Της Περσεφόνης Βλαχούτσικου,
Δρούμε σε μία αληθινή πόλη ή σε ένα κατασκευασμένο σκηνικό ζωής;
Λαμβάνοντας υπόψη όλη την προβληματική γύρω από την εικόνα, γίνεται μία προσπάθεια προσέγγισης του ρόλου, της δομής και της λειτουργίας της πόλης στον μεταξύ τους διάλογο και κυρίως μία κριτική στη στάση της απέναντι στη διαφήμιση.
Ο τρόπος θέασης μίας εικόνας επηρεάζεται και αποκτά διαφορετική ερμηνεία ανάλογα με τις εμπειρίες και γνώσεις του κάθε θεατή. Η θέαση αλλά και η απεικόνισή της εμπεριέχει σε μεγάλο βαθμό μέσα της την έννοια του χώρου. Ο θεατής τοποθετεί τον εαυτό του σε σχέση με αυτό που κοιτάει και μετέπειτα ο θεατής τοποθετείται σε ένα ευρύτερο περιβάλλον όπου μπορεί να δρα. Ταυτόχρονα, ο τρόπος που διαχειρίζεται η διαφήμιση τον χώρο, τόσο μέσα στην ίδια της την εικόνα, όσο και στην πόλη, αποτελεί ουσιαστικά την αρχιτεκτονική της. Πολλές φορές χρησιμοποιεί την πόλη και τον ιστό της χωρίς να εντάσσεται σε αυτήν, επικαλύπτοντας με επιτυχία όσα την εξυπηρετούν. Διαμορφώνεται, λοιπόν, ένα ιδανικό περιβάλλον, ένας σκηνοθετημένος χώρος που προκαλεί τον θεατή να ποθήσει όχι μόνο το προϊόν που διαφημίζεται αλλά και τον τρόπο ζωής που προβάλλεται έμμεσα μέσω του φόντου.
«Στη σύγχρονη πόλη-οθόνη η εμπειρία του χώρου εγκλωβίζεται στην πρόσληψη της εικόνας του. Η κοινωνική ζωή προβάλλεται σαν μία σειρά στιγμιότυπα χωρίς ειρμό και συνοχή, σαν μια σειρά πλάνα εκτός τόπου και χρόνου. Έτσι οι σύγχρονες εικόνες χωροποιούν την ανθρώπινη δράση, ανάγοντας τη ζωή στο σκηνικό της».
Ο Σ. Σταυρίδης στο βιβλίο Aπό την πόλη-οθόνη στην πόλη-σκηνή ορίζει την πόλη ως ένα λαβύρινθο με εισόδους και περάσματα, όπου κάθε διαδρομή αποτελεί μία δυνητική πορεία στη ζωή. Η πόλη γίνεται και ξαναγίνεται. Αλλάζει καθημερινά, εμπλουτίζεται με καινούργιες εικόνες, σκηνικά. Καθώς το τοπίο μεταβάλλεται, οι εντυπώσεις των κινούμενων απαρτίζονται από ένα άθροισμα ερεθισμάτων χώρου και χρόνου που διαδέχονται το ένα το άλλο με εντυπωσιακή ταχύτητα, με αποτέλεσμα ο κάτοικος να μη μπορεί να επεξεργαστεί αυτά τα ερεθίσματα ούτε να αντιληφθεί το πολυεπίπεδο της πόλης.
Ας υποθέσουμε πως η πόλη αποτελεί τον χώρο μίας κοινωνίας. Ο τρόπος οργάνωσης των κτηρίων δείχνουν τον τρόπο ύπαρξης των ανθρώπων και τις κοινωνικές τους σχέσεις. Μάλιστα, στα πλαίσια της σύγχρονης πόλης, οι εικόνες τις αποτελούν τα στοιχεία της φυσιογνωμίας της και μέσω αυτών φαίνεται ο πολιτισμός των κατοίκων της. Τα εξωτερικά στοιχεία-αστικά χαρακτηριστικά του δομημένου και του υπαίθριου χώρου αναπαράγουν την πόλη, επηρεάζουν τις ροπές της, προκαλούν ή αποκλείουν τις εκφράσεις και τις εξελίξεις της. Στους σύγχρονους καιρούς, τα κτήρια μπορούν να γίνουν αντιληπτά με τους ίδιους όρους όπως ένας πίνακας, μία φωτογραφία, ένα κείμενο ή μία ταινία, όχι μόνο επειδή είναι ένα μέσο που συναντάμε συχνά, αλλά, επίσης, επειδή τα κτήρια είναι ένας μηχανισμός αναπαράστασης από μόνα τους.
Στην εικονογράφηση της πόλης, η φωτογραφία κυριαρχεί ποσοτικά έναντι των άλλων μέσων εξαιτίας της αμεσότητας και της αξίας της ως ντοκουμέντο. Σχέδια και σκίτσα υπάρχουν μόνο στις περιπτώσεις που μπορούν να συλλάβουν ιδιότητες και ποιότητες χώρου που δεν μπορεί να συλλάβει η φωτογραφία. Παρατηρούμε πως στη διαφήμιση, η ισχυρότερη επίδραση επιτυγχάνεται λόγω της αμεσότητας του οπτικού υλικού. Για αυτό το λόγο, η αρχιτεκτονική ισχυροποιείται μέσα από τις τεχνικές της διαφήμισης και επιδρά καθοριστικά στην ψυχολογία του θεατή. Αποκτά δυνατότητες όπως αγορά-πώληση, σχολιασμό-θαυμασμό. Η πόλη, λοιπόν, διεισδύοντας στον κόσμο της εικόνας, υπόκειται σε μία μορφή επαναπροσδιορισμού, τόσο στη δημιουργία ανθρωπίνων συμπεριφορών όσο και στη χρήση ψηφιακών μέσων για την παραγωγή σχεδίων, δηλαδή την παραγωγή σκέψης.
Ο τρόπος με τον οποίο διαφημίζεται η πόλη στο κοινό αποτελεί ένα ενδιαφέρον ζήτημα. Οι αφίσες που βλέπουμε έχουν άμεση σχέση με τις μοντέρνες τάσεις της εποχής και χρησιμοποιούν γλώσσα προσιτή προς όλους. Οι εικόνες που περιλαμβάνονται έρχονται να επιβεβαιώσουν το παραπάνω και να αποτελέσουν μία δύναμη προώθησης και πώλησης. Ήδη μέσα από μία αφίσα, με τρεις λέξεις και μία φωτογραφία, ο συγγραφέας καταφέρνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον και να εισάγει το θεατή στο θέμα. Τα προϊόντα παρουσιάζονται με σκοπό την πρόκληση επιθυμίας και εν τέλει την πώλησή τους. Για παράδειγμα, στα πλαίσια των διαφημίσεων άλλων περιοχών που συναντάμε όλο και πιο συχνά πλέον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι εικόνες δίνουν την υπόσχεση αισθητικής αρμονίας μέσω της απεικόνισης κάποιον ήδη αρμονικά κτισμένων χώρων. Το άτομο καθίσταται ελεύθερο να δράσει, να επηρεάσει, να επιλέξει, και να μετατραπεί σε ενεργό παράγοντα των εξελίξεων.
Η εκπομπή των μηνυμάτων προς τον θεατή επιλέγεται από έναν φαινομενικά παντογνώστη πομπό. Οι άνθρωποι που ζουν στους χώρους που διαφημίζονται, παρουσιάζονται ως «πρωτοπόροι», «έξυπνοι», με στόχο να εγείρουν παρόμοια συναισθήματα στους δέκτες της διαφήμισης. Συνεπώς, η πόλη που παρουσιάζεται φαίνεται να είναι η αυθεντία που καθοδηγεί το μαζικό συναίσθημα και ταυτίζει τις ανάγκες του πομπού και του δέκτη μέσω της συναισθηματικής τους σύνδεσης.
Αξίζει να αναφερθεί πως ο Venturi μέσα από τα έργα του κάνει λόγο για την πολυσημία των μηνυμάτων και των μορφών. Χαρακτηριστικά αναφέρει: «Μία αξία αρχιτεκτονική επικαλείται πολλά επίπεδα σημασίας και συνδυασμούς εστιών προσοχής: Τα στοιχεία της γίνονται αντικείμενο ανάγνωσης και επεξεργασίας με διαφορετικούς τρόπους ταυτόχρονα». Στα έργα του τονίζει την αρχιτεκτονική της επικοινωνίας, τη δυνατότητα δηλαδή του σχεδιασμού να γίνεται φορέας πληροφορίας. Στην περίπτωση του Las Vegas η αρχιτεκτονική μεταφέρει νοήματα και εξυπηρετεί τους εμπορικούς σκοπούς της πόλης. Με βάση τον τρόπο που είναι τοποθετημένα τα κτήρια και τα σήματα ο επισκέπτης πείθεται και έτσι η κατανάλωση και η ψυχαγωγία μετατρέπονται σε βασικό στοιχείο του χώρου.
Εν τέλει, τα σήματα μαζί με λέξεις και σύμβολα, εκπέμπουν πληροφορία και γίνονται έτσι πιο σημαντικά από την πόλη καθαυτή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αναρτημένα δοκίμια με θέματα: «Αρχιτεκτονική της Διαφήμισης και Διαφήμιση της Αρχιτεκτονικής», issuu.com, διαθέσιμο εδώ
- Γη, Αρχιτεκτονική και Διαφήμιση. Ο χώρος ως εμπορικό προϊόν και η αρχιτεκτονική ως μέσο προώθησής του, issuu.com, διαθέσιμο εδώ
- Η αναγκαιότητα διερεύνησης της διαφήμισης στην πόλη σήμερα, ως δομικής συνιστώσας του αστικού χώρου, Σοφία Στρατή – Καθηγήτρια εφαρμογών, Σχολή γραφικών τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών.
- Για μία Αρχιτεκτονική, Le Corbusier, Μετάφραση: Παναγιώτης Τουρνικιώτης (Κεφάλαιο Ι: Αισθητική του μηχανικού, Αρχιτεκτονική, Κεφάλαιο ΙΙ: Για μία αρχιτεκτονική, Ο όγκος)
