουργήσουν εξαιρετικά πλαστά αντικείμενα. Ένας ακόμη λόγος που επιβεβαίωνε, σύμφωνα με τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο, την υποψία ότι το δαχτυλίδι του Μίνωα είναι πλαστό, αποτελούσε μια πληροφορία που έλαβε από τον καθηγητή του στη Γερμανία, τον Georg Karo, σχετικά με ένα άλλο δαχτυλίδι, αυτό του Νέστωρα, η γνησιότητα του οποίου ήταν εξίσου αμφίβολη και οι συνθήκες εξεύρεσής του παρουσίαζαν εξαιρετική ομοιότητα με εκείνες του δαχτυλιδιού του Μίνωα. Το δαχτυλίδι του Νέστωρα βρέθηκε από έναν αγρότη και μετά από τον θάνατό του δόθηκε στον γιο του, ο οποίος στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιδιοκτήτη ενός γειτονικού αμπελώνα. Στη συνέχεια, η Εθνική Αρχαιολογική Επιτροπή το απέρριψε ως πλαστό.
Το σφραγιστικό δαχτυλίδι του Μίνωα, αποτελεί ένα από τα πολυάριθμα αντικείμενα αρχαίας ελληνικής τέχνης, που με τα χαρακτηριστικά και τον τρόπο ανεύρεσής τους, έχουν διχάσει τους μελετητές ως προς την αυθεντικότητά τους και συνεχίζουν να διαιωνίζουν το πρόβλημα των πλαστών ή κίβδηλων αρχαιοτήτων, δίχως να έχει βρεθεί η πανάκεια στο μείζον αυτό πρόβλημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δημοπούλου, Ν., Ρεθυμιωτάκης,Γ.,(2004), Το δαχτυλίδι του Μίνωα. Έκθεση στο αρχαιολογικό μουσείο του Μίνωα, Υπουργείο Πολιτισμού
- Τσαγκάρη, Ε.Δ.,(2016-2017), Σφραγιστικά δαχτυλίδια και τοιχογραφίες, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
- Davis, J., Stocker, S., The lord of the gold rings. The griffin warrior of Pylos στο “Hesperia”
- Marinatos, N., On the Authenticity of the “Minos Ring”: Evidence from Spyridon Marinatos, στο: Panagiotopoulos, D., Kaiser, I., Kouka, O.,(2015), Ein Minoer im Exil
