Του Άγγελου Γονιδέλη,
Συνεχίζοντας από το προηγούμενο άρθρο μου, το 62 π.Χ. ο Πομπήιος ο Μέγας επιστρέφει στη Ρώμη έχοντας υποτάξει όλη την Ανατολή. Οι εκστρατείες του Πομπήιου έλυσαν το μακροχρόνιο πρόβλημα της πειρατείας που στραγγάλιζε το εμπόριο, έφερε το τέλος του ατίθασου βασιλιά Μιθριδάτη, δημιούργησε τρεις νέες πλούσιες επαρχίες, διπλασιάζοντας τον ετήσιο προϋπολογισμό και δημιούργησε ένα πλέγμα υποτελών βασιλείων στη Ρώμη και στον ίδιο, προστατεύοντας την επικράτεια από τους Πέρσες. Ο Πομπήιος είναι πραγματικά ο πιο σπουδαίος πολίτης της Δημοκρατίας, αν όχι ο πλουσιότερος. Μόνο ο ζάμπλουτος Κράσσος μπορεί να τον ξεπεράσει εκεί, αλλά και πάλι, ο στρατηγός έχει αποκτήσει δύναμη ικανή να ρίξει την πολιτεία. Αντ’ αυτού, ο Πομπήιος πάντα ταπεινός, όπως κάθε «Μέγας», αποδεσμεύει τον στρατό του έπειτα από τον τρίτο τιμητικό «Θρίαμβο» στην καριέρα του. Τέλος, επιδοτεί την ανέγερση ενός τεράστιου θεάτρου, κτήριο που απουσιάζει από την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, δίπλα από το εκλογικό κέντρο της πόλης.
Ωστόσο, η Σύγκλητος δεν είναι καθόλου ενθουσιασμένη με τον καλύτερο πολίτη της. Ούσα βαθιά συντηρητική, δεν ξεχνάει ότι στην Υπατία του ο Πομπήιος αναστήλωσε τους βαθιά ριζοσπαστικούς Δημάρχους του Λαού. Η κατασκευή του θεάτρου είναι για αυτούς προσβολή. Το κτήριο, ελληνικού και «ανήθικου» χαρακτήρα, επισκιάζει την καρδιά της Δημοκρατίας. Ο Πομπήιος κυριολεκτικά επισκιάζει το κράτος. Η αποδέσμευση του στρατού του, τούς δίνει την ευκαιρία να τον εκδικηθούν. Αρνούνται να επικυρώσουν τις κτίσεις του, κάνοντάς τες σαν να μην έγιναν ποτέ. Επιπλέον, δεν δίνουν κτήματα στους απόστρατούς του, που θα τους έκανε ικανή εκλογική δύναμη πιστή στον πρώην στρατηγό τους. Ο Πομπήιος φαίνεται αποσβολωμένος από τη στάση αυτήν. Οι φιλοδοξίες του ποτέ δεν επεκτάθηκαν στην πολιτική, αρκούνταν στο να είναι ο πιο αξιοθαύμαστος της Ρώμης. Ωστόσο, έπειτα από όλα του τα κατορθώματα, όλα υπέρ της πολιτείας, η Σύγκλητος του επιτίθεται.
Στη δύσκολη αυτή κατάσταση, τον προσεγγίζει ο Ιούλιος Καίσαρας, κυβερνήτης της Ισπανίας. Ο Καίσαρας σύντομα τον καλεί, μαζί με τον Κράσσο σε πολιτική συμμαχία, δημιουργώντας έτσι τον άτυπο πολιτικό οδοστρωτήρα, που ύστερα θα ονομαστεί «Η Πρώτη Τριανδρία». Η πολιτική ικανότητα του Καίσαρα, η φήμη του Πομπήιου και ο αμύθητος πλούτος του Κράσσου ασφαλίζουν, με παράνομα μέσα βέβαια, την Υπατία για τον Καίσαρα το 59 π.Χ. Κατά τη διάρκεια αυτής, ο Καίσαρας διασφάλισε τα συμφέροντά τους, καθώς και φιλολαϊκά μέτρα, κομβικά για την ομαλή λειτουργία του κράτους. Ωστόσο, οι τρεις άνδρες χρησιμοποιήσαν απροκάλυπτα παράνομα μέσα, όπως δωροδοκίες και εκβιασμούς. Μετά τη θητεία του ο Καίσαρας αναλαμβάνει τη διοίκηση της βόρειας Ιταλίας, από όπου ξεκινάει δεκαετή, γεννοκτονικό πόλεμο με τη Γαλατία.
Στους απόηχους της θητείας του, η Ρώμη εκτροχιάζεται όλο και πιο έντονα στην πολιτική αναρχία. Η Σύγκλητος επιτίθεται στο έργο της Τριανδρίας, ενώ η ίδια δείχνει σημάδια διάλυσης, με τον Κράσσο και τον Πομπήιο, που ανέκαθεν είχαν ανταγωνιστική σχέση, να αποκτούν όλο και πιο εχθρικές σχέσεις. Παρατηρώντας την κατάσταση από μακριά, ο Καίσαρας τους καλεί στην πόλη Λούκκα, το 56 π.Χ. Εκεί, η Τριανδρία ανανεώνεται. Ο Κράσσος και ο Πομπήιος επιχειρούν, και καταφέρνουν μέσω δωροδοκιών και εκβιασμών, να κερδίσουν την Υπατία του 55 π.Χ. Έτσι, θα ασφαλίσουν τα συμφέροντα των τριών ανδρών, και έπειτα θα χωρίσουν τους δρόμους τους. Ο Καίσαρας θα διατηρούσε τη Γαλατία, ο Πομπήιος την Ισπανία, ενώ ο Κράσσος τη Συρία. Επιπλέον, ο Πομπήιος θα παντρευόταν την Ιουλία -κόρη του Καίσαρα- δένοντας περαιτέρω τη σχέση των δυο ανδρών. Ο γάμος τους φαίνεται να ήταν ευτυχισμένος. Μάλιστα, αποτέλεσε και μέσο κοροϊδίας για τους πολιτικούς του αντιπάλους, καθώς για την εποχή το να αγαπάς τη γυναίκα σου ήταν…γελοίο.
Βέβαια, η ειρήνη δε θα κρατήσει για πολύ. Η Ιουλία πεθαίνει το 54 π.Χ., από επιπλοκές στη γέννα, βάζοντας τέλος σε έναν ευτυχισμένο γάμο. Ο Πομπήιος είναι συντετριμμένος. Στην Ανατολή, ο Κράσσος βρίσκει βίαιο τέλος όταν εκστρατεύει στην Περσία, αποσταθεροποιώντας την Τριανδρία, πλέον «Διανδρία». Στη Ρώμη, επικρατεί αναρχία με συμμορίες να καταλαμβάνουν σχεδόν ολοκληρωτικά την πρωτεύουσα. Ως αποτέλεσμα, οι εκλογές του 53 και 52 π.Χ., παρεμποδίζονται αφήνοντας τη Ρώμη χωρίς Υπάτους για δύο χρόνια. Η ανομία, σε συνδυασμό με επιπλοκές στην τροφοδοσία της πόλης, αναγκάζουν τη Σύγκλητο να αναθέσει τον Πομπήιο, μοναδικό Ύπατο, πρακτικά δικτάτορα. Ο Πομπήιος σύντομα επαναφέρει την τάξη στην πόλη φέρνοντας στρατεύματα, που διαλύουν με επιτυχία όλες τις συμμορίες το 52 π.Χ.
Με τη Ρώμη ασφαλή, οι Συντηρητικοί, επιτίθονται στη νομιμότητα της εξουσίας του Καίσαρα. Ο τελευταίος, έχοντας διαπράξει αμέτρητες παρανομίες στη θητεία του ως Ύπατος, βασίζεται στο πολιτικό άσυλο που του δίνει η διοίκηση ενός εμπόλεμου στρατού. Ελπίζει να κρατήσει αυτή την εξουσία έως ότου να μπορέσει να τρέξει για Ύπατος, το 49 π.Χ., όπου είναι σίγουρο ότι θα κερδίσει, αποκτώντας πάλι νομική ασυλία. Οι αντίπαλοί του γνωρίζοντας αυτό, κηρύττουν τη διοίκηση του Καίσαρα παράνομη και τον διατάζουν να αποδεσμεύσει τον στρατό του. Οι Συγκλητικοί στρέφονται στον Πομπήιο για την υπεράσπιση της πολιτείας, σε περίπτωση εμφυλίου.
Ο τελευταίος φαίνεται απρόθυμος να πάρει μέρος. Στις κρίσιμες βδομάδες που ακολουθούν, λέγοντας πως είναι άρρωστος απομονώνεται στη βίλα του. Πολλοί αμφισβητούν την ασθένειά του, ονομάζοντάς τη δειλία. Όταν όμως ξανά βγαίνει στη δημόσια σκηνή, ανακοινώνει πως θα υπερασπιστεί τη Δημοκρατία, αν εν τέλει η κατάσταση το απαιτήσει. Οι δυο μεγάλοι άνδρες της Ρώμης κατευθύνονται σε μετωπική σύγκρουση.
«Αρκεί να πατήσω το πόδι μου και λεγεώνες θα σηκωθούν να με βοηθήσουν σε όλη την Ιταλία». Πομπήιος ως προς την απειλή του Καίσαρα.
O Πομπήιος αναμένει την όποια επίθεση του Καίσαρα να γίνει μετά τον χειμώνα, καθώς ο κύριος όγκος των δυνάμεών του είναι πέρα από τις Άλπεις σύμφωνα με τους κατασκόπους του. Αυτό θα του δώσει χρόνο να συγκροτήσει τον δικό του στρατό από απόστρατους βετεράνους. Ωστόσο, σύντομα τα νέα έρχονται από το Βορρά ότι ο Καίσαρας διέβη τον Ρουβικώνα και εκστρατεύει προς τη Ρώμη. Σίγουρα οι πληροφορίες του Πομπήιου είναι λάθος, ο Καίσαρας λογικά ηγείται ενός μεγάλου στρατού. Ο Πομπήιος δεν έχει το απαιτούμενο χρόνο να αντιμετωπίσει τον εχθρό του. Αναγκάζεται να φύγει από την Ιταλία στην Ελλάδα, όπου έχει λεγεώνες έτοιμες να τον υπηρετήσουν. Μαζί του έρχεται όλη η Σύγκλητος. Ωστόσο, ο Καίσαρας μπλοφάρει. Η επίθεσή του στην Ιταλία έγινε με μια μόνο λεγεώνα.
Ο Καίσαρας γρήγορα νικάει τις Πομπιανές δυνάμεις στην Ισπανία και μαζεύοντας τις δυνάμεις του κινείται στην Ελλάδα (48 π.Χ.). Αρχικά, στέλνει απεσταλμένους στον Πομπήιο, επιχειρώντας διπλωματική επίλυση με τον παλιό του φίλο. Οι Συγκλητικοί εμποδίζουν οποιαδήποτε συζήτηση, πεπεισμένοι ότι η χαρισματική προσωπικότητα του Καίσαρα θα μετέπειθε τον Πομπήιο, που ποτέ δεν έδειξε ιδιαίτερο πολιτικό προσανατολισμό.
Ο Πομπήιος γνωρίζει πως ο Καίσαρας δεν μπορεί να εφοδιάσει για πολύ ακόμα τον μικρό αλλά εκπαιδευμένο στρατό του. Για τον Πομπήιο είναι θέμα υπομονής, καθώς όλη η ανατολή έρχεται να ενισχύσει τις ήδη μεγάλες, αλλά άπειρες δυνάμεις του. Παρ’ όλα αυτά, η Σύγκλητος τον πιέζει να επιτεθεί καθημερινώς. Παρά την καλύτερή του κρίση, ο Πομπήιος ενδίδει. Στη μάχη που ακολουθεί, ο Καίσαρας καταφέρνει να κατατροπώσει τις δυνάμεις του Πομπήιου. Ο τελευταίος τρέπεται σε φυγή προς την Αίγυπτο, με τον Καίσαρα να ακολουθεί. Εκεί το παιδί-βασιλιάς Πτολεμαίος, υπόχρεος στον Πομπήιο, σίγουρα θα του προσφέρει την απαραίτητη βοήθεια.
Δυστυχώς όμως, η τύχη έχει εγκαταλείψει τον κάποτε ανίκητο στρατηγό. Οι Αιγύπτιοι, βλέποντας τον πόλεμο να παίρνει αποφασιστική ροπή υπέρ του αντιπάλου του, δολοφονούν τον Πομπήιο με του που αποβιβαστεί στην ακτή στις 28 Σεπτεμβρίου 48 π.Χ., παραμονή των γενεθλίων του. Παραδίδουν το κομμένο κεφάλι του στον Καίσαρα τρεις μέρες μετά, όταν αυτός φτάσει στην Αίγυπτο. Κατά τους ιστορικούς, ο Καίσαρας αποστρέφει το βλέμμα του αηδιασμένος και θρηνεί για τον φίλο του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bourne, Frank C. (1966), Α History of the Romans, Boston: D.C. Heath and Company
- David, J. M. (1996), The Roman Conquest of Italy, Massachusetts: Blackwell Publishers
- Lintott, A. (2000), The Roman Republic, Great Britain: Sutton Publishing
- Mommsen, T. (1908), The History of the Roman Republic, New York: C. Scribner’s Sons
- Montanelli, I. (1991), Η ιστορία των Ρωμαίων, Αθήνα: Εκδόσεις Τρία φύλλα
- Nardo, D., Gale, T. (2006), The Roman Republic, Farmington Hills
- Shotter, D. (1994), The fall of the Roman Republic, London: Routledge
- Syme, R. (1939), The Roman Revolution, Oxford University Press
- Southern, Pat (2002), Pompey the Great, UK: Tempus Publishing Ltd
