Της Αγγελικής Κόκκαλη,
1493: Λήγει το χρονικό περιθωριο που είχαν οι Εβραίοι στη διάθεσή τους για να φύγουν από την Σικελία. Η έξωση των Εβραίων της νήσου, η οποία από το 1403 αποτελούσε τμήμα του Ισπανικού Βασιλείου, ξεκίνησε στις 18 Σεπτεμβρίου του προηγούμενου έτους. Tότε, η Ισπανική Ιερά Εξέταση –το ιδρυθέν από τον βασιλιά Φερδινάνδο Β’ της Αραγωνίας και τη βασίλισσα Ισαβέλλα Α’ της Καστίλης σώμα— προέβη, έπειτα από διάταγμά τους, στην εκκαθάριση της αυτοκρατορίας από εβραϊκά στοιχεία. Το όραμα μιας ενοποιημένης και θρησκευτικά ομοιογενούς αυτοκρατορικής οντότητας τέθηκε υπό βασιλική και χριστιανική εποπτεία, ενώ επεκτάθηκε στα Κανάρια Νησιά, τις υπερπόντιες ισπανικές αποικίες και το Βασίλειο της Σικελίας. Στο τελευταίο, μάλιστα, η εβραϊκή παρουσία υπήρξε έντονη επί αιώνες και αποτελούνταν από εκατοντάδες διάσπαρτες σε πόλεις και χωριά κοινότητες, με τις σημαντικότερες να βρίσκονται στη Μεσσήνη και το Παλέρμο. Ωστόσο, η γενικευμένη αντισημιτική προπαγάνδα, μαζί με τις Καθολικές θρησκευτικές επιταγές, δυσχέραιναν την ενσωμάτωση των Εβραίων στην υπόλοιπη Ευρώπη. Έχοντας πλέον χάσει τις περιουσίες και τους τόπους λατρείας τους, το μεγαλύτερο τμήμα των σεφαρδιτών Εβραίων της Σικελίας κατέφυγε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, και συγκεκριμένα στην Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη, τη Δαμασκό και το Κάιρο. Σταδιακά απορροφήθηκε από τη Οθωμανική διοικητική μηχανή, ενώ αργότερα απέκτησε το δικό του μιλλέτι (θρησκευτική κοινότητα).
1807: Πλοίο φορτωμένο με εκατοντάδες βαρέλια πυρίτιδας εξερράγη στο κεντρο του Λέιντεν. Το περιστατικό διαδραματίστηκε κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων (1803-1815), όταν η κυριαρχία της Γαλλίας στo Βασίλειο της Ολλανδίας είχε εδραιωθεί. Ο βασιλιάς της, Λουδοβίκος Βοναπάρτης, φοβούμενος μια ενδεχόμενη βρετανική εισβολή στα ολλανδικά ύδατα, άρχισε να επανδρώνει τον στόλο του. Διέταξε, λοιπόν, την περισυλλογή στρατιωτικών εφοδίων και την παρασκευή 114 τόνων πυρίτιδας, την οποία επιθυμούσε να αποθηκεύσει στο οπλοστάσιο του ολλανδικού Στρατού στο Ντελφτ. Σύντομα ξεκίνησε η παραγωγή της σε εργοστάσια του Άμστερνταμ και της Ζηλανδίας. Στις αρχές του Ιανουαρίου, κι ενώ ολόκληρο το βασίλειο βίωνε παγετώνα, ξεκίνησε η διακομιδή της παραχθείσας εκρηκτικής ύλης μέσω του εκτεταμένου δικτύου των πλωτών ολλανδικών οδών. Το Delfs Welvaaren ήταν το πρώτο από τα τρία πλοία που έφτασε στο Λέιντεν, έχοντας λάβει τα απαραίτητα μέτρα αποφυγής μιας ανεπιθύμητης ανάφλεξης. Εντούτοις, τις απογευματινές ώρες της 12ης Ιανουαρίου, το πλοίο διαλύθηκε, έπειτα από έκρηξη που σημειώθηκε στο αμπάρι του. Το ατύχημα σκόρπισε τον θάνατο και θεωρήθηκε εθνική καταστροφή. Μάλιστα, ένα εκτενές τμήμα της πόλης καταστράφηκε, γεγονός που οδήγησε τον Λουδοβίκο να συνεισφέρει στην αποκατάσταση των ζημιών. Η έκρηξη πυροδότησε ένα γενικευμένο αίσθημα ανασφάλειας και απορίας. Παρόλο που δεν έχει εξακριβωθεί η αιτία της καταστροφής, πιστεύεται ότι πρόκειται για ατύχημα, είτε από σπίθα μαγειρέματος είτε απο απόπειρα κλοπής της εύφλεκτης ύλης.
1966: Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Λίντον Τζόνσον (1963-1969), σε ομιλία του στο Κογκρέσο, ανακοίνωσε την εκτεταμμένη παραμονή του αμερικανικού στρατού στο Νότιο Βιετνάμ, μέχρις ότου τελειώσει η κομμουνιστική επιθετικότητα. Ως πιστός υποστηρικτής της «θεωρίας ντόμινο», βάσει της οποίας η ασφάλεια της Αμερικής εξαρτιόταν από τον περιορισμό της εξάπλωσης του κομμουνισμού σε ολόκληρο τον κόσμο, ο Τζόνσον ήταν αποφασισμένος να αποτρέψει τους κομμουνιστές του Β. Βιετνάμ από το να επεκταθούν στο φιλοαμερικανικό Ν. Βιετνάμ. Σύμφωνα με τον ίδιο, η απώλεια του τελευταίου θα ισοδυναμούσε με την επικράτηση του κομμουνισμού στην νοτιοανατολική Ασία, μια ανεπιθύμητη για τις Η.Π.Α. πολιτική έκβαση. Ακόμη και πριν το διάγγελμά του, είχε προβεί στην άυξηση των στρατιωτικών ροών προς το Βιετνάμ· οι αμερικανικές δυνάμεις αριθμούσαν 16.000 άνδρες το 1963, 125.000 το 1965, και 190.000 στις αρχές του 1966. Ο λόγος του, ειδικά όσον αφορά στην κατάληξη του πολέμου, ήταν αρκετά φιλόδοξος. Θεωρούσε χρέος της Αμερικής να προστατέψει τους λαούς της Ασίας, και κατ΄ επέκταση την ειρήνη ολόκληρου του πλανήτη από την κομμουνιστική και σοβιετική βία. Πάντως, πέρα από τον άμεσο οικονομικό αντίκτυπο, ο πόλεμος του Βιετνάμ τραυμάτισε την αμερικανική κοινωνία, υποχρεώνοντάς την να αναλωθεί σε σενάρια σοβιετικής επέκτασης, τα οποία, ακόμη και μετά την επικράτηση των φιλοσοβιετικών στην Ινδοκίνα, δεν πραγματοποιήθηκαν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Freund, Michael, Jewish life in Sicily reborn, Michael Freund, διαθέσιμο εδώ
- Green, David B., 1493: Jews of Sicily Expelled by Spanish Rulers, Haaretz, διαθέσιμο εδώ
- Povoledo, Elisabetta, 500 Years After Expulsion, Sicily’s Jews Reclaim a Lost History, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Nambi, Karthick, The Leiden Gunpowder Disaster of 1807-Just Like Beirut Explosion, Lessons from History via Medium, διαθέσιμο εδώ
- Leiden Gunpowder Disaster Memorial, Atlas Obscura, διαθέσιμο εδώ
- Annual Message to the Congress on the State of the Union., The American Presidency Project, διαθέσιμο εδώ
- Lyndon B. Johnson and The Vietnam War, Presidential Recordings Digital Edition, διαθέσιμο εδώ
- Χατζηβασιλείου, Ευάνθης, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου (Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη, 2019)
