Της Άννας Τσέλα,
Εκτεταμένες και αιματηρές διαμαρτυρίες παρατηρούνται στο Καζακστάν, λόγω των αυξανόμενων τιμών των καυσίμων. Έντονες συγκρούσεις έχουν λάβει χώρα τις τελευταίες μέρες για τη μελλοντική κατεύθυνση της χώρας, που έχουν προκαλέσει στρατιωτική επέμβαση υπό την ηγεσία της Ρωσίας και τη δολοφονία δεκάδων αντικυβερνητικών διαδηλωτών. Η κυβέρνηση ανέφερε πως οι χιλιάδες οργισμένοι διαδηλωτές, από τη στιγμή που βγήκαν στους δρόμους, δημιούργησαν τη μεγαλύτερη κρίση που συγκλόνισε την αυταρχική χώρα της Κεντρικής Ασίας από τότε που κέρδισε την ανεξαρτησία της, το 1991. Πληροφορίες αναφέρουν πως ακούστηκαν πυροβολισμοί κοντά στην κεντρική πλατεία του Αλμάτι, που αποτελεί το επίκεντρο των διαδηλώσεων. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών, έχουν συλληφθεί πάνω από 3.000 άτομα. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο στη χώρα έχει μειωθεί και λίγες ανεξάρτητες πληροφορίες βλέπουν το «φως» της δημοσιότητας.
Το δημαρχείο στην πόλη του Αλμάτι, το οποίο αποτελεί και το μεγαλύτερο στη χώρα, πυρπολήθηκε. Χιλιάδες άλλα άτομα επέλεξαν να καταλάβουν το αεροδρόμιο, με τις ρωσικές δυνάμεις να επεμβαίνουν. Η Μόσχα ανέφερε πως περισσότερα από 70 αεροπλάνα μετέφεραν ρωσικά στρατεύματα στην περιοχή για βοήθεια και για να πάρουν πάλι τον έλεγχο του αεροδρομίου. Το θυμωμένο πλήθος πυροβόλησε αστυνομικά οχήματα και το περιφερειακό τμήμα του κυβερνώντος κόμματος Nur Otan. Με τη σειρά της, η αστυνομία κατηγόρησε τους διαδηλωτές ότι είναι υπαίτιοι για τον θάνατο 13 αστυνομικών και τον τραυματισμό 353 ακόμα. Ο Πρόεδρος Kassym-Jomart Takayev εξουσιοδότησε τις δυνάμεις ασφάλειας του έθνους να «ρίξουν πυρ χωρίς προειδοποίηση». Η βάναυση απάντηση αυτή αποτελεί την αντανάκλαση των έντονων προκλήσεων που αντιμετωπίζει λιγότερο από τρία χρόνια μετά τη διακυβέρνησή του και φαίνεται να προμηνύει μια ατελείωτη καταστολή αντιφρονούντων, μεταξύ των οποίων αντικυβερνητικοί ακτιβιστές και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αναλυτικότερα, η οργή των κατοίκων έγινε ακόμα πιο έντονη όταν η κυβέρνηση επέλεξε να ανακοινώσει την αύξηση της τιμής του υγραερίου, καύσιμο με χαμηλές εκπομπές άνθρακα και χρησιμοποιείται για την τροφοδότηση των αυτοκινήτων. Όμως, ο θυμός των διαδηλωτών δεν προέρχεται μόνο από την ανακοίνωση, αλλά έχει πιο βαθιές ρίζες που ξεκινούν από τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες που γίνονται ακόμα πιο έντονες λόγω της πανδημίας και της έλλειψης πραγματικής δημοκρατίας. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της κυβέρνησης, ο μέσος μισθός ανέρχεται στα 570 τένγκε (κάτι παραπάνω από 1 ευρώ!), αν και πολλοί κερδίζουν πολύ λιγότερα.
Τα αιτήματα των διαδηλωτών έχουν γίνει ξεκάθαρα και επεκτάθηκαν από τις χαμηλότερες τιμές των καυσίμων σε μια ευρύτερη πολιτική απελευθέρωση. Μέσα στις αλλαγές που θέλουν να επιτύχουν είναι ένα εκλογικό σύστημα για τους περιφερειακούς ηγέτες, οι οποίοι διορίζονται από τον Πρόεδρο. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί πως ο Πρόεδρος της χώρας απέλυσε το Υπουργικό Συμβούλιό του και τον προκάτοχό του, Nursultan Natarbayev, ο οποίος έπαιζε σημαντικό ρόλο στην εθνική ασφάλεια, θεωρώντας πως με αυτόν τον τρόπο θα απέτρεπε τις διαδηλώσεις. Εν ολίγοις, αυτό που απαιτούν οι διαδηλωτές είναι η απομάκρυνση των πολιτικών δυνάμεων που κυβερνούν τη χώρα χωρίς καμία απολύτως ουσιαστική αντιπολίτευση.
Όμως, το ερώτημα που γεννάται μέσω της όλης χαοτικής κατάστασης που επικρατεί στη χώρα είναι γιατί αυτές οι αναταραχές έχουν σημασία τόσο για την ίδια την περιοχή όσο και για τον κόσμο. Συγκεκριμένα, το Καζακστάν είναι χωρισμένο μεταξύ Ρωσίας και Κίνας. Είναι η μεγαλύτερη περίκλειστη χώρα, πιο μεγάλη και από τη Δυτική Ευρώπη, με πληθυσμό 19 εκατομμύρια. Τα τελευταία δρώμενα έχουν σημασία, γιατί η χώρα θεωρούνταν μέχρι πρότινος πυλώνας πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας σε μια έντονα ασταθή περιοχή. Επίσης, οι διαμαρτυρίες είναι εξίσου σημαντικές, καθώς το Καζακστάν έχει ευθυγραμμιστεί με τη Ρωσία, της οποίας ο Πρόεδρος, Vladimir Putin, πιστεύει πως η χώρα είναι «ένα σώμα» με τη δική του, όσον αφορά τα οικονομικά και πολιτικά της συστήματα.
Για το Κρεμλίνο, τα όσα διαδραματίζονται προμηνύουν μια άλλη πιθανή πρόκληση. Αυτή αποτελεί την τρίτη εξέγερση εναντίον ενός αυταρχικού, ευθυγραμμισμένου με το Κρεμλίνο έθνους, μετά από τις διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας στην Ουκρανία το 2014 και στη Λευκορωσία το 2020. Το τωρινό χάος απειλεί να υπονομεύσει την κυριαρχία της Μόσχας στην περιοχή, τη στιγμή που η Ρωσία προσπαθεί να ενισχύσει την οικονομία της και να εδραιώσει τη γεωπολιτική της δύναμη σε χώρες, όπως είναι η Ουκρανία και η Λευκορωσία. Οι πρώην χώρες της Σοβιετικής Ένωσης δεν είναι απούσες, αφού παρακολουθούν στενά τα γεγονότα.
Το Καζακστάν είναι επίσης σημαντικό και για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Συγκεκριμένα, έχει γίνει μια αξιοσημείωτη χώρα για τα αμερικανικά ενεργειακά συμφέροντα, με την Exxon Mobil και τη Chevron να έχουν επενδύσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια στο δυτικό Καζακστάν, από όπου ξεκίνησαν οι αναταραχές. Αν και υπάρχουν στενοί δεσμοί με τη Μόσχα, οι διαδοχικές κυβερνήσεις επέλεξαν να διατηρήσουν επίσης στενούς δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες, με τις επενδύσεις σε πετρέλαια να θεωρούνται αντίβαρο στη ρωσική επιρροή. Η Αμερική ασκεί εδώ και καιρό λιγότερη κριτική στο μετασοβιετικό αυταρχισμό στο Καζακστάν παρά στη Ρωσία και τη Λευκορωσία.
Στα όσα επικρατούν σαφώς η κυβέρνηση δεν θα έμενε άπραγη. Ο Πρόεδρος της χώρας, Kassym-Jomart Takayev, αποκάλεσε του πολίτες της χώρας «ομάδα τρομοκρατών». Συνέχισε τις δηλώσεις του λέγοντας πως το Καζακστάν δέχεται επίθεση και ζήτησε από τη στρατιωτική συμμαχία της Ρωσίας να παρέμβει. Οι δυνάμεις ασφάλειας φαινόταν να είχαν ανακτήσει τη δύναμη και τον έλεγχο της κύριας πόλης του Καζακστάν μετά από αρκετές μέρες βίαιων εικόνων. Μια μέρα αφότου η Ρωσία έστειλε τα στρατεύματά της για να βοηθήσει στην καταστολή των διαδηλώσεων, η αστυνομία περιπολούσε στους δρόμους και αυτό που έβλεπαν ήταν μόνο συντρίμμια. Άγνωστο παραμένει το πότε οι συγκεκριμένες εχθροπραξίες θα λάβουν τέλος και τι συνέπειες θα έχουν αυτά τα γεγονότα για το μέλλον της χώρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Kazakh president gives shoot-to-kill order to quell protests, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
- Kazakhstan unrest: Fresh gunfire as president says order largely restored, BBC News, διαθέσιμο εδώ
- Revolt in Kazakhstan: What’s Happening, and Why It Matters, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
