Του Δημήτρη Βρεττού,
Η 1η Ιανουαρίου 2002 αποτέλεσε, δίχως αμφιβολία, ημερομηνία-σταθμό για τα Ευρωπαϊκά πράγματα. Πράγματι, τέτοια εποχή, 20 χρόνια πριν, κυκλοφορεί ευρέως, το νέο κοινό νόμισμα 12 Ευρωπαϊκών κρατών σε μορφή χαρτονομισμάτων και κερμάτων, το οποίο αντικατέστησε τα αντίστοιχα εθνικά νομίσματα των εν λόγω κρατών. Την 1η Ιανουαρίου 2022, λοιπόν, το ευρώ γιόρτασε τα 20ά του γενέθλια, και η Ευρωζώνη –και όχι μόνο— κάνει τον απολογισμό του ιδιότυπου αυτού καθεστώτος, κοινής νομισματικής πορείας.
Η κατάργηση των εθνικών νομισμάτων και η υιοθέτηση ενός νέου κοινού νομίσματος, αποτέλεσε εγχείρημα μοναδικό στα χρονικά: πάνω από 300 εκατομμύρια Ευρωπαίοι, από τη Λισαβόνα έως το Ελσίνκι και την Αθήνα, είχαν τη δυνατότητα να προβούν σε οικονομικές κινήσεις με το ευρώ ή ακόμα να ταξιδεύουν στο εξωτερικό, χωρίς να χρειάζεται να αλλάξουν συνάλλαγμα. Τις παραμονές της περίφημης αυτής Πρωτοχρονιάς, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εξέδωσε πάνω από 15 δισεκατομμύρια χαρτονομίσματα ευρώ και κόπηκαν περίπου 52 δισεκατομμύρια κέρματα, προκειμένου να διοχετευτούν στην ευρωπαϊκή οικονομία.
Με την εξάπλωση της ενιαίας αγοράς, κάτω από την ομπρέλα ενός κοινού νομίσματος, το ευρώ αποτέλεσε μια θριαμβευτική νίκη στο όνομα της κοινής Ευρωπαϊκής ταυτότητας και ολοκλήρωσης. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον τότε καγκελάριο της Γερμανίας, της μετέπειτα δηλαδή «ναυαρχίδας» της Ευρωζώνης, Χέλμουτ Κολ: «Το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα έκανε την ευρωπαϊκή ενοποίηση μη αναστρέψιμη», ενώ κατά τον Αμερικανό οικονομολόγο βραβευμένο με Νόμπελ, Πολ Κρούγκμαν: «Το ευρώ είναι ο θρίαμβος ενός συμβόλου έναντι της ουσίας», ο οποίος προσέδωσε περαιτέρω φιλοσοφικές προεκτάσεις και τροφή για σκέψη.
Ωστόσο ο δρόμος για το ευρώ, ή ακριβέστερα για τη νομισματικά ενοποιημένη Ευρώπη, δεν υπήρξε πάντα στρωμένος με ροδοπέταλα. Είναι γεγονός, άλλωστε, από τις απαρχές του κιόλας, πυροδότησε πληθώρα συναισθημάτων. Η αβεβαιότητα και η απογοήτευση διαδέχτηκαν τον άκρατο ενθουσιασμό και την ελπίδα των πρώτων χρόνων, και αντίστροφα υπήρξαν διαστήματα που επανέφεραν κλίμα συγκρατημένης μεν, αισιοδοξίας δε. Με αφορμή, λοιπόν, τη συμπλήρωση 20 ετών ευρώ, ας μελετήσουμε την πορεία του νομίσματος.
Ας μιλήσουμε, όμως, με τεκμήρια. Το ευρώ έχει αναδειχθεί στο δεύτερο πιο χρησιμοποιούμενο νόμισμα στον κόσμο, διατηρεί τη δημοτικότητά του, με 8 στους 10 πολίτες να πιστεύουν ότι ωφελεί την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ παρουσιάζει ιμπεριαλιστικές διαθέσεις, καθώς σήμερα μετρά 19 κράτη-μέλη, με ακόμα περισσότερα να κινούν τις απαραίτητες διαδικασίες ένταξης τα επόμενα χρόνια, γεγονός που δηλώνει τη σταθερή και με μέτρο εξάπλωσά του. Με τη συμπλήρωση 10 χρόνων ζωής του νομίσματος, κατέστη σαφές πως το ευρώ δεν σχεδιάστηκε a priori για την αντιμετώπιση αστάθμητων παραγόντων μεγάλης έκτασης. Με αφορμή, λοιπόν, την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και την κρίση δημοσίου χρέους που ακολούθησε, δόθηκε έμφαση στη δημιουργία ενός κοινού μηχανισμού στήριξης των πληγέντων οικονομικά κρατών-μελών και την προάσπιση ενός μοντέλου ενιαίας εποπτείας για τις τράπεζες της Ευρώπης, με απώτερο σκοπό τον συντονισμό και την οικονομική θωράκιση εκ των έσω.
Η υγειονομική κρίση του κορωνοϊού έθεσε ξανά στο τραπέζι σκέψεις περί ανθεκτικότητας του νομίσματος. Ωστόσο, το ευρώ, σε πείσμα των δυσοίωνων προβλέψεων, αποδείχθηκε ιδιαίτερα ευέλικτο αυτήν τη φορά. Σε αυτό συνέβαλαν οι συντονισμένες και στοχευμένες πολιτικές κινήσεις της Ευρωζώνης, η οποία στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων, τονώνοντας τα ήδη υπάρχοντα συστήματα φορολογίας και πρόνοιας που διαθέτει στη φαρέτρα της. Προς αυτήν την κατεύθυνση, συνέβαλλε επίσης το πρόγραμμα χρηματοδοτικής στήριξης SURE, το οποίο εξασφάλισε την προστασία περισσότερων από 30 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, καθώς και το Next Generation EU, ένα μεγαλόπνοο σχέδιο ανάκαμψης. Με αυτούς τους τρόπους, δεν ανακτήθηκαν απλώς τα κεκτημένα, αλλά τέθηκαν οι βάσεις για οικονομική ευημερία σε βάθος χρόνου.
Οι προκλήσεις, όμως, είναι ακόμα εκεί. Πράγματι, τα επόμενα χρόνια, το ευρώ θα κληθεί να συμβαδίσει με το πνεύμα της εποχής μέσω της ψηφιακής μορφής του, ενώ οι επενδύσεις θα πρέπει να αυξηθούν με ρυθμό σταθερό και με μέτρο, εστιάζοντας στη μακροχρόνια ευημερία και όχι το εφήμερο κέρδος. Παράλληλα, η προδιαγεγραμμένη, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, γήρανση του πληθυσμού της Γηραιάς Ηπείρου, θα καταστήσει τη διασφάλιση δημοσιονομικής σταθερότητας, πιο επιτακτική από ποτέ.
Το ευρώ «ενηλικιώθηκε», συμπλήρωσε δύο δεκαετίες —ομολογουμένως πλούσιες σε γεγονότα— και οδεύει πλέον στην τρίτη δεκαετία της πορείας του. Κατά τη διάρκεια του εικοσαετούς αυτού πολυτάραχου διαστήματος, αναστήθηκε ένα ξεθωριασμένο όραμα δεκαετιών, παρά τις αντιξοότητες, και εμείς, ως Ευρωπαίοι πολίτες, αντλήσαμε πολύτιμα διδάγματα. Το χρέος μας, να διαφυλάξουμε την αξιοπιστία, το κύρος και τον διεθνή ρόλο του κοινού μας νομίσματος, ενός νομίσματος ισχυρού στον χώρο και ανθεκτικού στον χρόνο, αντιλαμβανόμενοι πως αυτά που μας ενώνουν, αν όχι περισσότερα, είναι ισχυρότερα από αυτά που μας χωρίζουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 20 χρόνια ευρώ: Ο θρίαμβος ενός συμβόλου, Ναυτεμπορική. Διαθέσιμο εδώ.
- 20 χρόνια ευρώ: Τι πετύχαμε έως τώρα – Τι έρχεται στο μέλλον, Ναυτεμπορική. Διαθέσιμο εδώ.
