Της Αννίτας Ελισσαίου,
Το κατασκοπευτικό λογισμικό “Pegasus” ξαναχτυπά, και, αυτήν τη φορά, στόχος του ήταν δεκάδες ακτιβιστές και δημοσιογράφοι από το Ελ Σαλβαδόρ. Σύμφωνα με την επιτροπή δεοντολογίας για ψηφιακά θέματα Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο, το κακόβουλο λογισμικό είχε «μολύνει» τα κινητά τηλέφωνα 35 δημοσιογράφων και μελών ομάδων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, υποκλέπτοντας κλήσεις, μηνύματα, και φωτογραφίες.
Ο «Πήγασος» είναι λογισμικό που αναπτύχθηκε από την ισραηλινή τεχνολογική εταιρεία NSO Group, αρχικά με τον σκοπό της παρακολούθησης, της έρευνας και της αποτροπής της τρομοκρατίας και άλλων εγκλημάτων, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει γίνει ξεκάθαρο ότι οι αγοραστές του έχουν πιο κακόβουλες προθέσεις. Το λογισμικό διεισδύει στο κινητό τηλέφωνο του θύματος χωρίς το ίδιο να το καταλάβει, και από εκεί, ο χειριστής του αποκτά ελεύθερη πρόσβαση σε όλα τα αρχεία, τις επαφές και τις φωτογραφίες που είναι αποθηκευμένα στη μνήμη της συσκευής, «κρυφακούοντας» στη διάρκεια των κλήσεων, ενώ μπορεί ακόμα να ενεργοποιήσει και την κάμερα της συσκευής. Όλα αυτά, χωρίς ο ιδιοκτήτης του κινητού να υποψιάζεται ότι παρακολουθείται.
Το λογισμικό Pegasus ήρθε στο φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά το 2016, όταν ανακαλύφθηκε ότι χρησιμοποιούνταν για την παρακολούθηση του ακτιβιστή Ahmed Mansoor από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 2020, η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz αποκάλυψε ότι η NSO Group είχε πουλήσει κατασκοπευτικό λογισμικό αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες χώρες του Περσικού Κόλπου για την παρακολούθηση αντιφρονούντων πολιτών, δημοσιογράφων, διπλωματών και ακτιβιστών. Τον Ιούλιο του 2021 το θέμα ήρθε ξανά στην επιφάνεια, όταν δημοσιογράφοι της διερευνητικής πρωτοβουλίας ξεσκέπασαν το εύρος του δικτύου του Pegasus, το οποίο εκτείνεται σε Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική. Εκατοντάδες άτομα, ανάμεσά τους και πολιτικοί, ανήκουν στη λίστα των «θυμάτων» του κατασκοπευτικού αυτού ιού, ο οποίος έχει δημιουργήσει εντονότατες αντιδράσεις όπου έχει βρεθεί.
Ο πιο πρόσφατος στόχος του λογισμικού είναι η κοινότητα των δημοσιογράφων και ακτιβιστών του Ελ Σαλβαδόρ. Οι πρώτες «μολύνσεις» κινητών τηλεφώνων φαίνεται να έγιναν στις αρχές του 2020, αλλά οι ερευνητές του Citizen Lab, σε συνεργασία με τη μη-κυβερνητική οργάνωση Access Now, που εξειδικεύεται στην κυβερνοασφάλεια, υποψιάζονται ότι το λογισμικό βρισκόταν σε χρήση από το 2019. Τα στοιχεία της αναφοράς επιβεβαιώθηκαν και από την Υπηρεσία Ασφαλείας της Διεθνούς Αμνηστίας. Η Erika Guevara-Rosas, υπεύθυνη του οργανισμού για τη Νότια και Λατινική Αμερική, χαρακτήρισε την υπόθεση της κατασκοπείας ως απειλή για τα δικαιώματα του ανθρώπου, και κάλεσε τις κυβερνητικές αρχές της χώρας για τη διεξαγωγή έρευνας.
Οι ίδιες οι κυβερνητικές αρχές, όμως, είναι οι βασικοί ύποπτοι σε αυτήν την υπόθεση, σύμφωνα με τις ερευνητικές ομάδες. Η φύση του λογισμικού καθιστά σχεδόν αδύνατη την εύρεση του χειριστή του, ωστόσο ορισμένα στοιχεία υποδεικνύουν την ενδεχόμενη εμπλοκή της κυβέρνησης είτε στην αγορά, είτε στη λειτουργία του Pegasus. Αρχικά, βάσει των στοιχείων που είχαν στη διάθεσή τους οι αρμόδιες ομάδες, φάνηκε ότι ο χειριστής του λογισμικού δρούσε αποκλειστικά εντός των συνόρων του Ελ Σαλβαδόρ. Δεύτερον, και το πιο «τσουχτερό» στοιχείο σε βάρος της κυβέρνησης, η κατασκοπεία των δημοσιογράφων και των ακτιβιστών πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο που διεξάγονταν έρευνες από αυτούς, για πιθανή εμπλοκή του Προέδρου Nayib Bukele σε σκάνδαλο διαφθοράς. Ο Πρόεδρος της χώρας αντιμετωπίζει την κατηγορία ότι διαπραγματεύθηκε με τις πιο επικίνδυνες εγκληματικές συμμορίες του Ελ Σαλβαδόρ, ζητώντας τους τη μείωση της εγκληματικότητας και εκλογική υποστήριξη, και προσφέροντάς τους οικονομικά προνόμια ως αντάλλαγμα.
Η έρευνα αποτέλεσε το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της ιστοσελίδας ειδήσεων El Faro, υπάλληλοι της οποίας ήταν η πλειοψηφία των θυμάτων του Πήγασου. Η El Faro έχει βρεθεί πολλές φορές στο παρελθόν στο στόχαστρο της κυβέρνησης, αλλά δεν είναι το μόνο μέσο ενημέρωσης που έχει αντιμετωπίσει τον «θυμό» του κυβερνώντος κόμματος. Σύμφωνα με την Ένωση Δημοσιογράφων του Ελ Σαλβαδόρ, το 2021 καταγράφηκαν πάνω από 200 περιστατικά επιθετικότητας σε δημοσιογράφους από Υπουργούς και νομοθέτες. Κρατικοί παράγοντες και αστυνομικές δυνάμεις θέτουν αυθαίρετους περιορισμούς στη δραστηριότητα των ανεξάρτητων ρεπόρτερ, δημιουργώντας ένα εχθρικό περιβάλλον για τον συγκεκριμένο κλάδο. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, δεν προκαλεί μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των πληγέντων δημοσιογράφων και του λαού κατηγορεί την κυβέρνηση για την ηλεκτρονική παρείσφρηση.
Ο Πρόεδρος Nayib Bukele, όμως, αρνείται κατηγορηματικά οποιαδήποτε εμπλοκή του με την υπόθεση. Η Sofia Medina, Γενική Γραμματέας του Γραφείου Επικοινωνιών του Προέδρου, δήλωσε ότι η κυβέρνηση δεν ήταν ποτέ πελάτης της NSO Group, και δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το λογισμικό. Τη δήλωση αυτή μπόρεσε να επιβεβαιώσει και η ίδια η εταιρεία, η οποία υποσχέθηκε να διεξάγει έρευνα για τη λάθος χρήση του λογισμικού. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η NSO Group πουλάει το λογισμικό της μόνο σε νόμιμες κυβερνητικές αρχές και υπηρεσίες πληροφοριών που έχουν ελεγχθεί από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας του Ισραήλ – γεγονός που εγείρει περισσότερα ερωτήματα στην υπόθεση του Ελ Σαλβαδόρ. Αν η κυβέρνηση δεν είναι πελάτης της NSO, ποιος και πώς κατάφερε να αποκτήσει το λογισμικό, δεδομένου του αυστηρού ελέγχου;
Το Ελ Σαλβαδόρ, παρότι δημοκρατία, φαίνεται να αποκτά τελευταία όλο και πιο αυταρχικά στοιχεία. Από την περιπαικτική ανάρτηση του Προέδρου μερικούς μήνες πριν, με την οποία αποκάλεσε τον εαυτό του «τον πιο κουλ δικτάτορα», ως και τις πρόσφατες ψηφιακές επιθέσεις σε δημοσιογράφους, ο δημοκρατικός χαρακτήρας της χώρας φαίνεται να φθίνει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Project Torogoz: Extensive Hacking in Media & Civil Society in El Salvador with Pegasus Software, Citizen Lab, διαθέσιμο εδώ
- Pegasus used to target El Salvador activists, journalists: report, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Pegasus spyware used in ‘jaw-dropping’ phone hacks on El Salvador’s journalists, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- El Salvador denies responsibility for hacking journalists after report finds Pegasus spyware on their phone, CNN, διαθέσιμο εδώ
- El Salvador journalists hacked with Pegasus spyware: report, DW, διαθέσιμο εδώ
