Του Μάριου Κριτίδη,
Στο πρώτο μέρος της ανάλυσής μας, για τον ένα χρόνο προεδρίας Biden, μιλήσαμε για τις οικονομικές πολιτικές και συνθήκες στην Αμερική το 2021, καθώς και για τη διαχείριση της πανδημίας. Στο δεύτερο μέρος, θα μιλήσουμε για το καίριο ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής επί Biden, ενώ θα αναφερθούμε και στην εσωκομματική κρίση που βιώνει γενικότερα το Δημοκρατικό κόμμα.
Εξωτερική Πολιτική
Η κυβέρνηση Biden βρέθηκε να αντιμετωπίσει και διάφορα ζητήματα και κρίσεις και στην εξωτερική πολιτική. Αρχικά, με την άνοδο του Biden στην εξουσία επανέρχεται μια πιο θερμή διπλωματία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, με πράξη αυτής της επανένωσης Ευρώπης και Αμερικής η κατάργηση συγκεκριμένων εμπορικών δασμών βιομηχανικών προϊόντων από τις χώρες της Ε.Ε., που είχαν ψηφιστεί επί κυβέρνησης Trump. Άλλη μία πράξη συμπόρευσης της κυβέρνησης Biden με τους καθιερωμένους διεθνείς οργανισμούς, που η κυβέρνηση Trump είχε δηλώσει πολλάκις την εναντίωση σε αυτούς, είναι η επιστροφή της Αμερικής στη Συμφωνία Παρισιού για το κλίμα (Paris Accords).
Τον τελευταίο χρόνο, η σινοαμερικανικές σχέσεις δεν βρέθηκαν σε αντίστοιχη κρίση όπως βρίσκονταν συνεχώς επί προεδρίας Trump. Ο Biden εξ’ αρχής ξεκαθάρισε τη θέση του για την Κίνα και τη χαρακτήρισε ως «συνέταιρο» και όχι ως «ανταγωνιστή» της Αμερικής. Παρόλα αυτά, η σύσταση της τριμερής συμμαχίας AUKUS, μαζί με Ηνωμένο Βασίλειο και Αυστραλία και την ενίσχυση της τετραπλής συνεργασίας (QUAD), μεταξύ Η.Π.Α., Ιαπωνίας, Φιλλιπινών και Ινδίας, υποδηλώνουν σε μεγάλο βαθμό πως ακόμα και ο Biden αναγνωρίζει την αυξημένη ισχύ της Κίνας στην περιοχή της ανατολικής-νοτιοανατολικής Ασίας. Με τις συγκεκριμένες πολυμερείς συνεργασίες η Αμερική στοχεύει να προστατεύσει τα συμφέροντα των γειτονικών χωρών προς την Κίνα και να δημιουργήσει μία δικιά της σφαίρα επιρροής. Δεν επιθυμεί δηλαδή η Κίνα να ρυθμίζει το σύστημα στη νοτιοανατολική Ασία κατ’ αποκλειστικά δική της βούληση. Δυστυχώς, οι σχέσεις της Κίνας με σχεδόν όλες τις γειτονικές της χώρες βρίσκονται συνεχώς σε τεντωμένο σκοινί, και κατ’ επέκταση και με την Αμερική, όσο εκείνη αποφασίσει να «έχει περισσότερο λόγο» στη γειτονιά της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ασίας. Η αλλαγή ηγεσίας, δηλαδή, μπορεί να άλλαξε τη ρητορική Αμερικής απέναντι στην Κίνα, όμως η ουσιαστική, πρακτική στάση της Αμερικής παραμένει αυστηρή και πλέον επεκτείνεται σε όλη τη γεωγραφική γειτονιά της Κίνας, με μετέχοντες όπως η Αυστραλία που παραδοσιακά παρέμενε απόμακρη από διπλωματικές εξελίξεις λόγω γεωγραφίας.
Επόμενη σημαντική πτυχή, και ίσως ένα στιγμιότυπο το οποίο θα σημαδέψει ιστορικά την Αμερική, είναι η καταστροφική αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν. Οι βάσεις της αποχώρησης του Αμερικανικού στρατού από το Αφγανιστάν τοποθετούνται με τη «Συμφωνία της Ντόχα» το 2020, με υπογραφή Trump, όπου αποφασίζεται τελικώς η αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από το Αφγανιστάν. Με την αλλαγή εξουσίας το ‘21, ο Biden αποφασίζει να προχωρήσει με τη σταδιακή αποχώρηση των στρατευμάτων από τον Μάιο με καταληκτική ημερομηνία τις 11 Σεπτεμβρίου του περασμένου χρόνου, όμως στα τέλη Αυγούστου, όταν άρχισαν να αποχωρούν και τα τελευταία στρατεύματα, οι Ταλιμπάν αποφάσισαν να ανακαταλάβουν με επιθετικούς ρυθμούς την εξουσία της χώρας και να επιβάλουν αμέσως το καθεστώς τους στην επικράτεια της χώρας με τη στήριξη του Πακιστάν και της Κίνας, προκαλώντας τεράστια ανθρωπιστική κρίση στη χώρα και τρομερούς κινδύνους σε διπλωματικά όργανα δυτικών χωρών, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και σε ξένους πολίτες του Αφγανιστάν από δυτικές χώρες. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο αεροδρόμιο της Καμπούλ κόστισαν τις ζωές σε 90 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων 13 Αμερικανοί στρατιώτες. Ο Biden με την επίσημη αποχώρηση των στρατευμάτων υποσχέθηκε χαρακτηριστικά πως «Δεν θα υπάρξει άλλη Saigon», αναφερόμενος στην πτώση της ΣαΪγκόν με την οποία σηματοδοτείται το τέλος του πολέμου του Βιετνάμ. Δυστυχώς, όμως, για τον Biden, η αποχώρηση της Καμπούλ αποτέλεσε καταστροφή αντίστοιχη, αν όχι μεγαλύτερη, αυτής της αποχώρησης από το Βιετνάμ.
Εκτός από τους νεκρούς στρατιώτες, η άτακτη υποχώρηση που προκάλεσε η πίεση των Ταλιμπάν για την επίσπευση της αποχώρησης ανάγκασε τα στρατεύματα να αφήσουν πίσω στη χώρα υπερσύγχρονο οπλικό εξοπλισμό στρατιωτικά αεροσκάφη και οχήματα τα οποία αμέσως οικειοποιήθηκαν οι Ταλιμπάν, ενώ ήταν το ανεπανόρθωτο το πλήγμα στο κύρος της Αμερικής από την επιχείρηση αυτή. Η αποχώρηση από το Αφγανιστάν θα χαρακτηριστεί σίγουρα μία από τις μεγαλύτερες αποτυχίες της προεδρίας Biden και μεγαλύτερη στρατιωτική ήττα της, ίσως χείροτερη και απο το Βιετνάμ. Η αποχώρηση από το Αφγανιστάν αποτελούσε ένα ακόμα βήμα απεμπλοκής της Αμερικής και της δύσης γενικότερα, από τον διεθνή ρόλο και διεθνή παρεμβατισμό που ανέλαβε από τη δεκαετία του 2000 στον λεγόμενο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι η αποχώρηση από το Αφγανιστάν, αυτή καθαυτή, ήταν και παραμένει ακόμη δημοφιλής ανάμεσα στους Αμερικανούς ψηφοφόρους, που θεωρούν ότι δεν υπήρχε πλέον λόγος να υπάρχουν πλέον στρατεύματα σε μία ξένη χώρα σαν το Αφγανιστάν. Η συμφωνία της Ντόχας προέβλεπε, εξάλλου, πώς ακόμα και με την άνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία της χώρας, το Αφγανιστάν δεν θα γινόταν “hub” τρομοκρατίας (αν και πλέον είναι πολύ αμφίβολο αν θα το τηρήσουν αυτό πλέον οι Ταλιμπάν). Η κριτική του λαού ενάντια στον Biden γίνεται κυρίως, στην επιχείρηση της αποχώρησης, ως επιχείρηση που έφερε στον θάνατο 13 στρατιώτες και όχι στη γενικότερη σκοπιμότητα της αποχώρησης από το Αφγανιστάν.
Επόμενο, ο πόλεμος Ισραήλ – Παλαιστίνης τον Μάϊο του ‘21 έφερε σε δύσκολη θέση την κυβέρνηση Biden, ενώ προκάλεσε και εσωκομματικές αντιπαραθέσεις. Η Αμερική αποφάσισε να λάβει διπλωματική θέση πάνω στο ζήτημα με στόχο την παύση πυρός μεταξύ των δύο χωρών. Bασικός στόχος της ρητορικής του ΥΠΕΞ Blinken ήταν να μην υπάρξουν αλλαγές και αντιπαραθέσεις που θα εκτροχίαζαν περαιτέρω τις συζητήσεις για τη «Λύση των δύο κρατών». Η Αμερική προσέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στους πληγέντες από τον πόλεμο στην λωρίδα της Γάζας, ενώ τον Σεπτέμβριο η Βουλή των Αντιπροσώπων ψήφισε σχεδόν με διακομματική συμφωνία (420 υπέρ έναντι 9 κατά τα 8 από τους Δημοκρατικούς), την ενίσχυση του ισραηλινού αμυντικού συστήματος πυραύλων Iron Dome, με συνολικό κόστος ύψους 1 δις δολάρια. Είναι, βέβαια, εμφανής η επιεικής στάση της Αμερικής απέναντι στο Ισραήλ παρά την κατακραυγή της προοδευτικής πτέρυγας των Δημοκρατικών.
Με όλα αυτά τα γεγονότα, και υπό το φως των πιο πρόσφατων εξελίξεων σε Ρωσία και Ουκρανία, η εξωτερική πολιτική είναι ένα ζήτημα που συνεχώς θα απασχολεί τα συμφέροντα μίας παγκόσμιας υπερδύναμης, όπως η Αμερική. Με τη διαχείρηση των σινοαμερικανικών θεμάτων και την ενίσχυση των Ευροαμερικανικών σχέσεων, ο Biden φαίνεται να αναγνωρίζει τη σημασία των διακρατικών συνεργασιών σε ένα όλο και πιο πολιτικά παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Η προσπάθεια απεμπλοκής της Αμερικής από τα διεθνή ζητήματα θα πλήττουν ανεπανόρθωτα την ισχύ της και θα αφήνουν από όπου φεύγουν ένα κενό ισχύος που θα έρχονται να αναπληρώσουν άλλες, πιθανότατα εχθρικές προς την Αμερική, δυνάμεις.
Εσωκομματική συνοχή
Όπως προαναφέρθηκε, το Δημοκρατικό κόμμα με τις εκλογές του 2020 δεν συνέστησε μία παράταξη με ξεκάθαρο πολιτικό πρόσημο και θέσεις, αρκούσε μόνο να δει κανείς τους υποψηφίους για την ηγεσία των Δημοκρατικών το 2020. Το Δημοκρατικό κόμμα των εκλογών του 2020 δεν θύμιζε εκατό τις εκατό ένα δημοκρατικό κόμμα, όπως το γνωρίσαμε επί εποχή Obama, αλλά ένα κόμμα που εύκολα θα μπορούσε να μετονομαστεί σε Αντιτραμπικό κόμμα. Αυτή, βέβαια, ήταν και η τακτική και ο λόγος που κέρδισε, έστω και με πολύ αγωνία, το Δημοκρατικό κόμμα τις εκλογές. Από τι αποτελείται όμως το δημοκρατικό κόμμα; Από άκρως προοδευτικούς και σοσιαλιστές πολιτικούς, όπως ο Bernie Sanders και το “Squad” (άκρως προοδευτική εσωκομματική ομαδοποίηση μεταξύ 6 συγκεκριμένων μελών της Βουλής), έως πολιτικούς του κέντρου και της κεντροδεξιάς, όπως ο Joe Biden.
Το δημοκρατικό κόμμα αποτελείται από ένα πάρα πολύ μεγάλο ιδεολογικό φάσμα πολιτικών πεποιθήσεων και η «κόλλα» που κρατάει μαζί αυτήν την ποικιλόμορφη συμμαχία ήταν ο Trump και παραμένει να ‘ναι ο Joe Biden. Από τη μία, ο Trump έδινε στα μέλη των Δημοκρατικών έναν κοινό αντίπαλο, που τους βοηθούσε να παραμερίσουν τις μεταξύ τους διαφορές και από την άλλη ο Biden παραμένει στο κέντρο του κόμματος και μέχρι σήμερα έχει καταφέρει να δημιουργήσει πολιτική ατζέντα που ικανοποιεί επαρκώς όλες τις εσωτερικές ομαδοποιήσεις των Δημοκρατικών. Όμως, οι Δημοκρατικοί έχουν πλειοψηφία 50-50 στη Βουλή, με αποτέλεσμα να απαιτείται ομόφωνη ψήφος του κόμματος υπέρ ενός νομοσχεδίου για να περάσει, άρα μία μικρή ανυπακοή μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα στους Δημοκρατικούς. Έτσι και έγινε με τον Βουλετή Joe Manchin που από μόνος του καταψήφισε και τελείωσε οριστικά το πρόγραμμα κοινωνικών παροχών Build Back Better Act. Ο Manchin ανήκει προς το κέντρο των δημοκρατικών και προέρχεται από τη Δυτική Βιρτζίνια, μία άκρως Ρεπουμπλικανική πολιτεία, οπότε αν ψήφιζε υπέρ ενός σχεδίου που ομόφωνα καταψηφίζουν όλοι οι Ρεπουμπλικάνοι θα επηρέαζε και τη δική του δημοτικότητα στην πολιτεία που τον ψήφισε. Αυτό είναι μόνο ένα μικρό αλλά σημαντικό στοιχείο των προβλημάτων που προκαλεί αυτή η έντονη ποικιλομορφία στον ιδεολογικό χάρτη των Δημοκρατικών και σε περίπτωση αποχώρησης του Joe Biden από την αρχηγεία του κόμματος θα φύγει και ο τελευταίος σύνδεσμος που κρατάει του Δημοκρατικούς όπως τους γνωρίζουμε σήμερα.
Συμπέρασμα
Η προεδρία Biden ανέλαβε σε μία χρονιά αντίστοιχα δύσκολη με την προηγούμενη της και όπως δείχνουν τα στοιχεία πιθανότατα να είναι στο σύνολό της μία δύσκολη τετραετία. Το 2021 ήρθε αντιμέτωπη με απανωτές και διαφορετικής φύσεως κρίσεις. Τα σημαντικότερα και πιο προφανή προβλήματα που θα έχει να αντιμετωπίσει το 2022 θα είναι η οικονομική κρίση της πανδημίας, ενώ ενόψει των “Midterms”, τον Νοέμβριο, θα κριθεί αν θα κρατήσουν την πλειοψηφία σε Γερουσία και Βουλή ή θα έχουμε διαιρεμένη κυβέρνηση με τη νομοθετική εξουσία στους Ρεπουμπλικάνους και την εκτελεστική στους Δημοκρατικούς όπως είχαμε την τελευταία διετία Obama (2015-2017). Η προεδρία Biden παραμένει κρίσιμη και ενδιαφέρουσα σε μία κρίσιμη και ενδιαφέρουσα περίοδο της σύγχρονης Αμερικανικής, αλλά και της σύγχρονης ιστορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is the Aukus alliance and what are its implications?, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ.
- Joe Biden’s Stance Against China Is Radically Different From Donald Trump’s Newsweek, Διαθέσιμο εδώ.
- Αφγανική τραγωδία: Το φιάσκο της Δύσης και οι ροές προσφύγων που έρχονται, Κώστας Λάβδας, Παρατηρητήριο Μεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας, Διαθέσιμο εδώ.
- U.S. House approves $1 billion for Israel’s ‘Iron Dome’ missile-defense system, Reuters, Διαθέσιμο εδώ.
- 10 Things to Know: Biden’s Approach to the Israeli-Palestinian Conflict, United States Institute of Peace, Διαθέσιμο εδώ.
- Democrats are having a unity problem. That’s familiar territory for them, NPR, Διαθέσιμο εδώ.
